Του Δημήτρη Άγα,
Μπορεί ο Ψυχρός Πόλεμος να ολοκληρώθηκε τυπικά πριν 32 χρόνια, όμως η ψυχρότητα στις σχέσεις μεταξύ των Η.Π.Α. και της Ρωσίας δεν σταμάτησε ποτέ. Η διαμάχη των δύο χωρών αγγίζει πολλές χώρες, μία εκ των οποίων είναι η Ουκρανία.
Ο Υπουργός Εξωτερικών των Η.Π.Α., James Baker, και ο Ρώσος Πρόεδρος, Gorbachev, είχαν συμφωνήσει το ΝΑΤΟ να μην επεκταθεί σε χώρες γειτονικές της Ρωσίας, όπως η Γεωργία, η Λευκορωσία και η Ουκρανία, μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου. Με το πέρασμα των χρόνων, όμως, κάτι τέτοιο δε συνέβη και οι Η.Π.Α. αθέτησαν τη συμφωνία, γεγονός που πλήγωσε βαθύτατα τους Ρώσους και, κυρίως, τον Vladimir Putin. Ο Ρώσος Πρόεδρος δεν μπορεί να βλέπει την υπερδύναμη των Η.Π.Α. να μπλέκεται στα πόδια του και να προσπαθεί να επεκτείνει την επιρροή της στις χώρες αυτές. Πληγώνεται βαθιά και δεν υποχωρεί εύκολα. Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό που είναι έντονο στους μεγαλύτερους σε ηλικία Ρώσους, αλλά δεν έχει κληροδοτηθεί τόσο έντονα στη νέα γενιά. Ο Putin προσπαθεί να υπερασπιστεί τα κεκτημένα, χωρίς να υπολογίζει τις αντιδράσεις της Δύσης και μια πιθανή μοιραία σύγκρουση με τις Η.Π.Α.
Ο Putin επιθυμεί οι γειτονικές χώρες να βρίσκονται στη σφαίρα επιρροής του, καθώς είναι σημαντικές για τη Ρωσία και ξέρει ότι άμα τις χάσει, τότε οι Η.Π.Α. θα ισχυροποιηθούν σημαντικά και θα κάνουν ό,τι επιθυμούν στην περιοχή. Η Ρωσία δεν θα καταθέσει εύκολα τα όπλα και αυτό φάνηκε με την ένοπλη σύγκρουση στη Γεωργία το 2008, αλλά και στην Ουκρανία το 2014. Στην περίπτωση της Λευκορωσίας, οι δύο πλευρές έχουν πολύ καλές σχέσεις, οπότε δεν έχουμε σύγκρουση στη συγκεκριμένη περίσταση. Η φιλία Ρωσίας και Λευκορωσίας ενοχλεί τους δυτικούς και αυτό αποτυπώνεται στις κυρώσεις που επέβαλαν αυτοί στη Λευκορωσία για τις συνεχείς καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το καθεστώς Lukashenko.
Η Ουκρανία είναι μία διασπασμένη χώρα, στην οποία ο πληθυσμός στα ανατολικά είναι Ρώσοι και Ουκρανοί που θεωρούν τον εαυτό τους παρακλάδι της Ρωσίας, ενώ στα δυτικά οι πληθυσμοί είναι έντονα αντιρωσικοί. Την περίοδο 2010-2014 στην εξουσία βρέθηκε ο φιλορώσος Yanukovych, με ένα διεφθαρμένο και αυταρχικό καθεστώς. Οι αποφάσεις του προκάλεσαν τις έντονες αντιδράσεις των φιλοδυτικών Ουκρανών, όπως συνέβη όταν ο άλλοτε Ουκρανός Πρόεδρος αρνήθηκε να υπογράψει συμφωνία σύνδεσης με την Ε.Ε. Ακολούθησε το πραξικόπημα του 2014 με τις ένοπλες ακροδεξιές ομάδες να ηγούνται της προσπάθειας ανατροπής του Yanukovych και τις Η.Π.Α. να βάζουν και αυτές το λιθαράκι τους, παρέχοντάς τους υπερπολύτιμη βοήθεια. Αποτέλεσμα των παραπάνω ήταν η κατάληψη της εξουσίας από τον φιλοδυτικό Poroshenko στην αρχή και του Zelensky λίγα χρόνια μετά. Μετά από τα γεγονότα αυτά, οι Ρώσοι προχώρησαν στηn κατάληψη το 2014 της Κριμαίας, μιας περιοχής που θεωρούν ότι πάντα τους άνηκε και έχουν σημαντικό μέρος του πληθυσμού της να υποστηρίζει την επανένωση με την «αρκούδα».
