Της Νικολέττας Παπαθανασίου,
Αναμφίβολα, η έλλειψη βιταμίνης D στους κατοίκους της χώρας μας αποτελεί μια οδυνηρή και ταυτοχρόνως παράδοξη πραγματικότητα. Η σύνθεση αυτής στον οργανισμό υποβοηθείται από την ηλιακή ακτινοβολία, με αποτέλεσμα να αναμένεται πως στην Ελλάδα, σε μια από τις πιο ηλιόλουστες χώρες του πλανήτη, δε θα παρατηρείται αυτό το φαινόμενο. Οι άνθρωποι λαμβάνουν μικρές ποσότητες της βιταμίνης από τα τρόφιμα, όπως το ψάρι, το μουρουνέλαιο και τα αυγά, και αυτή μετατρέπεται στο εσωτερικό του οργανισμού τους στη δραστική της μορφή, μέσω της έκθεσης του δέρματος στις ηλιακές ακτίνες. Οι επιπτώσεις των χαμηλών επιπέδων της βιταμίνης στον οργανισμό μας παρουσιάζονται με τη μορφή πλείστων ασθενειών, μια εκ των οποίων είναι η ραχίτιδα. Στη ραχίτιδα έχει αποδοθεί η εναλλακτική ονομασία «η αγγλική νόσος», καθώς αυτή περιεγράφηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία του 17ου αιώνα, ενώ είναι γνωστό πως ήκμαζε στη Βικτωριανή εποχή.
Η νόσος αυτή συνιστά μια κλινική κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από μαλακά και αδύναμα οστά και συναντάται μόνο στα βρέφη, τα παιδιά και τους εφήβους. Σχετίζεται με ανωμαλίες στις επιφυσιακές πλάκες των οστών, οι οποίες οδηγούν σε ισχνή ανάπτυξη και δυσμορφίες αυτών, καθώς και σε ατελέσφορη ανοργανοποίση του οστικού ιστού. Παρόμοιες κλινικές εκδηλώσεις στους ενήλικες οφείλονται, συνήθως, σε μια άλλη διαταραχή που ονομάζεται οστεομαλακία. Η ραχίτιδα παρουσιάζει δύο κύριους υπότυπους: την ασβεστιοπενική ραχίτιδα (calcipenic rickets) και τη φωσφοπενική ραχίτιδα (phosphopenic rickets). Γενικά, η ασβεστιοπενική ραχίτιδα συσχετίζεται με χαμηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα, ενώ η φωσφοπενική συσχετίζεται με χαμηλά επίπεδα φωσφόρου στο αίμα. Τόσο το ασβέστιο όσο και ο φώσφορος διαδραματίζουν σημαίνοντα ρόλο στην ανοργανοποίηση του οστίτη ιστού. Η βιταμίνη D που προαναφέρθηκε, συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση της ραχίτιδας, καθώς αυτή συμβάλλει στη ρύθμιση της συγκέντρωσης του φωσφόρου και του ασβεστίου στο αίμα.
Τα αίτια της ασθένειας είναι ποικίλα. Συγκεκριμένα, η ασβεστιοπενική ραχίτιδα οφείλεται, κυρίως, σε περιορισμένη λήψη βιταμίνης D και σε καταστάσεις που επηρεάζουν τον μεταβολισμό αυτής, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εκδηλωθεί εξαιτίας ανεπαρκούς πρόσληψης και εντερικής απορρόφησης του ασβεστίου. Από την άλλη, η φωσφοπενική ραχίτιδα συνήθως απορρέει από μια δυσλειτουργία των νεφρών, η οποία οδηγεί σε εκτεταμένη απέκκριση του φωσφόρου μέσω των ούρων. Σε ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις, τα αίτια είναι αμιγώς γενετικά.
