Της Χριστίνας Κυράντζη,
Η πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ εδρεύει στο Μέτσοβο του νομού Ιωαννίνων και είναι ένα μουσείο νεοελληνικής τέχνης, που άρχισε να λειτουργεί τον Αύγουστο του 1988. Η συλλογή της, ούσα χωρισμένη σε τρεις ορόφους, περιλαμβάνει έργα σημαντικών Ελλήνων ζωγράφων, γλυπτών και χαρακτών του 19ου και 20ού αιώνα, όπως των Γύζη, Ιακωβίδη, Παρθένη, Βολανάκη, Λύτρα, Μαλέα, Γαλάνη και Μόραλη. Η πληθώρα των έργων που συναντά κανείς στην πινακοθήκη, συμβάλλει στον χαρακτηρισμό της συλλογής της ως μία εκ των σημαντικότερων και πληρέστερων της τρέχουσας περιόδου.
Η πινακοθήκη ανήκει στο Ίδρυμα του Ευαγγέλου Αβέρωφ-Τοσίτσα, ο οποίος είναι και ο ιδρυτής της. Διακόσια έργα Ελλήνων καλλιτεχνών του 19ου και 20ού αιώνα αποτελούν τον βασικό κορμό της συλλογής. Τα έργα συνέλλεξε ο ίδιος ο Ε. Αβέρωφ και εν συνεχεία τα δώρισε στο ίδρυμα μαζί με το τριώροφο κτίριο που έκτισε ειδικά, για να στεγάσει τη συλλογή του. Σήμερα, 33 χρόνια μετά την ίδρυση της πινακοθήκης, τα έργα της συλλογής έχουν υπερδιπλασιαστεί σε αριθμό και στο κτίριο έχουν προστεθεί νέοι χώροι, στους οποίους φιλοξενείται πλήθος εκθέσεων.
Στο ισόγειο εκτίθεται η μόνιμη συλλογή με έργα Ελλήνων καλλιτεχνών του 19ου αιώνα. Μεταξύ αυτών υπάρχουν έργα των Προσαλέντη, Οικονόμου, Ιακωβίδη, Πανταζή, Μηνιάτη και Τσόκου. Ο Αιμίλιος Προσαλέντης θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες θαλασσογράφους. Στη συλλογή της πινακοθήκης περιλαμβάνεται μία σειρά έργων του με απεικονίσεις θαλασσών, όπως τα «Πολεμικά πλοία», ένας πίνακας με παραδοσιακά και ρομαντικά στοιχεία, που απεικονίζει καράβια να διαγράφονται στο φως του δειλινού με φόντο έναν ευρύ ουρανό. Ο Γεώργιος Ιακωβίδης φιλοτέχνησε δεκάδες προσωπογραφίες υψηλά ισταμένων προσώπων την ελληνικής κοινωνίας, προσπαθώντας πάντοτε να απεικονίσει πιστά τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά σε συνδυασμό με τα ιδιαίτερα στοιχεία που συγκροτούν την προσωπικότητα του εικονιζόμενου. Ανάμεσα στα έργα του που βρίσκονται στην πινακοθήκη ανήκουν οι προσωπογραφίες του Παύλου Μελά και της Βασίλισσας Σοφίας. Ο Βικέντιος Λάντσας ασχολήθηκε κατεξοχήν με το αρχαιολογικό τοπίο και προσέφερε δύο εξαιρετικά έργα στη συλλογή, τον «Παρθενώνα» και τις «Στήλες Ολυμπίου Διός», δύο έργα μνημειακών διαστάσεων με έντονο φως και λαμπερά χρώματα. Τα βήματά του ακολούθησε και ο γιος του, Στέφανος Λάντσας, ο οποίος ασχολήθηκε με την απεικόνιση αρχαιολογικών χώρων και μνημείων. Ένα από τα έργα του, μία υδατογραφία, που βρίσκεται σήμερα στην πινακοθήκη είναι η «Πύλη του Αδριανού».
Στη συνέχεια, στο Α΄ υπόγειο βρίσκεται η μόνιμη συλλογή με έργα Ελλήνων καλλιτεχνών του 20ου αιώνα καθώς και έργα που τοποθετούνται στην εποχή μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Ο Φασιανός, η Λασκαρίδου, ο Μαλέας, ο Ροϊλός, ο Παρθένης, ο Μόραλης και ο Τσαρούχης, είναι κάποιοι από τους καλλιτέχνες τα έργα των οποίων συναντά κανείς σε αυτό το επίπεδο. Ο Κωνσταντίνος Μαλέας ασχολήθηκε αποκλειστικά με το τοπίο, εισάγοντας στον ελληνικό χώρο μία σύγχρονη καλλιτεχνική αντίληψη. Κάποιοι από τους πίνακές του που βρίσκονται στην πινακοθήκη είναι τα «Δέντρα», η «Νάξος» και το «Κυπαρίσσι». Ο Άγγελος Γιαλλινάς, ασχολήθηκε κυρίως με τις υδατογραφίες, αποτυπώνοντας σκηνές και τοπία από τα ταξίδια του. Η Κέρκυρα είναι ένας προορισμός ο οποίος συναντάται πολύ συχνά στα έργα του, καθώς είναι και η γενέτειρά του. Τέτοιου είδους έργα έχουν δοθεί και στην πινακοθήκη του Μετσόβου, ο «Κήπος στην Κέρκυρα» και το «Μανάβικο στην Κέρκυρα». Στη συλλογή βρίσκεται κι ένα έργο του Γιάννη Μόραλη με τίτλο «Ερωτικό». Ο Μόραλης υπήρξε λάτρης του γυναικείου σώματος και της αιώνιας σχέσης άνδρα-γυναίκας και δημιούργησε μνημειακές μορφές που αντλούν την έμπνευσή τους από αρχαίες επιτύμβιες στήλες.
Στον τελευταίο όροφο, στο Β΄ υπόγειο, βρίσκεται η έκθεση με τα νέα αποκτήματα από τα έτη 2008-2021. Στον χώρο αυτό βρίσκονται ποικίλα έργα, όπως πίνακες με προσωπογραφίες από τις οποίες ξεχωρίζει αυτή του Γεωργίου Αβέρωφ, που φιλοτεχνήθηκε από τον Παύλο Προσαλέντη και απεικονίσεις τοπίων. Εκτίθενται, επίσης, έργα γλυπτικής σε ορείχαλκο, 161 φωτογραφίες με τίτλο «Το Μέτσοβο που χάνεται» του Κώστα Μπαλάφα και πλήθος μοναδικών έργων εξαιρετικών καλλιτεχνών.
Στην πινακοθήκη του Ε. Αβέρωφ, πέραν της μόνιμης έκθεσης, φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις, με έργα που συγκεντρώνονται από άλλα μουσεία και ιδιωτικές συλλογές της χώρας ή του εξωτερικού. Στο κτίριο λαμβάνουν χώρα και άλλες δραστηριότητες όπως επιστημονικά συμπόσια, ημερίδες, ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Επιπλέον, στο χώρο της Πινακοθήκης έχει διαμορφωθεί ειδικός χώρος ως παιδικό εργαστήρι.
Το όραμα του ιδρυτή της, Ε. Αβέρωφ, και ο ζήλος με τον οποίο εργάσθηκε για να δημιουργήσει τον χώρο αυτό και να συλλέξει τα έργα, δίνουν στο κοινό ένα μοναδικό αποτέλεσμα με μία πλούσια συλλογή έργων, μετατρέποντας την επίσκεψη σε μία ανεξίτηλη εμπειρία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, averoffmuseum.gr, διαθέσιμο εδώ.
