Του Αθανάσιου Ρούτση,
Το Τέξας, αρχικά, ήταν αποικία των Ισπανών. Οι Ισπανοί άποικοι για πολλές δεκαετίες αντιμετωπίστηκαν από τη μητρόπολη ως υποδεέστεροι κάτοικοι, με φορολογικές, μόνο, υποχρεώσεις. Επιπλέον, οι γεωργικές και εμπορικές τους δραστηριότητες περιορίζονταν από τον ασφυκτικό έλεγχο της Μαδρίτης. Η επίδραση της Αμερικανικής, αλλά και της Γαλλικής Επανάστασης οδήγησε σε επαναστατικές διεργασίες στην υπόλοιπη αμερικανική ήπειρο.
Το 1824 ψηφίστηκε νέο σύνταγμα στο Μεξικό, βασισμένο σε μεγάλο βαθμό, στο σύνταγμα των ΗΠΑ του 1787. Δύο παρατάξεις άρχισαν να συγκρούονται για την κατοχή της εξουσίας. Από τη μία οι συντηρητικοί, οι οποίοι υποστήριζαν ότι θα έπρεπε η κυβέρνηση να συγκεντρώσει όλη την εξουσία στα χέρια της. Αντίπαλοι αυτών υπήρξαν οι φιλελεύθεροι, οι οποίοι ήταν υπέρ της ομοσπονδιακής διακυβέρνησης.
Το νέο σύνταγμα του 1824 ένωνε τις διάφορες επαρχίες σε πολιτείες, σχηματίζοντας μία ένωση. Σε αυτή τη νέα πραγματικότητα το Τέξας δεν είχε τη θέση πολιτείας. Η απόκτηση του τίτλου της πολιτείας θα εξασφαλιζόταν, μόνο όταν το μέγεθος του πληθυσμού έφτανε κάποιο συγκεκριμένο όριο. Δικαιολογημένα, οι άποικοι δελεάστηκαν από την προοπτική φτηνής και εύφορης γης. Έτσι, μέχρι το 1831, ο πληθυσμός των αποίκων του Τέξας είχε φτάσει τους 20.000, ξεπερνώντας τον μεξικανικό πληθυσμό. Αυτή η ραγδαία, όμως, αύξηση τρομοκράτησε τις μεξικανικές αρχές. Για τον λόγο αυτό, εκδόθηκε νόμος που απαγόρευε την είσοδο μεταναστών από τις ΗΠΑ. Αυτό είχε αρνητικές συνέπειες για αποίκους και επενδυτές, και αναταραχές ήταν αναπόφευκτο να συμβούν.
Το 1834, ο Antonio López de Santa Anna αναδείχθηκε δικτάτορας, ανατρέποντας την κυβέρνηση και το σύνταγμα του 1824. Στην πραγματικότητα, είχε κάνει παρασκηνιακή συμφωνία με τους συντηρητικούς. Το 1835 συγκροτήθηκε ένα συντηρητικό Κογκρέσο. Όταν οι φιλελεύθεροι προσπάθησαν να αντισταθούν στο πραξικόπημα, το Μεξικό βυθίστηκε στον εμφύλιο.
Η πρώτη μάχη δόθηκε στην πόλη Gonzales στις αρχές Οκτωβρίου. Οι ομοσπονδιακοί κατάφεραν να τρέψουν τους συντηρητικούς σε φυγή. Ο «Στρατός του Λαού», όπως είχαν ονομάσει τις δυνάμεις τους, είχε φτάσει μέχρι το San Antonio. Στις αρχές Δεκεμβρίου επιχείρησαν έφοδο στο Béxar, όπου ο Martin Perfecto de Cos παραδόθηκε και απέσυρε τα στρατεύματά του. Πρώτα όμως, έδωσε εγγυήσεις για διακοπή των εχθροπραξιών και επαναφορά του συντάγματος του 1824. Οι υπερβολές του προηγούμενου καθεστώτος είχαν εξαντλήσει το κρατικό θησαυροφυλάκιο, και η χώρα βρισκόταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Ο Μεξικανικός Στρατός Επιχειρήσεων ήταν μια αξιόλογη πολεμική μηχανή… στα χαρτιά. Από την άλλη, ο στρατός του Τέξας ποτέ δεν μπόρεσε να αριθμήσει πάνω από 3.700 άτομα και μονίμως, ο στρατός του Santa Anna τον ξεπερνούσε αριθμητικά.
