Της Δήμητρας Στρόμπολα,
Με την συνεχόμενη αύξηση του ηλεκτρονικού εμπορίου στις ημέρες μας, είναι κρίσιμο να γνωρίζουμε τα δικαιώματά μας και την προστασία μας ως καταναλωτές. Αρχικά, ως καταναλωτής με βάση το άρθρο 1α του ν. 2251/1994 ορίζεται «κάθε φυσικό πρόσωπο το οποίο ενεργεί για λόγους οι οποίοι δεν εμπίπτουν στην εμπορική, επιχειρηματική, βιοτεχνική ή ελευθέρια επαγγελματική του δραστηριότητα». Ουσιαστικό, δηλαδή, κριτήριο για τον χαρακτηρισμό ενός συμβαλλομένου ως «καταναλωτή» αποτελεί η κάλυψη ιδίων καταναλωτικών αναγκών και η ερασιτεχνική ιδιότητά του µε την οποία συμβάλλεται.
Η προστασία του καταναλωτή στο ηλεκτρονικό εμπόριο διέπεται από ένα πλέγμα διατάξεων και όχι από ένα συγκεκριμένο νομοθέτημα. Το νομοθετικό πλαίσιο είναι ο νόμος 2251/1994 περί προστασίας του καταναλωτή και το προεδρικό διάταγμα 131/2003 για το ηλεκτρονικό εμπόριο, στο οποίο ενσωματώνεται η Οδηγία 2000/31. Ακόμη, από το 2017 κυρώθηκε ο Κώδικας Καταναλωτικής Δεοντολογίας για το Ηλεκτρονικό Εμπόριο, ο οποίος θέτει τις γενικές αρχές και ορίζει τους ελάχιστους κανόνες επαγγελματικής δεοντολογίας και ηθικής συμπεριφοράς, που πρέπει να τηρούνται απέναντι στον καταναλωτή από τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο ηλεκτρονικό εμπόριο (συναλλαγές B2C- Business to Consumers).
Η εγκυρότητα της σύμβασης από απόσταση εξαρτάται και από το εάν δόθηκαν στον καταναλωτή οι υποχρεωτικά παρεχόμενες πληροφορίες που ορίζει ο νόμος 2251/1994 και το π.δ. 131/2003. Οι πληροφορίες αυτές αφορούν τα κύρια χαρακτηριστικά του προϊόντος ή της υπηρεσίας που παρέχεται, την ταυτότητα του προμηθευτή και τα στοιχεία επικοινωνίας του, τις τιμές και άλλες χρεώσεις, τους όρους της σύμβασης (ευθύνη του πωλητή, υποστήριξη μετά την πώληση, διάρκεια της σύμβασης, όροι καταγγελίας της), τις δαπάνες μεταφοράς, το δικαίωμα υπαναχώρησης και την εξωδικαστική επίλυση διαφορών. Σε περίπτωση μη τήρησης των ως άνω υποχρεώσεων από την πλευρά του προμηθευτή, η σύμβαση που συνήφθη είναι άκυρη υπέρ του καταναλωτή (άρθρο 3β §9 και 3δ§10 ν. 2251/1994). Ειδικότερες πληροφορίες που αφορούν το ηλεκτρονικό εμπόριο αναφέρονται στο άρθρο 4 του ΠΔ 131/2003. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 4 περιλαμβάνονται η επωνυμία του φορέα παροχής της υπηρεσίας, η γεωγραφική διεύθυνση, στην οποία είναι εγκατεστημένος, τα στοιχεία που επιτρέπουν την άμεση και ταχεία επικοινωνία του καταναλωτή με το φορέα παροχής της υπηρεσίας (διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τηλέφωνο), το οικείο μητρώο και τον αριθμό εγγραφής του φορέα σε αυτό, τις τιμές των προϊόντων με διευκρίνιση του φόρου και των δαπανών μεταφοράς, καθώς και τα στοιχεία της εποπτική αρχής, εφόσον αυτό απαιτείται για την άσκηση της συγκεκριμένης δραστηριότητας. Επιπλέον, με βάση το άρθρο 9, ο καταναλωτής πρέπει να πληροφορείται για τα τεχνικά στάδια έως τη σύναψη της σύμβασης, τα προσωπικά δεδομένα που χορηγεί στο φορέα και τις γλώσσες, στις οποίες μπορεί να συναφθεί η σύμβαση.
Το δικαίωμα υπαναχώρησης
Το βασικότερο μέσο προστασίας που παρέχεται στον καταναλωτή (άρθρο 3ε-3ιβ ν.2251/1994) είναι το δικαίωμα του να υπαναχωρήσει αναιτιολόγητα εντός δεκατεσσάρων ημερών από την παράδοση του αγαθού ή τη σύναψη της σύμβασης για υπηρεσίες ψηφιακού περιεχομένου. Βέβαια, επωμίζεται με το άμεσο κόστος επιστροφής των αγαθών εκτός αν ο προμηθευτής έχει επιφυλάξει ρητώς το κόστος αυτό για τον εαυτό του ή είχε παραλείψει να ενημερώσει τον καταναλωτή για την επιβάρυνση του κόστους επιστροφής. Η παρεχόμενη προθεσμία 14 ημερών λειτουργεί ως περίοδος διάσκεψης, ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να επιθεωρήσει τα προϊόντα όπως θα έκανε και σε ένα φυσικό κατάστημα. Πρόκειται για δικαίωμα που εμπεριέχει τη μονομερή και απευθυντέα δήλωση βούλησης του καταναλωτή να υπαναχωρήσει από τη σύμβαση, η οποία πρέπει να είναι ρητή. Ο καταναλωτής ενδέχεται να ευθύνεται σε περίπτωση μείωσης της αξίας των επιστρεφόμενων αγαθών, μόνο εφόσον αυτή υπήρξε αποτέλεσμα διαχείρισης των αγαθών με πράξεις πέραν των αναγκαίων για την διαπίστωση της φύσης, των χαρακτηριστικών και της λειτουργίας τους. Τότε ο καταναλωτής θα είναι υποχρεωμένος να καταβάλει το ανάλογο ποσό της διαφοράς της αξίας στον έμπορο.
Όπως επισημάνθηκε και ανωτέρω, ο προμηθευτής έχει υποχρέωση να ενημερώσει τον αντισυμβαλλόμενό του για το δικαίωμα υπαναχώρησης, τον τρόπο και τις συνέπειες άσκησής του. Στην περίπτωση που δεν τον ενημερώσει σχετικά, η προθεσμία υπαναχώρησης λήγει δώδεκα μήνες μετά το τέλος της αρχικής προθεσμίας των δεκατεσσάρων ημερών. Μετά την υπαναχώρησή από́ τη σύμβαση, η σύμβαση λύεται αυτοδικαίως. Ο προμηθευτής υποχρεούται να επιστρέψει κάθε πληρωμή που έλαβε από τον καταναλωτή εντός 14 ημερών από την δήλωση της υπαναχώρησης και χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση. Αντίστοιχα, ο καταναλωτής υποχρεούται επίσης εντός 14 ημερών να παραδώσει τα αγαθά που παρέλαβε στον προμηθευτή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Ενημέρωση του καταναλωτή για τις εξ αποστάσεως συμβάσεις πρόσβασης σε υπηρεσίες ηλεκτρονικού εμπορίου”, διαθέσιμο εδώ
- “Η προστασία του καταναλωτή στο ηλεκτρονικό εμπόριο”, διαθέσιμο εδώ
- Ν. 2251/1994, διαθέσιμος εδώ
