Της Εμιλένας Πούπα,
Ήδη από την αρχαιότητα, τα δελφίνια θαυμάζονταν από τους ανθρώπους για τις ικανότητες και την ομορφιά τους. Μέσα από το πέρασμα των χρόνων, έχει αποδειχθεί, περίτρανα, η ευφυΐα τους και έχουν γίνει σαφείς οι ομοιότητες που έχει ο εγκέφαλός τους με τον ανθρώπινο. Διάφοροι συγγραφείς και ιστορικοί έχουν αναφέρει περιστατικά ναυαγών, που έχουν σωθεί από τα δελφίνια. Ο πιο χαρακτηριστικός και διαδεδομένος μύθος στους περισσοτέρους ανθρώπους, ανεξαρτήτως ηλικίας, αποτελεί ίσως αυτός του Αισώπου για τη μαϊμού και το δελφίνι.
Σύμφωνα με τον Αίσωπο, ένας άνδρας ταξίδευε με τη μαϊμού του, όταν ξαφνικά ξέσπασε τρικυμία, με αποτέλεσμα το καράβι να βουλιάξει και όλοι οι επιβάτες, μαζί βέβαια με τη μαϊμού, να βρεθούν στη θάλασσα. Ευτυχώς, βρέθηκε εκεί κοντά ένα δελφίνι το οποίο, βλέποντας τη μαϊμού να παλεύει με τα κύματα πιστεύοντας ότι είναι άνθρωπος, αποφάσισε να την σώσει και να την πάρει στην ράχη του, για να την επιστρέψει σώα και ασφαλή στη στεριά. Γυρνώντας, λοιπόν, το δελφίνι ρώτησε τη μαϊμού αν η καταγωγή της ήταν από την Αθήνα και εκείνη απάντησε καταφατικά, ενώ στη συνέχεια την ρώτησε αν γνώριζε τον Πειραιά. Η μαϊμού απάντησε ότι γνώριζε τον Πειραιά και ότι ήταν πάρα πολύ καλοί φίλοι, πιστεύοντας ότι ο Πειραιάς ήταν άνθρωπος και όχι λιμάνι. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, το καλοπροαίρετο δελφίνι συνειδητοποίησε τα ψέματα της μαϊμούς, η οποία αδιαφόρησε για την προσφορά του δελφινιού να την σώσει και το κορόιδεψε. Αυτό που έμελλε να κάνει το δελφίνι ήταν να την αφήσει να πνιγεί στη θάλασσα.
Από την άλλη, σύμφωνα πάντα με τη μυθολογία των αρχαίων Ελλήνων, τα δελφίνια δημιουργήθηκαν από τον θεό Διόνυσο. Πιο συγκεκριμένα, όταν επέστρεφε από τη Νάξο, Τυρρηνοί πειρατές τον έπιασαν αιχμάλωτο, με σκοπό να τον πουλήσουν ως σκλάβο, μη γνωρίζοντας ότι ήταν ολύμπιος θεός. Ο θεός του κρασιού όμως, χρησιμοποίησε τις δυνάμεις του για να προκαλέσει σύγχυση στο καράβι, μετατρέποντας μάλιστα τον καπετάνιο σε λιοντάρι. Όσοι ναύτες επέλεξαν να μετανοήσουν για την κακή πράξη που διέπραξαν, απέναντι στον θεό Διόνυσο, μετατράπηκαν σε δελφίνια για να σωθούν, σε αντίθεση με αυτούς που πήδηξαν στην θάλασσα και σκοτώθηκαν.