Δύο κεντρικές οδικές αρτηρίες ήταν αυτές που οδηγούσαν στα βάθη του Τέξας, ο El Camino Real και ο Atascosito Road. Αυτό, βέβαια, ήταν κάτι που γνώριζαν και οι δύο παρατάξεις. Δύο φρούρια προστάτευαν και έφραζαν τη δίοδο από αυτές. Το Presidio La Bahia στο Goliad και το Alamo στο Béxar. Ο Santa Anna σκόπευε να χτυπήσει γρήγορα. Το φρούριο Alamo στο Béxar ήταν κομβικό σημείο στη στρατηγική του, μιας και αφού κυριευόταν, θα γινόταν σημείο ανεφοδιασμού. Πολλοί πίστευαν βέβαια, πως το Goliad είχε μεγαλύτερη στρατηγική σημασία. Άλλοι υποστήριξαν πως ο δικτάτορας ήθελε να εκδικηθεί για την ταπείνωση που δέχτηκε ο Cos, όταν αναγκάστηκε να παραδοθεί εκεί.
Ο Santa Anna είχε αποφασίσει να τελειώσει με την εκστρατεία του μέσα σε διάστημα τεσσάρων μηνών. Ένας από τους λόγους που τον οδήγησαν σε αυτό ήταν οι υψηλές θερμοκρασίες που έχει η χώρα το καλοκαίρι, αλλά και το γεγονός πως μια μακροχρόνια εκστρατεία θα εξαντλούσε ακόμα περισσότερο το, ήδη ταλαιπωρημένο, κρατικό ταμείο. Ο χειμώνας στο Μεξικό είναι, γενικά, ήπιος. Παρ’ όλα αυτά, ο χειμώνας της χρονιάς στην οποία αναφερόμαστε θα ήταν ο πιο κρύος και υγρός που είχε αντιμετωπίσει ποτέ η χώρα.
Στις 21 Φεβρουαρίου, ο Santa Anna έφτασε στη νότια όχθη του ποταμού Medina, σε μικρή απόσταση από τη Béxar. Πλημμύρες, ωστόσο, λόγω της κακοκαιρίας απέτρεψαν την επίθεση. Όταν, πλέον, ήταν εφικτό οι δυνάμεις να εφορμήσουν, η πόλη κατακτήθηκε εύκολα, αφού οι επαναστάτες, όπως ακριβώς φοβόταν, είχαν καταφύγει στο Alamo. Ο Santa Anna έστειλε ένα τελεσίγραφο για παράδοση του φρουρίου. Ο διοικητής του Alamo, William Barret Travis, δεν το δέχτηκε και ο δικτάτορας διέταξε να ξεκινήσουν οι διαδικασίες για την πολιορκία του φρουρίου. Ο Travis γνώριζε πως το οχυρό δεν θα μπορούσε να αντέξει την πολιορκία, εκτός και αν κατέφθαναν ενισχύσεις.