Το βαρύ κλίμα μεταξύ των δύο χωρών δεν έχει σταματήσει από τότε και αποκορύφωμα των τελευταίων ετών είναι τα στρατεύματα που έστειλε πρόσφατα ο Putin στην ανατολική Ουκρανία, απειλώντας με εισβολή σε περίπτωση που η Ουκρανία ενταχθεί επίσημα στο ΝΑΤΟ. Αυτό που ζητάνε οι Ρώσοι είναι να εφαρμοστούν οι συμφωνίες του Μινσκ, σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να υπάρξει διάλογος μεταξύ των αυτονομιστών και του Κιέβου για το καθεστώς αυτονομίας στην περιοχή. Ο Putin τρέμει στην ιδέα να χάσει την Ουκρανία και γι’ αυτό επιστρατεύει όλα του τα μέσα για να αποτρέψει κάτι τέτοιο. Γνωρίζει ότι εάν η Ουκρανία προσδεθεί τώρα στο άρμα της Δύσης, πολύ δύσκολα θα μπορέσει να ανατραπεί αυτή η κατάσταση στο μέλλον. Αυτός είναι και ο λόγος που οι Ρώσοι κατέλαβαν την Κριμαία το 2014, έχουν πάρει τον έλεγχο σε πολλές ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας, όπως το Ντόνμπας και τώρα έστειλαν κι άλλα στρατεύματα στα ανατολικά της χώρας, απειλώντας με εισβολή.
Από την πλευρά του ο Zelensky φαίνεται ανυποχώρητος, απειλώντας να ανακαταλάβει την Κριμαία και την ανατολική Ουκρανία. Τις απειλές αυτές ο Zelensky μπορεί να τις εφαρμόσει μόνο με τη βοήθεια των Η.Π.Α., οι οποίες δεν δείχνουν καμία διάθεση να στείλουν στρατεύματα για να υπερασπιστούν τα ουκρανικά εδάφη. Προέρχονται από 20ετείς εξοντωτικούς πολέμους σε Αφγανιστάν και Ιράκ, που ολοκληρώθηκαν με ταπεινωτικές ήττες για αυτές, οπότε, αυτή τη στιγμή, οι Η.Π.Α. δεν θέλουν να εμπλακούν σε άλλο πόλεμο, πόσο μάλλον στη μακρινή Ουκρανία, όπου οι Ρώσοι υπερτερούν. Αυτό, εξάλλου, διαμήνυσε και ο Αμερικανός Πρόεδρος, Joe Biden, απειλώντας τον Putin με κυρώσεις, ανάλογες των οποίων δεν θα έχει ξαναδεί, εάν ο δεύτερος τολμήσει να εισβάλλει στην Ουκρανία.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι καμία από τις δύο δυνάμεις δεν επιθυμεί μία σύγκρουση που θα προκαλούσε τεράστια παγκόσμια αποσταθεροποίηση και σπατάλη πόρων. Έτσι, με τα όπλα που διαθέτουν, δηλαδή οι Η.Π.Α. με την απειλή οικονομικών κυρώσεων και η Ρωσία με την απειλή εισβολής στην Ουκρανία, οι δύο υπερδυνάμεις προσπαθούν να αποτρέψουν τη διαμάχη πετυχαίνοντας τα επιθυμητά γι’ αυτές αποτελέσματα. Η αποτροπή που χρησιμοποιούν οι δύο χώρες έχει ξαναχρησιμοποιηθεί στη μεταξύ τους σύγκρουση στον Ψυχρό Πόλεμο, τότε με την απειλή χρήσης πυρηνικών. Επομένως, σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο που βλέπουμε να διεξάγεται, η σύρραξη μεταξύ Η.Π.Α. και Ρωσίας πολύ δύσκολα θα συμβεί, χωρίς αυτό φυσικά να σημαίνει ότι κάποια από τις δύο θα επιλέξει το μονοπάτι της αποκλιμάκωσης. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι δύο αντίπαλες παρατάξεις θα συνεχίσουν να βρίσκονται σε μια συνεχή προστριβή, καθώς τα συμφέροντά τους ήταν, είναι και θα είναι αντικρουόμενα. Η αντιπαλότητα που έχει δημιουργηθεί μεταξύ τους τις τελευταίες δεκαετίες δύσκολα μπορεί να αποσιωπηθεί, ακόμα και τώρα που η Κίνα απειλεί να αναλάβει την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Russia Ukraine: Sending US troops not on table – Biden, BBC News, διαθέσιμο εδώ
- Ukraine, explained, New York Times, διαθέσιμο εδώ
- US warns Russia over Ukraine as fears of war rise, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Τι επιδιώκουν Ρωσία και ΗΠΑ και πόσο πιθανός είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία; tovima.gr, διαθέσιμο εδώ
