Της Θεοδώρας Αγγελοπούλου,
Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Γιορτές… Περιστάσεις, τόσο της θρησκευτικής όσο και της πολιτισμικής μας παράδοσης, οι οποίες έχουν ως επίκεντρο τον συναισθηματικό μικρόκοσμο του ανθρώπου και, στην περίπτωση της ελληνικής κοινωνίας, την οικογένεια με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Ο ρόλος της πολιτικής σε αυτήν την περίπτωση σημειώνεται κυρίως ως επικοινωνιακός, καθότι σύσσωμοι ο πολιτικοί εκπρόσωποι του λαού σπεύδουν να ευχηθούν στους πολίτες διαπνεόμενοι το πνεύμα των ημερών.
Τα μηνύματα ευχολογικού περιεχομένου έχουν διττό σκοπό: Από τη μία πλευρά, οι πολιτικοί τα χρησιμοποιούν ως επικοινωνιακό εργαλείο δημοτικότητας, ώστε να ισχυροποιήσουν τους δεσμούς αποδοχής με το εκλογικό τους κοινό, δείχνοντας ότι αφουγκράζονται τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους, όντες στις επάλξεις να τα επιδιώξουν με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο. Από την άλλη, οι πολιτικές ευχές ενδύονται και το καθαρά εξουσιαστικό φαινόμενο του πολιτικού παιχνιδιού, καθώς, μέσα από αυτές, οι πολιτικοί δράττονται της ευκαιρίας να παρουσιάσουν τα δικά τους προτερήματα –είτε ατομικά είτε συλλογικά ως προς την κομματική τους ταυτότητα– και να τα φέρουν σε αντίστιξη με τις αδυναμίες, τα λάθη ή τις αστοχίες των πολιτικών τους αντιπάλων, ώστε, μέσω της δημιουργίας ενός άτυπου και έμμεσου ευχολογικού δεσμού, να προβάλλουν στα μάτια των ψηφοφόρων τη δική τους αλήθεια με μεγαλύτερες πιθανότητες πειθούς και αποδοχής.
Ωστόσο, ο πολιτικός χαρακτήρας της ευχής δεν εμπεριέχει αποκλειστικά ενδογενή στοιχεία αυτοπροσδιορισμού, καθώς οι εξωγενείς επιδράσεις αυτού του φαινομένου εγκαθιδρύουν κατά το πλείστον την παραγοντολογία του. Το κοινωνικοπολιτισμικό και το καθαρά ανθρώπινο στοιχείο προκαλούν την ώση της πολιτικής ευχής. Το γεγονός αυτό σχετίζεται με το ότι η πολιτική αποτελεί σε αρκετές περιπτώσεις τη μικρογραφία της κοινωνίας, όπου οι ιδεολογικές ταυτότητες, οι εξουσιαστικές σχέσεις και η άσκηση του διοικητικού φαινομένου ως προς το κράτος διαπλάθονται και διαμορφώνονται δυναμικά και εξελικτικά αναλόγως με το είδος εκείνου του κοινωνικού συμβολαίου που έχει συναφθεί ανά πολιτεία. Τόσο η ιστορία όσο και ο πολιτισμός παίζουν τον ρόλο τους σε αυτήν την πολυσύνθετη συνάρτηση και προκαλούν τη μετάσταση θεμελιωδών γνωρισμάτων τους στον χώρο της πολιτικής και ιδιαίτερα σε όποια μορφή πολιτικής ύπαρξης φέρει θεσμικό αποτύπωμα.
Κατά συνέπεια, οι θεσμικές απολήξεις των ευχών φέρουν την οντολογική ευθύνη του περιεχομένου τους, καθότι δεν συνιστούν προαίρεση των ιθυνόντων, αλλά ένα είδος άτυπης και εγκάρδιας υποχρέωσης. Ο συναισθηματισμός της ευχής από έναν ή μία πολιτικό που καθίσταται παράλληλα και ως θεσμικός εκπρόσωπος –όσο αυξημένα και να είναι τα ποσοστά δυσαρέσκειας και αποδοκιμασίας στον πολιτικό κόσμο– είναι κοινωνική απαίτηση, λόγω του ότι η σχέση κοινωνίας και πολιτικής εδράζεται στη νοοτροπία της δεύτερης να πράττει τα δέοντα για την επίλυση των προβλημάτων της πρώτης σε ένα γενικότερο πλαίσιο του συμβαδίζειν με τις κοινωνικές επιθυμίες.
Το εν λόγω παράδειγμα της εορταστικής περιόδου ενέχει τον χαρακτήρα κατανόησης της κοινωνικής ανάγκης και κατ’ επέκταση της πολιτισμικής παράδοσης –που εμποτίζει αυτήν ακριβώς την ανάγκη και τη μεταλλάσσει σε απαίτηση– από την πολιτική ηγεσία να εισέλθει σε μία μικρή περίοδο αγρανάπαυσης, χωρίς, όμως, να απουσιάζουν τα πολιτικά μηνύματα για τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των πολιτών, ώστε να γιορτάσει μαζί με την κοινωνία και να εξέλθει της τυπικής της καθημερινότητας, μετατρέποντας τη γιορτή σε πολιτική υποχρέωση, η οποία εμπορευματοποιείται -όχι απαραίτητα με αρνητικό τρόπο- με τις δαπάνες για στολισμούς των δημοσίων χώρων, τον προγραμματισμό πολιτιστικών εκδηλώσεων και δράσεων, αλλά και πολιτικοποιείται με την κριτική και το μέγεθος ικανοποίησης τόσο από τους πολίτες όσο και από τους κομματικούς αντιπάλους.