Κατά τις πρώτες ημέρες της πολιορκίας, οι υπερασπιστές του φρουρίου απέπνεαν μεγάλη αυτοπεποίθηση, και πίστευαν ότι θα μπορούσαν να αντέξουν την επίθεση, μέχρι να φτάσουν ενισχύσεις. Ωστόσο, οι Μεξικανοί αξιωματούχοι δεν αγχώθηκαν για την έκβαση της πολιορκίας. Όταν τελείωναν τα τρόφιμα, η πτώση του φρουρίου ήταν δεδομένη. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, όμως, ήταν εύκολο για τους τυφεκιοφόρους Τεξανούς να τους προκαλέσουν απώλειες. Στις 4 Μαρτίου, ο Santa Anna συγκάλεσε συμβούλιο πολέμου και ανακοίνωσε γενική επίθεση για τις 6 Μαρτίου. Αυτή η απόφαση του δικτάτορα χαρακτηρίστηκε αχρείαστη από τους αξιωματικούς του. Στις πέντε και μισή το πρωί της 6ης Μαρτίου δόθηκε η διαταγή για επίθεση, και στόχος ήταν το βόρειο σημείο του τείχους.
Τα μεξικανικά στρατεύματα βρήκαν μπροστά τους σθεναρή αντίσταση. Μετά από πολλές ώρες μάχης δεν υπήρχε καμία οργάνωση, και το ένστικτο της επιβίωσης ήταν αυτό που επικράτησε. Τελικά, ο στρατός των Μεξικανών κατάφερε να υπερνικήσει την άμυνα και να κατακτήσει το φρούριο. Η σφαγή του Alamo, γιατί περί σφαγής επρόκειτο, ήταν αυτή που αφύπνισε τους Τεξανούς για τον κίνδυνο στον οποίο βρίσκονταν. Τους υπενθύμισε πως ο πόλεμος σε καμία περίπτωση δεν είχε τελειώσει. Οι υπερασπιστές του Alamo πέρασαν στο φάσμα του μύθου.
Στην άλλη πλευρά του μετώπου, στόχος του στρατηγού José Urrea ήταν το οχυρό La Bahia, στην πόλη Goliad, τη διοίκηση του οποίου είχε αναλάβει ο James Fannin. Μετά και την πτώση του Alamo, ο Fannin διατάχτηκε να εγκαταλείψει το οχυρό και να οπισθοχωρήσει. Στον δρόμο, ο Urrea τους επιτέθηκε. Οι Τεξανοί βρέθηκαν περικυκλωμένοι σε ανοιχτό πεδίο, χωρίς κάποια φυσική οχύρωση. Ο Fannin δέχθηκε μια άνευ όρων παράδοση και τα στρατεύματα του Urrea οδήγησαν τους ηττημένους πίσω στο Goliad. Εκεί κρατήθηκαν ως αιχμάλωτοι για μία εβδομάδα, ως τις 27 Μαρτίου, οπότε και εκτελέστηκαν. Πρόκειται για μια διαταγή που προήλθε από τον Santa Anna, μέσω της οποίας, για ακόμα μια φορά, φάνηκε πόσο αδίστακτος και αιμοδιψής ήταν. Οι εκτελεσθέντες εντάχθηκαν μαζί με τους υπερασπιστές του Alamo στη σφαίρα του μύθου.
Στις 2 Μαρτίου, οι υπόλοιποι Τεξανοί ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους από το Μεξικό. Οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία, και η Γαλλία αναγνώρισαν την ανεξαρτησία του Τέξας. Ο εμφύλιος, πλέον, θα είχε ως στόχο την πλήρη ανεξαρτησία και τη δημιουργία της Δημοκρατίας του Τέξας. Ένας από τους αντιπροσώπους ήταν και ο Sam Houston, τον οποίο οι υπόλοιποι διόρισαν ως γενικό διοικητή όλων των στρατευμάτων. Ο Santa Anna, αφού είχε χωρίσει τις δυνάμεις του, μετά την πτώση του Alamo, ξεκίνησε την καταδίωξη των επαναστατών. Απέκτησε, ωστόσο, πληροφορίες πως οι ηγέτες της προσωρινής κυβέρνησης των επαναστατών βρίσκονται στο Harrisburg. Έτσι, ξεκίνησε αμέσως με μια δύναμη 500 ιππέων για να τους αιφνιδιάσει. Φτάνοντας εκεί, στις 15 Απριλίου, ανακάλυψε ότι αυτοί είχαν διαφύγει.