Οι αρχαίοι μας πρόγονοι θεωρούσαν τα δελφίνια μαγικά πλάσματα, τα οποία συνδέουν τον ανθρώπινο με τον θεϊκό κόσμο. Αναφορά στα δελφίνια και στη σχέση τους με τους ναυαγούς γίνεται, επίσης, από τον ιστοριογράφο Ηρόδοτο, ο οποίος περιγράφει την εμπειρία που έζησε ο Αρίωνας, όταν ο ίδιος έπεσε θύμα πειρατών της θάλασσας. Η ιστορία αρχίζει με τον διάσημο μουσικό εκείνης της εποχής, που εργαζόταν για τον τύραννο της Κορίνθου, Περίανδρο. Εξαιτίας της καλής του φήμης, πραγματοποιούσε συχνά ταξίδια σε όλη τη Μεσόγειο, για να πλαισιώνει κάθε λογής ευγενή με τις μελωδίες του. Κατά τη διάρκεια, λοιπόν, ενός ταξιδιού, με σκοπό να επιστρέψει πίσω στην Κόρινθο, το πλήρωμα του καραβιού αποφάσισε να τον ληστέψει, για να του αποσπάσει όλα τα κέρδη που είχε αποκομίσει προηγουμένως από το ταξίδι του στην Ιταλία. Καθώς έβλεπε ότι οι οικονομίες του είχαν χαθεί, εξέφρασε την τελευταία επιθυμία του, να παίξει την λύρα του. Αφότου ολοκλήρωσε τον πένθιμο σκοπό του, έπεσε στη θάλασσα. Προς καλή του τύχη, όμως, σώθηκε από ένα δελφίνι, που το είχε προσελκύσει η μουσική του, μεταφέροντάς τον στην ξηρά με ασφάλεια.
Με βάση τα προαναφερθέντα, είναι ξεκάθαρο ότι ανέκαθεν η σχέση που είχε αναπτυχθεί ανάμεσα στα δελφίνια και τους ανθρώπους ήταν σχέση σωτηρίας, τύπου deus ex machina. Τα δελφίνια εμφανίζονταν πάντα τη στιγμή που ο άνθρωπος βρισκόταν σε κίνδυνο, παλεύοντας με τα θαλάσσια κύματα. Και στους τρεις μύθους, τα δελφίνια αποδείχθηκαν σωτήρια. Η μόνη διαφορά μεταξύ των μύθων είναι ότι βοήθησαν πραγματικά τους ανθρώπους, που είχαν καλή ψυχή και άξιζαν τη σωτηρία. Στον μύθο για τον θεό Διόνυσο, μετατράπηκαν σε δελφίνια για να σωθούν μόνο αυτοί που είχαν μετανιώσει για τις κακές τους πράξεις. Ταυτόχρονα, στον μύθο του Αρίωνα, τα δελφίνια έσωσαν τον καλοσυνάτο μουσικό που είχε πέσει θύμα κλοπής και τον βοήθησαν να φτάσει στη στεριά, ύστερα από την περιπέτεια που είχε.
Σε αντίθεση με τους μύθους των αρχαίων Ελλήνων, στον μύθο του Αίσωπου η αχάριστη μαϊμού τελικά δεν ήταν άξια να δεχθεί αυτή τη βοήθεια, εξαιτίας των ψεμάτων που είπε στο δελφίνι, και εν τέλει βρέθηκε αβοήθητη στη θάλασσα. Αυτό που συνάγεται από τα παραπάνω, είναι ότι στη ζωή μας πρέπει να είμαστε ευγνώμονες για τα καλά που μάς προσφέρουν. Όταν κάνουμε καλές πράξεις, ή ακόμα και όταν δείχνουμε μετάνοια, μας συμβαίνουν αντίστοιχα καλά πράγματα. Με το ψέμα οι περισσότεροι χάνουν, παρά κερδίζουν κάτι, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση που η μαϊμού έχασε τη σωτηρία της, κάτι που δεν θα είχε γίνει αν απλώς έλεγε την αλήθεια, που πάντα εκτιμάται όσο και αν πονάει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Aesop’s Fables, translated by George Fyler Townsend, kindle edition.
- Ηρόδοτος, Ιστορίαι, 1.23.1-1.25.2., από την ιστοσελίδα Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα, ολόκληρο το κείμενο βρίσκεται διαθέσιμο εδώ.
- «Ο Μύθος του Αρίωνα» (s.d.). Από την ιστοσελίδα arion.org.gr. Διαθέσιμο εδώ.
- «Arion, Greek poet and musician» (s.d.). Από την ιστοσελίδα Britannica. Διαθέσιμο εδώ.
