Του Νίκου Μελιτσιώτη,
Όταν τα ιστορικά γεγονότα τρέχουν, τότε οι άνθρωποι που βρίσκονται μέσα σε αυτά κινούνται με τους δικούς τους σκοπούς· σκοπούς ανελέητους, που τους οδηγούν σε καταστάσεις βίαιες, δοκιμάζοντας τις αντοχές, την πίστη και τις σχέσεις που έχουν μεταξύ τους. Τόσο τα γεγονότα όσο και οι προαναφερθείσες δοκιμασίες περιγράφονται με ζωντάνια στο βιβλίο του William Mallinson με τίτλο Τρεις φορές ξένη, το οποίο κυκλοφορεί από τις Eκδόσεις Επίκεντρο.
Το απολαυστικό αυτό ανάγνωσμα κυκλοφόρησε αρχικά στην αγγλική γλώσσα με τίτλο Thrice a stranger: Penelope’s Eastern Mediterranean Odyssey, από τις εκδόσεις Cambridge Scholars Publishing. Τη μετάφραση και την επιμέλεια των κειμένων πραγματοποίησε η Ελένη Κοτσυφού, με την πρώτη έκδοση να υλοποιείται το 2017.
Το βιβλίο αποτελείται από οκτώ κεφάλαια, με τα πρώτα τρία να συγκαταλέγονται στο Πρώτο Μέρος και τα υπόλοιπα πέντε στο Δεύτερο Μέρος. Των δύο μερών προηγούνται ο Κατάλογος των Εικόνων που πλαισιώνουν το κείμενο, ο Πρόλογος, οι Ευχαριστίες και η Εισαγωγή, ενώ έπονται τα Παραρτήματα, η Βιβλιογραφία και το Ευρετήριο Όρων. Ο συγγραφέας αφιερώνει το βιβλίο στην προσφυγική οικογένεια Τουστζιόγλου και στον συγγραφέα του βιβλίου Twice a Stranger, Bruce Clark.
Στα πρώτα δύο Κεφάλαια, ο γράφων παρουσιάζει την πορεία της ζωής του Στράτου Τουστζιόγλου, ο οποίος φεύγει από την καταρρέουσα και άκρως επικίνδυνη για τον ίδιο και την οικογένειά του Οθωμανική Αυτοκρατορία, το 1921. Τα γεγονότα της περιόδου, η οποία φέρνει όλο και πιο κοντά, με το πέρασμα της, τη Μικρασιατική Καταστροφή, περιγράφονται μέσα από την αντίληψη του Στράτου, παππού του συγγραφέα. Ο πολύπαθος οικογενειάρχης βίωσε, είδε και άκουσε καταστάσεις, στις οποίες καθρεφτιζόταν ο εθνικισμός και οι μεγαλεπήβολοι, μη ρεαλιστικοί στόχοι.
Βέβαια, οι περιπέτειες δεν άφησαν ανέγγιχτες τις τρεις κόρες του, Πηνελόπη, Τίνα και Λεϊλά και την υπόλοιπη οικογένειά του, των οποίων οι ιστορίες ξετυλίγονται στα επόμενα δύο Κεφάλαια. Ο τίτλος του βιβλίου μάλιστα αναφέρεται στην Πηνελόπη, θεία του συγγραφέα, η οποία έγινε «ξένη» τρεις φορές στη διάρκεια της ζωής της. Οι διαρκείς αναταραχές που συνέβησαν στον ελλαδικό χώρο και οι συνεχείς εδαφικές διακυμάνσεις άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους. Το νησί της Ρόδου, στο οποίο η οικογένεια του πρωταγωνιστή και προγόνου του συγγραφέα έζησε μεγάλο μέρος της ζωής της, αποτέλεσε μέρος των προαναφερθέντων ανακατατάξεων.
Στα Κεφάλαια τέσσερα και πέντε ο συγγραφέας προχωρά σε μια ενδιαφέρουσα αντιπαραβολή των δύο αντίπαλων «εθνικισμών», του ελληνικού και του τουρκικού, οι οποίοι συγκρούστηκαν τόσο στα διπλωματικά πεδία όσο και σε αυτά των μαχών. Βέβαια, δυο γειτονικοί λαοί δεν μπορούν παρά να έχουν και πολλά κοινά στοιχεία, τα οποία ο William Mallinson τα εξετάζει στο Έκτο και Έβδομο Κεφάλαιο, δημιουργώντας μια ενδιαφέρουσα αντίθεση με τα προηγούμενα. Επίσης, εδώ εξετάζει βαθύτερα ορισμένες πτυχές του Εμφυλίου, οι οποίες αφορούν κυρίως τις πραγματικές και μη ταυτότητες των εμπολέμων δυνάμεων.
Με ένα πρωτότυπο θέμα ο συγγραφέας κλείνει το Κύριο Μέρος του βιβλίου του, εξετάζοντας τους λόγους για τους οποίους η Ελλάδα αποτέλεσε το ποθητό «έπαθλο» για την Αγγλία, τη Γαλλία, τη Ρωσία, την Ιταλία, την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη διάδοχό της, Τουρκία. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως ο συγγραφέας επιλέγει ως κατακλείδα του πονήματός του, ποιήματα που έγραψαν οι ήρωες του βιβλίου, οι οποίοι δεν είναι άλλοι, φυσικά, από τα μέλη της οικογένειάς του.
Η παρουσίαση μιας, κατ’ ουσίαν, οικογενειακής ιστορίας, μέσα από τα μάτια ενός μέλους αυτής, τοποθετεί τον αναγνώστη σε μια ενδιαφέρουσα οπτική και τον θέτει προ μιας εξαιρετικής πρόκλησης: να ακολουθήσει τον πρωταγωνιστή, να μπει στη θέση του κατανοώντας κίνητρα και καταστάσεις και να τοποθετήσει τον εαυτό του στη θέση του ήρωα. Η γλαφυρότατη και αντικειμενική πένα του καθηγητή Πολιτικών Ιδεών και Θεσμών του Πανεπιστημίου Guglielmo, η οποία εναλλάσσει το επιστημονικό με το προφορικό ύφος με απόλυτη φυσικότητα, για να περιγράψει ιστορικά γεγονότα και εμπειρίες του ήρωα αντίστοιχα, συνθέτει έναν τρισδιάστατο καμβά, που ευφραίνει το μάτι του αναγνώστη. Αποτελεί, το δίχως άλλο, έναν ξεκούραστο τρόπο για να μάθει ο αναγνώστης ιστορία και να ταξιδέψει στα λογοτεχνικά μονοπάτια.