Ένας κατάσκοπος του Houston, όμως, έπιασε έναν Μεξικανό αγγελιοφόρο και ανακάλυψε την ακριβή τοποθεσία του Santa Anna. Το απόγευμα της 19ης Απριλίου, ο Houston, διέσχισε τον ποταμό Buffalo Bayou και κατευθύνθηκε προς το Harrisburg, περιμένοντας τον δικτάτορα να φτάσει. Το απόγευμα της 20ης Απριλίου, ο Santa Anna έφτασε και η έκπληξη του ήταν μεγάλη, καθώς οι επαναστάτες βρίσκονταν ανάμεσα σε αυτόν και το σύνολο του στρατεύματός του. Ο δικτάτορας δεν πίστευε πως οι επαναστάτες θα μπορέσουν να επιτεθούν και άφησε το στράτευμά του να ξεκουραστεί.
Η επίθεση, ωστόσο, πραγματοποιήθηκε στις όχθες του ποταμού San Jacinto, και έπιασε τους Μεξικανούς, κυριολεκτικά, στον ύπνο. Η μάχη κράτησε 18 λεπτά, και το μόνο που ακουγόταν ήταν οι ιαχές “Remember Alamo, Remember La Bahia”, καθώς οι επαναστάτες κατατρόπωναν τους αντιπάλους τους. Οι σφαγές που ακολούθησαν ήταν ισάξιες με αυτές του Alamo και του Goliad. Οι Τεξανοί διψούσαν για εκδίκηση και αυτή ήταν η ευκαιρία τους.
Το σημαντικότερο, όμως, γεγονός συνέβη στις 22 Απριλίου, όταν βρέθηκε ένας Μεξικανός στρατιώτης. Μόλις μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο των επαναστατών, η έκπληξη των υπολοίπων αιχμαλώτων πρόδωσε την ταυτότητά του. Ήταν ο Santa Anna, που προσπαθούσε να ξεφύγει μεταμφιεσμένος σε απλό στρατιώτη. Όταν τον έσυραν μπροστά στον Houston, αυτός αποφάσισε να μην τον εκτελέσει. Θεώρησε πως ο τύραννος, ως αιχμάλωτος, θα του ήταν πολύ πιο χρήσιμος. Ως αντάλλαγμα για τη ζωή του, ο Santa Anna έστειλε διαταγές στους αξιωματικούς του, ώστε να αποσυρθούν. Υπεύθυνος για την «ήττα» θεωρήθηκε ο Santa Anna.
Όταν, όμως, γίνεται λόγος για την επανάσταση στο Τέξας, αυτό που έρχεται στο μυαλό όλων είναι το Alamo, μιας και ενέπνευσε καλλιτέχνες κάθε είδους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το τραγούδι “Remember Alamo” της Jane Bowers, το οποίο διασκευάστηκε από πολλούς μεταγενέστερους, μεταξύ των οποίων οι Jonny Cash, Willie Nelson και Donovan Phillips Leitch. Αποτέλεσε, επίσης, αντικείμενο αξιοποίησης για τη δημιουργία τηλεοπτικών παραγωγών, όπως η ταινία “The Alamo” του John Wayne που κυκλοφόρησε το 1960, και μια ομότιτλη που κυκλοφόρησε το 2004, σε σκηνοθεσία του John Lee Hancock.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Edmondson, J. R. (2000), Alamo Story: From Early History to Current Conflicts, Taylor Trade Publishing.
- Hardin, S. (2001), The Alamo 1836: Santa Anna’s Texas Campaign, Osprey Publishing.
- Huffines, A. C. (2005), The Texas War of Independence 1835–36: From Outbreak to the Alamo to San Jacinto, Osprey Publishing.
