Του Ελευθέριου Χονδρού,
Το έτος 2021 χαρακτηρίστηκε από ένα αξιοσημείωτο επίπεδο μελαγχολίας στη σχέση Ηνωμένου Βασίλειου (Η.Β.) και Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Η ατυχής πραγματικότητα είναι ότι το 2022 δεν προσφέρει πολλές ελπίδες λύτρωσης.
Είναι αρκετά δύσκολο να φανταστεί κανείς ένα λιγότερο ευνοϊκό πλαίσιο για να βελτιωθούν έστω και υποτυπωδώς οι σχέσεις και να γίνουν γόνιμες συζητήσεις. Παρόλα αυτά, οι διαμάχες πρέπει να σταματήσουν, πρέπει να βρεθούν οι δύσκολοι συμβιβασμοί. Για να δώσουμε μόνο μία κοινή πρόκληση ως παράδειγμα, η πιο άμεση στρατιωτική και διπλωματική απειλή για τα βρετανικά συμφέροντα στην παγκόσμια σκηνή παραμένει η Ρωσία, της οποίας η κυβέρνηση δεν σκέφτηκε τίποτα για δολοφονίες ανθρώπων σε βρετανικό έδαφος. Το Κρεμλίνο δημιουργεί μια μαχητική δύναμη περισσότερων από 100.000 στρατιωτών στα σύνορά του με την Ουκρανία, της οποίας ο στρατός και το ναυτικό ήταν οι ωφελούμενοι της βρετανικής εκπαίδευσης και υποστήριξης. Τα συμφέροντα της Βρετανίας και της Ε.Ε. είναι ένα σε αυτόν τον τομέα. Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν επιθυμούσε να συμπεριλάβει μια πτυχή της εξωτερικής συνεργασίας και της ασφάλειας στη συμφωνία για το Brexit που υπέγραψε την παραμονή των Χριστουγέννων προ 2 ετών. Μετά από σχεδόν πέντε χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων το Ηνωμένο Βασίλειο δεχόταν «κηρύγματα», και με το μπλοκ να απέχει πολύ από το να είναι ευκίνητο σε αυτόν τον τομέα, αυτό ήταν ίσως κατανοητό.
Η κυβέρνηση του Η.Β όμως, αγνοώντας τα προαναφερθέντα, προσπάθησε να επικεντρωθεί στις διμερείς σχέσεις, ιδιαίτερα με τη Γαλλία, με την οποία έχει στενούς στρατιωτικούς δεσμούς μέσω των συνθηκών του Lancaster House του 2010. Έτσι, το μάθημα αυτού του έτους για το Η.Β πρέπει σίγουρα να είναι ότι οι σχέσεις με τη Γαλλία, ή τη Γερμανία, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μεμονωμένα από την ευρύτερη σχέση με την Ε.Ε. Η Downing Street επιδιώκει μια Σύνοδο Κορυφής μεταξύ του Πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου, Boris Johnson, και του Πρωθυπουργού της Γαλλίας, Emmanuel Macron, εδώ και μήνες, όπου και ήλπιζε να στηριχθεί σε προηγούμενες συμφωνίες, αλλά βρισκόταν υπό τον λιθοβολισμό του Μεγάρου των Ηλυσίων, το οποίο προέταξε αντίσταση, εξαιτίας της βρετανικής προσέγγισης στις συνθήκες της με την Ε.Ε. και τη συνεχή κακή πορεία του έργου της, είτε αυτό αφορούσε την πορεία και τον διαμοιρασμό του εμβολίου είτε την αντιμετώπιση των προκλήσεων της παράνομης μετανάστευσης.
Ο νέος Γερμανός Καγκελάριος, Olaf Scholz, παρευρέθηκε στην πρώτη του Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. μόλις πριν από δύο εβδομάδες, αλλά δεν έχει ακόμη φανεί εάν ένα ραντεβού με τον Βρετανό Πρωθυπουργό είναι καν στο ημερολόγιο. Η Βρετανία μπορεί να μη θέλει να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά η Ε.Ε. υπάρχει. Το να αγνοεί ο ένας τον άλλον μπορεί να είναι μια επιλογή, αλλά δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως έξυπνη.
