Της Μαρίας Κελεπούρη,
200 χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση και η δυναμική της είναι έκδηλη έως σήμερα. Η ιστορία είναι τόσο ριζωμένη μέσα μας, αφού το ’21 εμπνέει ακόμη καλλιτέχνες κάθε είδους, προσφέροντας ο καθένας τη δική του οπτική για την Επανάσταση και το μερίδιο που τού αναλογεί ως φόρο τιμής στους επιφανείς και αφανείς πρωταγωνιστές του Αγώνα. Σ’ αυτό το πλαίσιο, μια πρωτότυπη πρωτοβουλία έλαβε χώρα από το Μορφωτικό Ίδρυμα Ένωσης Συντακτών Μακεδονίας-Θράκης, το οποίο, καλώντας πεζογράφους από τις εν λόγω περιοχές, θέλησε να τιμήσει λογοτεχνικά –αυτή τη φορά- τον Ελληνικό Αγώνα.
Διακεκριμένοι πεζογράφοι, με πλήθος δημοσιεύσεων σε λογοτεχνικά περιοδικά, αλλά και εκδοθέντα έργα, κλήθηκαν να ανταποκριθούν σ’ ένα εγχείρημα που συνδύαζε την Επανάσταση με το πεδίο της Δημοσιογραφίας. Ομολογουμένως, ο καθένας το διαχειρίστηκε διαφορετικά, προσφέροντας στο κοινό μια πολυδιάστατη και πάντα τεκμηριωμένη ανάγνωση. Πρόκειται για κείμενα που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Μακεδονία της Κυριακής και πλέον διατίθενται στη συγκεντρωτική έκδοση Διηγήματα για την Επανάσταση και τη Δημοσιογραφία, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Επίκεντρο.
Στο συλλογικό αυτό έργο η Ελληνική Επανάσταση υπήρξε το έναυσμα τόσο για τη δημιουργία μυθοπλαστικών ιστοριών, όσο και για την επαναφορά στο προσκήνιο ιστορικών προσωπικοτήτων είτε επιφανών είτε ελάσσονος φήμης, που συνέδραμαν στον Αγώνα. Λειτούργησε, όμως, και ως σκέπη, κάτω από την οποία παραμένουν σταθερά όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά της ελληνικής νοοτροπίας, που οι αιώνες δεν κατάφεραν να σβήσουν. Στην περίπτωση των Ελλήνων, είναι πράγματι περίεργο πώς αυτό το χαρακτηριστικό μας ανυπότακτο στοιχείο συνεχίζει ακατάπαυστα και ανεμπόδιστα να διασχίζει τον χρόνο. Μάλλον, είναι επειδή τελικά καυχιόμαστε πως δεν ξεχνάμε το παρελθόν, αλλά στην πραγματικότητα επιλέγουμε να θυμόμαστε μόνο τις ένδοξες στιγμές του.
Στα διηγήματα που εμπεριέχονται στην έκδοση, οι πεζογράφοι επιχειρούν άλλες φορές να διηγηθούν σημαντικά γεγονότα από τις ζωές διάφορων Αγωνιστών, που δεν επηρέασαν μόνο την προσωπική τους πορεία, αλλά άφησαν το σημάδι τους στην πορεία του έθνους, κι άλλες να συνδέσουν την Ιστορία με τη Δημοσιογραφία. Μπορεί να αναφέρονται στη Δημοσιογραφία του σήμερα, αλλά επίσης και στον τρόπο με τον οποίο ο σύγχρονος της Επανάστασης Τύπος –και τις περισσότερες φορές αλλοεθνής- διαχειρίστηκε τα επαναστατικά γεγονότα.