Όσον αφορά τη συμπτωματολογία, αυτή παρουσιάζει τόσο κοινά σημεία και για τους δύο τύπους (ασβεστιοπενική και φωσφοπενική), όσο και σημεία στα οποία αυτοί αποκλίνουν. Γενικότερα, οι κλινικές εκδηλώσεις αυτής παρουσιάζονται, πρώτα, στις θέσεις ταχείας ανάπτυξης και ανοργανοποίησης του οστού, όπως είναι οι χονδροπλευρικές συναρθρώσεις. Η επιπέδωση και η ασυμμετρία του κρανίου, η θωρακική κύφωση και σκολίωση, η βλαινογονία (genu valgum) και ραιβογονία (genu varum), τα κατάγματα των μακρών οστών, η κρανιόφθιση, τα οστικά άλγη και η διαπλάτυνση του καρπού συνιστούν μερικά από τα κύρια σημεία της γενικής συμπτωματολογίας. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες κλινικές εκδηλώσεις που προκύπτουν συχνότερα, ή και αποκλειστικά, στον ένα τύπο ραχίτιδας. Για παράδειγμα, οι ασθενείς που πάσχουν από ασβεστιοπενική ραχίτιδα τείνουν να εμφανίζουν μειωμένο μυϊκό τόνο και διαλείπουσες μολύνσεις. Η υποπλασία της αδαμαντίνης των δοντιών αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό της ασβεστιοπενικής ραχίτιδας, ενώ η εμφάνιση οδοντικών αποστημάτων συνήθως συναντάται στη φωσφοπενική.
Λαμβάνοντας υπόψιν την ποικιλία και την πολυπλοκότητα των συμπτωμάτων, μπορούμε να συναγάγουμε το συμπέρασμα πως η διαγνωστική διαδικασία είναι ιδιαίτερα εργώδης. Αυτή διεκπεραιώνεται με τη συμβολή της φυσικής εξέτασης και με την αξιολόγηση μιας σειράς ακτινολογικών και βιοχημικών ευρημάτων. Η εκτίμηση των βιοχημικών εξετάσεων χρειάζεται να είναι ιδιαίτερα διεξοδική, καθώς τα βιοχημικά δεδομένα συχνά δύνανται να είναι παραπλανητικά. Ειδικότερα, τα χαμηλά επίπεδα φωσφόρου στο αίμα, τα οποία αποτελούν το κυριότερο χαρακτηριστικό της φωσφοπενικής ραχίτιδας, παρουσιάζονται και στην ασβεστιοπενική ραχίτιδα, δυσχεραίνοντας σε μεγάλο βαθμό το έργο της διαγνωστικής διαδικασίας. Ακόμα, είναι γεγονός πως και στις δύο ειδών ραχίτιδες, παρατηρείται αυξημένη έκκριση της παραθυρεοειδικής ορμόνης, με μεγαλύτερη συχνότητα και σε μεγαλύτερο βαθμό, ωστόσο, στην ασβεστιοπενική.
Αναφορικά με το ζήτημα της ίασης της νόσου, χρειάζεται να επισημάνουμε πως ο εντοπισμός του αιτίου αυτής συνιστά την κύρια προϋπόθεση για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της κατάλληλης θεραπείας. Γενικά, απαιτείται η εξωγενής λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D, ασβεστίου και φωσφόρου. Ο θεράπων ιατρός καθορίζει το είδος του συμπληρώματος και την ημερήσια δόση, ανάλογα με τον τύπο της ραχίτιδας από τον οποίο ο ασθενής πάσχει.
Εν κατακλείδι, η ραχίτιδα αποτελεί μια σοβαρή νόσο που, αν και παρουσιάζεται στη βρεφική, την παιδική και την εφηβική ηλικία, δύναται να ταλανίσει τον πάσχοντα και κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής, αν η θεραπευτική διαδικασία παραμεληθεί. Είναι γεγονός, ωστόσο, πως στον 21ο αιώνα και στον ανεπτυγμένο κόσμο, η ασθένεια αυτή θεωρείται σπάνια. Πλέον, η πλειοψηφία των κυβερνήσεων έχει λάβει τα απαραίτητα μέτρα, ώστε να εξασφαλίσει την επαρκή διαιτητική πρόσληψη της βιταμίνης D από τους πολίτες, μέσω της ενίσχυσης διαφόρων τροφίμων με αυτήν. Όμως, όπως προαναφέρθηκε, η ηλιακή ακτινοβολία είναι εξίσου ιδιάζουσας σημασίας για τη διασφάλιση των απαραίτητων ποσοτήτων της ενεργής βιταμίνης στον οργανισμό μας, με αποτέλεσμα ο κίνδυνος εμφάνισης της ραχίτιδας να μην έχει αποσοβηθεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Everything you need to know about rickets, medicalnewstoday.com. Διαθέσιμο εδώ
- Sahay M., Sahay R. (2013), Renal rickets-practical approach, Indian Journal of Endocrinology and Metabolism, vol.17, p.35-44. Διαθέσιμο εδώ
- R. Chanchlani, P. Nemer, R. Sinha, L. Nemer and others (2020), An Overview of Rickets in Children, Kidney International Reports. Διαθέσιμο εδώ
- Ραχίτιδα, e-rheumatology.gr. Διαθέσιμο εδώ