Παράλληλα, το Brexit ανάγκασε τις επιχειρήσεις της Βόρειας Ιρλανδίας να αντιμετωπίσουν νέα εμπόδια, ενώ οι λεπτές πολιτικές ισορροπίες στην περιοχή έχουν τεταθεί. Η Downing Street παραδέχτηκε τις τελευταίες εβδομάδες ότι θα δώσει προτεραιότητα στην άρση των φραγμών στο εμπόριο μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, σε σχέση με άλλα συνταγματικά ζητήματα που προκάλεσαν τις συνομιλίες. Ωστόσο, σε ένα πλήγμα στη βρετανική κυβέρνηση, ο Επίτροπος αρνήθηκε ακόμη και να συμμετάσχει στο αίτημά του για οποιαδήποτε επαναδιαπραγμάτευση σχετικά με τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (ΔΕΚ) στην επιβολή του δικαίου της Ε.Ε. στη Βόρεια Ιρλανδία, παρά την παραχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου ότι το δικαστήριο θα μπορούσε να διατηρήσει έναν ρόλο στο Πρωτόκολλο.
Μάλιστα, στενοί παρατηρητές προειδοποιούν ότι ο συνδυασμός των εκλογών στη Βόρεια Ιρλανδία το επόμενο έτος και η πιθανότητα πρόκλησης της ηγεσίας των Τόρις (Συντηρητικό κόμμα του Η.Β.) σημαίνει ότι περιμένουν περαιτέρω παγίδες για την περιοχή τους επόμενους μήνες. Αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός ότι μήνες διαπραγματεύσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με τη λειτουργία του Πρωτοκόλλου που διέπει την ειδική μεταχείριση της Βόρειας Ιρλανδίας μετά το Brexit έχει δει και τις δύο πλευρές να υποχωρούν. Συγχρόνως, οι συνομιλίες οδήγησαν στην παραίτηση προ δύο εβδομάδων του Λόρδου Frost, του επικεφαλής διαπραγματευτή της κυβέρνησης, και προκάλεσαν αυξανόμενη αναταραχή στο Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα.
Επιπρόσθετα, αν κάποια περιοχή ήταν γραφτό να δει τα «ηλιόλουστα υψίπεδα» του Brexit, οι πιο πιθανές ήταν σίγουρα η γεωργία και η αλιεία. Αυτές οι δύο βιομηχανίες, όμως, εμποδίστηκαν και εμποδίζονται από τους κανόνες της Ε.Ε., τους οποίους οι Υπουργοί της κυβέρνησης δεν μπορούν να αλλάξουν. Τελικά, λοιπόν, και οι δύο έχουν δεχθεί σοβαρά χτυπήματα από τον περασμένο Ιανουάριο, και υπάρχει βαθύς θυμός και μια αίσθηση προδοσίας που, σε συνδυασμό με τις μειωμένες εξαγωγές προς την Ε.Ε., αφήνουν το Η.Β. με μια εξαντλημένη οικονομία για το 2021.
Σκεφτείτε πώς αυτό συμβαίνει επειδή η τρέχουσα προσέγγιση της Ε.Ε. για τη συζήτηση για τη Βρετανία βασίζεται εξ ολοκλήρου σε μια στρατηγική «προσπέρασης του Brexit». Αυτή είναι μια προσέγγιση που ενισχύθηκε από την πανδημία, η οποία επέτρεψε στην Ε.Ε. να εντάξει το Brexit σε έναν ευρύτερο επανασχεδιασμό μιας πιο σχετικής, πιο διεκδικητικής, πιο παγκόσμιας ένωσης.