Καταληκτικά, η ευχή, λόγω του περιεχομένου που φέρει ως επικοινωνιακό-διαλεκτικό εργαλείο δύναται μόνο να πολιτικοποιηθεί και εν δυνάμει, επειδή ενσωματώνεται στις ανθρώπινες σχέσεις είτε ως τυπικότητα είτε ως ενσυναίσθηση, να φέρει και ιδεολογικό πρόσημο. Οι ευχολογίες ως πολιτικό καθήκον και όχι ως πολιτική προαίρεση, μπορεί να αποτυπώνονται στην κοινωνική συνείδηση πλέον ως μία ευχετήρια κάρτα χωρίς μεγάλη σημασία, αλλά αποτελούν μέρος της εορταστικής τους πραγματικότητας, η απουσία των οποίων συνδέεται άμεσα με την επίρριψη ευθυνών και την απουσία πολιτικού ενδιαφέροντος και γι’ αυτόν τον λόγο συνιστούν ταυτόχρονα και απαίτηση. Η επικοινωνιακή ισχύς της ευχής, λοιπόν, κατορθώνει να συνδέσει τον μικρόκοσμο του πολιτικού και του ανθρώπινου, όπου ο καθένας δείχνει πόσο έχει ανάγκη τον άλλο.
Ενδεικτικά, και προς κατανόηση των προαναφερθέντων, παρατίθενται οι ευχές για το νέο έτος διάφορων θεσμικών και πολιτικών εκπροσώπων:
Απόσπασμα του τηλεοπτικού μηνύματος της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου:
«Αγαπητοί μου συμπατριώτες,… Η χώρα μας είναι μια κοινωνία υψηλών προσδοκιών, ανοικτή και συμπεριληπτική. Μια κοινότητα ίσης ελευθερίας, δίχως διακρίσεις και αποκλεισμούς. Σε αυτό το στέρεο έδαφος ριζώνουν και αναπτύσσονται οι μεγάλες προοπτικές μας. Αξιοποιώντας τη θεσμική μας παράδοση και αφήνοντας όσα μας κράτησαν πίσω. Οι Έλληνες ακολουθούν και συνδιαμορφώνουν το ισχυρό ρεύμα των αλλαγών του 21ου αιώνα. Το 2022 θα είναι έτος αισιοδοξίας και ανάτασης. Εύχομαι καλή χρονιά, με υγεία και ευτυχία!»
Απόσπασμα του τηλεοπτικού μηνύματος του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη:
«Συμπολίτες μου,… Αφήνουμε πίσω μία χρονιά γεμάτη δυσκολίες, αλλά και μεγάλες προσπάθειες. Και υποδεχόμαστε μια νέα, συνεχίζοντας τον ίδιο αγώνα. Γιατί μπορεί το 2021 να κλείνει σχεδόν όπως ξεκίνησε: με επιφυλακή για την πανδημία και προσοχή στην οικονομία. … Κλείνοντας τα αυτιά στην καταστροφολογία και στην ηττοπάθεια για να ακουστεί μόνο η φωνή της επιστήμης και της αλήθειας. Και, ασφαλώς, ακολουθώντας τις συστάσεις της Πολιτείας και των ειδικών. Μία τέτοια στάση θα είναι το καλύτερο δώρο προς τον εαυτό μας και τους γύρω μας. Αλλά και ο καλύτερος πρόλογος για το καινούργιο, πιο ελπιδοφόρο κεφάλαιο του 2022. Με αυτές τις σκέψεις εύχομαι Καλή Χρονιά σε κάθε Ελληνίδα και Έλληνα, παντού στη χώρα και στον κόσμο. Με υγεία και δύναμη, με αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία».
Απόσπασμα του τηλεοπτικού μηνύματος του αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, Αλέξη Τσίπρα:
« … Σήμερα όμως, βρισκόμαστε όλες και όλοι μπροστά στη δική μας ευθύνη και επιλογή. Στην ατομική, αλλά και συλλογική ευθύνη να μην αφήσουμε για πολύ ακόμη αυτή τη δυστοπία να μετατρέπεται σε κανονικότητα. Να πάρουμε, τη χρονιά που έρχεται, πίσω τη ζωή και την αξιοπρέπειά μας. Να δώσουμε σε όλα τα μέτωπα τη μάχη της ζωής. Με εμπιστοσύνη στην επιστήμη, στον εμβολιασμό, στη θεραπεία. Με αλληλεγγύη. Με στήριξη των ανθρώπων της πρώτης γραμμής, των νέων, του κόσμου της εργασίας και του πολιτισμού. Το 2022 μπορεί και πρέπει να γίνει η χρονιά της μεγάλης αλλαγής. Η χρονιά μιας νέας αρχής. Για τις ζωές μας. Για την κοινωνία. Για την Ελλάδα. Καλή χρονιά σε όλες και σε όλους».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πρωτοχρονιάτικο μήνυμα για το νέο έτος 2022, presidency.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μήνυμα του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για το νέο έτος, primeminister.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αλ. Τσίπρας: Να δώσουμε σε όλα τα μέτωπα τη μάχη της ζωής – Το 2022 μπορεί και πρέπει να γίνει η χρονιά της μεγάλης αλλαγής, syriza.gr, διαθέσιμο εδώ