Μέσα από τα κείμενα αναδύονται ιστορικές φιγούρες, όπως ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και ο Ναύαρχος Κουντουριώτης, αλλά κι εκείνοι οι οποίοι προσέφεραν ανιδιοτελώς τη βοήθειά τους, γιατί απλώς γνώριζαν την αξία της ελευθερίας, όπως ο Ζαν Πιέρ Μπουαγιέ. Αποκαλύπτονται ακόμη και ορισμένα περιστατικά, ενδεχομένως άγνωστα στο ευρύ κοινό, τα οποία, όμως, διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο επηρεάζοντας ή και διαμορφώνοντας τις εξελίξεις. Αν και μια ιστορική προσωπικότητα μπορεί να λειτουργεί ως το κέντρο γύρω από το οποίο πλέκεται μια ιστορία, η πλειάδα των διηγημάτων δεν αναλώνεται στην εξύμνηση ενός μόνο προσώπου, αντιθέτως ακολουθεί πολλές από τις πράξεις των προσωπικοτήτων που επηρέασαν τον ρου της Επανάστασης, αποτυπώνοντας ταυτόχρονα το κλίμα της εποχής.
Αξίζει να σημειωθεί πως τα διηγήματα είναι αφιερωμένα στον Αγώνα, όμως δεν προσπαθούν να προβάλλουν μια απολύτως δοξασμένη και επιτυχημένη εικόνα του. Οι συγγραφείς καταθέτουν τον τρόπο σκέψης τους, μη διστάζοντας να στηλιτεύσουν λανθασμένες αποφάσεις που υποκινήθηκαν από συνωμοτικά σχέδια και φιλοδοξίες, με σκοπό την εξασφάλιση προσωπικών συμφερόντων. Αν μη τι άλλο, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τις αδικίες που έγιναν προς Αγωνιστές που πρόσφεραν τη ζωή τους για την ελευθερία. Αυτά τα γεγονότα ερμηνεύονται από μια σύγχρονη σκοπιά, επιτυγχάνοντας τη σύνδεσή τους με το σήμερα και αποδεικνύοντας πως η αξία τους δεν πρέπει να αποσιωπάται.
Ο Τύπος είναι ένα από τα μέσα που δεν επιτρέπει τη λήθη. Είναι πάντοτε παρών και ενάντιος στη λογοκρισία, για να ενημερώνει αντικειμενικά, να επηρεάζει, να διαμορφώνει συνειδήσεις και ορισμένες φορές να λειτουργεί ως δυναμικό μέσο διαμαρτυρίας και αντίστασης. Αυτή του η δυνατότητα δεν πρέπει να υποτιμάται. Διαφορετικά, εθελοτυφλούμε μπροστά στη δύναμη που εκείνος έχει. Πολεμά με την αλήθεια του. Όπως και οι άνθρωποι του πνεύματος πολέμησαν και πολεμούν με εκείνα τα εργαλεία που δεν μπορούν να θανατώσουν ψυχές, αλλά μπορούν να τις ξεσηκώσουν. Γι’ αυτό δεν παραλείπεται από την παρούσα έκδοση η μνεία σε ποιητές που ύψωσαν τη φωνή της ελευθερίας, από τον Σολωμό ως τον Φόσκολο.
Το πώς αντιλαμβάνεται ο καθένας μας την Επανάσταση είναι υποκειμενικό. Το πρωτότυπο, όμως, σ’ αυτή τη συλλογή είναι η σημασία που δίνεται στη στάση που κρατούν τα παιδιά απέναντι στην Ιστορία, ίσως επειδή ορισμένοι από τους συγγραφείς είναι και εκπαιδευτικοί. Αυτό που καθιστά, λοιπόν, τη συλλογή ευανάγνωστη και επίκαιρη είναι η λογοτεχνική χροιά της Ιστορίας που προσφέρουν αυτά τα διηγήματα, κάνοντάς την ίσως πιο ενδιαφέρουσα, καθώς και ο απολογισμός των πεπραγμένων, όχι μόνο στα πρόσφατα χρόνια μετά την Ανεξαρτησία, αλλά και στο δικό μας παρόν.