Όμως, ενώ το «αφήνοντας πίσω το Brexit» μπορεί να κάνει την Ε.Ε. να αισθάνεται ενδυναμωμένη επειδή «χώρισε» με ένα από τα μεγαλύτερα μέλη της, είναι μια θλιβερά κοντόφθαλμη προσέγγιση για την κατανόηση των πιθανών συνεπειών του Brexit για τη δική της μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Ο τελικός λάθος υπολογισμός της Ε.Ε., όσον αφορά τη Βρετανία, μπορεί να είναι ο πιο επιζήμιος. Οι Βρυξέλλες συνεχίζουν να υποτιμούν τη στρατηγική σημασία του Ηνωμένου Βασιλείου και αρνούνται να αναγνωρίσουν ή ακόμα και να σκεφτούν τους πολιτικούς κινδύνους μιας έστω και ελαφρώς επιτυχημένης Βρετανίας.
Η εστίαση της Ε.Ε. στις σκληρές τεχνικές λεπτομέρειες της «προστασίας» της ενιαίας αγοράς, λόγω της ενοχλητικής αλλά εξαιρετικά αποτελεσματικής εστίασης εκτροπής της Βρετανίας στη Βόρεια Ιρλανδία, είχε ως αποτέλεσμα οι Βρυξέλλες να εκτιμούν εσφαλμένα τους μεσοπρόθεσμους κινδύνους της Βρετανίας ως στρατηγικού ανταγωνιστή. Τα επόμενα χρόνια αναμένεται πως θα φέρουν μια σταθεροποίηση της εσωτερικής πολιτικής της Βρετανίας και μια εκ νέου εστίαση των οικονομικών προτεραιοτήτων της χώρας σε τομείς όπου έχει υπάρχοντα πλεονεκτήματα. Τα οικονομικά, η εκπαίδευση, η ασφάλεια και η άμυνα, το “Fintech” και η τεχνητή νοημοσύνη είναι μόνο μερικοί από αυτούς τους τομείς που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα σταθερό, και σχετικά δυναμικό, οικονομικό πλαίσιο για τη χώρα. Είναι σαφές ότι η Ε.Ε. πρέπει να υιοθετήσει μια νέα στρατηγική απέναντι στη Βρετανία. Όλη η σκληρή συζήτηση στις Βρυξέλλες για «τιμωρία» ή «σκληρή κίνηση» στη Βρετανία εάν γίνει επίκληση του άρθρου 16 του Πρωτοκόλλου της Βόρειας Ιρλανδίας είναι γελοία. Η Ευρώπη έχασε την ευκαιρία, όταν της δόθηκε η δυνατότητα να επιβάλει την οικονομική της δύναμη στο Westminster κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το Brexit.
Αυτό που έδειξαν πραγματικά οι πρόσφατες βρετανικές ενέργειες είναι ότι, πέρα από τα πολιτικά θεατρικά, το σχέδιο του Πρωθυπουργού Boris Johnson είναι απλώς να κρατήσει αναμμένες τις πυρκαγιές του Brexit μέσα από μια συνεχή τροφοδοσία αμοιβαίου ανταγωνισμού Αγγλίας-Ε.Ε.. Ο απώτερος στόχος είναι η υπερβολική αντίδραση της Ε.Ε. στη βρετανική παρενόχληση. Έτσι, αντί να υποκύψει σε κάθε μικρή βρετανική πρόκληση, η Ευρώπη πρέπει να έχει μακροπρόθεσμη βλέψη και να διεκδικήσει το υψηλό έδαφος. Οι Βρυξέλλες θα πρέπει να αποκρούσουν τις βρετανικές απειλές με χαμόγελο, να μιλήσουν τη «γλώσσα της στρατηγικής-εταιρικής σχέσης» και να κατανοήσουν ότι το Brexit δεν ξεκινά και δεν τελειώνει με τα ιρλανδικά σύνορα και τους θυμωμένους ψαράδες.
Στην πραγματικότητα και ανεξαρτήτως με τις υποθέσεις πολλών, υπάρχει ένα πολύ μεγαλύτερο παιχνίδι που παίζεται. Γιατί η Βρετανία δεν θα είναι πάντα μια πολιτική καταστροφή. Σύντομα θα είναι μια σοβαρή οικονομική απειλή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Οne year on, what’s next for Brexit?, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
- Brexit impact tracker, Gerhard Schnyder, διαθέσιμο εδώ
