Της Κωνσταντίνας Αυγερινού,
Υπάρχει πιο αμφιλεγόμενο θέμα στον Κυριακάτικο καφέ την περίοδο των χριστουγεννιάτικων εορτών μιας παρέας μαμάδων από το αν πρέπει να αποκαλύψουν την πραγματικότητα σχετικά με το ποιος φέρνει τα δωράκια που με τόση ανυπομονησία λαχταρούν τα παιδιά κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο; Χρόνιος προβληματισμός κάθε γενιάς γονιών, που όσο περνούν τα χρόνια, μειώνεται αργά και σταθερά όσο προσπαθούν να εντάξουν τα παιδιά σε μια ρεαλιστικότερη εκδοχή του κόσμου. Πρέπει να αφήνουμε τα παιδιά να πιστεύουν στον Άγιο Βασίλη; Ναι ή όχι;
Δεν υπάρχει μια τελεσίδικη και μονομερής άποψη σχετικά με το θέμα αυτό και σίγουρα είναι κάτι που εξαρτάται από το κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο που θέλουν οι γονείς και ο περίγυρος να μεγαλώσει το κάθε παιδί. Εξαρτάται από την οικονομική δυνατότητα, την κουλτούρα και το γενικότερο περιβάλλον, με τις παραδόσεις που βιώνει το παιδί στις γιορτές. Έστω ότι ισχύει το αθώο ψέμα αυτό, οι επιπτώσεις κάθε άλλο παρά αρνητικές θα είναι στη ψυχοσύνθεση του παιδιού, αλλά και στη θέση του εντός της οικογένειας. Μην ξεχνάμε ότι γύρω από την πεποίθηση αυτή, «στήνεται» μια ολόκληρη διαδικασία προετοιμασίας, διαδικαστικής και ψυχολογικής, ενισχύοντας έμμεσα τους δεσμούς της οικογένειας. Οι γονείς που θα προετοιμάσουν τα γλυκίσματα, τα παιδιά που θα τα τοποθετήσουν και θα περιμένουν να έχουν εξαφανιστεί την επόμενη μέρα, δημιουργούν ένα κλίμα ενδιαφέροντος και φροντίδας, αυξάνοντας τον χρόνο που περνούν μαζί.
Τα παιδιά επιδιώκουν να δημιουργούν κόσμους φαντασίας, αποδεκτούς στη δική τους κοινότητα, ως αποτέλεσμα διαφυγής από τον κόσμο των ενηλίκων και για την ενίσχυση της δική τους επικοινωνίας, όπως μόνο εκείνα ξέρουν. Μέσα σε τέτοιους φανταστικούς κόσμους αναπτύσσονται, και μέσα από αυτούς δύναται να επέλθει η εξερεύνηση του πραγματικού κόσμου. Συγκρίνοντας και ανακαλύπτοντας τις διαφοροποιήσεις από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια σχημάτιζαν στο μυαλό τους μια ιδέα, γεγονός που υποστηρίχτηκε από τους πρώτους κιόλας αναπτυξιολόγους, όπως τον Piaget. Τα παιδιά αναπτύσσουν τη λεγόμενη «μαγική σκέψη» από τον τρίτο χρόνο της ζωής τους, που γίνεται εντονότερη στον έναν χρόνο μεταξύ 4 έως 5 ετών. Η «μαγική σκέψη» αφορά την πίστη πως δύο γεγονότα μεταξύ τους έχουν άμεση συνάρτηση, χωρίς όμως να υπάρχει κάποια λογική συνάφεια σε αυτό, χωρίς να υπάρχουν δεδομένα που πραγματικά μπορούν να αιτιολογήσουν τον σχεσιακό δεσμό. Είναι, ουσιαστικά, αυτή που γεμίζει τα κενά της λογικής όταν ο έλεγχος μιας δεδομένης κατάστασης είναι αδύνατος και συνδέεται με την «ωρίμανση» του εγωκεντρισμού (που αντίστοιχα είναι αυξημένος σε αυτό το ηλικιακό φάσμα). Παράλληλα και σε σύγκρουση με αυτό, στις ηλικίες αυτές, γίνεται μια διαδικασία διάκρισης του ρεαλιστικού με του μη ρεαλιστικού κόσμου, χρησιμοποιώντας μια σειρά από ενδείξεις και πηγές, που μπορεί να περιλαμβάνουν μαρτυρίες γονιών και συνομιλήκων για την κατανόηση του πλαισίου που δομεί τον πραγματικό κόσμο και των γνώσεων, δηλαδή των εμπειριών, που προσφέρει. Η λογική αντιμετώπιση και ερμηνεία καταστάσεων ξεκινά περίπου στην ηλικία των οκτώ, όταν και η «μαγική σκέψη» αρχίζει να ξεθωριάζει, και η δυσπιστία σε γεγονότα εντείνεται.
Υπάρχουν επιστημονικά ευρήματα που σχετίζονται με την επίδραση που έχει η αφομοίωση μιας τέτοιας πεποίθησης από τα παιδιά, αφού πρόκειται για παγκόσμια αμφιλεγόμενο φαινόμενο. Οι έρευνες εστιαζόνται στη συσχέτιση της φαντασίας και της αντίληψης αυτής των παιδιών, αλλά και του κατά πόσο «φυσιολογικό» είναι να υφίσταται ή να καλλιεργείται από τους γονείς. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα που αναλύουμε, το επίπεδο της αιτιολογικής λογικής, δηλαδή της λογικής εξήγησης της ύπαρξής του, αυξανόταν με την ηλικία και σχετιζόταν με την πτώση της πεποίθησης στην ύπαρξη του Άγιου Βασίλη. Όσο τα παιδιά μεγάλωναν, μειωνόταν η πίστη στο σύμβολο αυτό. Τα αποτελέσματα, μιας εκ των μελετών, συζητήθηκαν στο πλαίσιο της γνωστικής-συναισθηματικής θεωρίας ανάπτυξης του Gould, η οποία και δίνει έμφαση στην καλλιέργεια- λειτουργία πολλών επιπέδων γνωστικής ωριμότητας, καθώς το παιδί μαθαίνει να διακρίνει την πραγματικότητα από τη φαντασία.
Ο μύθος της ύπαρξης του Άγιου Βασίλη είναι μόνο ένα από τα πολλά στοιχεία που δημιουργούν το εορταστικό κλίμα των γιορτών. Η αποκάλυψη της πραγματικότητας θα είναι μια φυσιολογική και σταδιακή διαδικασία που θα επέλθει μέσα από επεξεργασία των πληροφοριών του περιβάλλοντος, μέσα από απαντήσεις των ίδιων των παιδιών στα δικά τους λογικά ερωτήματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- J. R. Blair, J. S. McKee, L. F. Jernigan, Children’s Belief in Santa Claus, Easter Bunny and Tooth Fairy, Sage journals. Διαθέσιμο εδώ
- T. R.Goldstein, J. Woolley, Ho! Ho! Who? Parent promotion of belief in and live encounters with Santa Claus, Cognitive Development. Διαθέσιμο εδώ
- Μαμά υπάρχει Άγιος Βασίλης;, korovilas.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι η “Μαγική σκέψη” στην παιδική ηλικία, mothersbird.gr. Διαθέσιμο εδώ
