Της Βιβής Καπογιαννάτου,
Στην Ελλάδα του 2021 εντοπίζονται, μεταξύ άλλων, σημαντικά κενά στον ψηφιακό, τεχνολογικό και ερευνητικό τομέα. Δεν είναι λίγα τα παράπονα των νέων Ελλήνων επιστημόνων-ερευνητών σχετικά με την αδυναμία εύρεσης εργασίας στον τομέα τους, γεγονός που αποτυπώνεται πλήρως και στο φαινόμενο του “brain drain”. Εξαίρεση δεν αποτελούν και οι Έλληνες πολίτες των υπολοίπων ηλικιακών κατηγοριών, οι οποίοι βιώνουν την αδυναμία ψηφιοποίησης της χώρας, καθώς έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με τη βραδυκίνητη γραφειοκρατία της. Εάν ρωτούσαμε, λοιπόν, κάποιον ποια είναι η σχέση της Ελλάδας με την τεχνητή νοημοσύνη, η απάντηση που θα παίρναμε θα ήταν μάλλον η αυτονόητη, «απολύτως καμία» – εξαιρώντας πάντα τους διακεκριμένους Έλληνες επιστήμονες που βρίσκονται στο εξωτερικό. Για πρώτη φορά, όμως, η Ελλάδα κάνει ένα μικρό βήμα προς τον χώρο της εξελιγμένης τεχνολογίας και αυτό το βήμα ονομάζεται «Αρχιμήδης».
Πρόκειται για ένα έργο, το οποίο θα καλύπτει τρεις βασικές θεματικές που αποτελούν συστατικά στοιχεία της τέταρτης Bιομηχανικής Eπανάστασης. Αυτές αφορούν την Τεχνητή Νοημοσύνη, την Επιστήμη Δεδομένων και τους Αλγόριθμους, πεδία τα οποία χαρακτηρίζονται από την καινοτομία και την έρευνα, καθώς ανατρέπουν συνεχώς τα δεδομένα της καθημερινότητάς μας και όχι μόνο. Ας σκεφτούμε λίγο την εφαρμογή των επιστημών αυτών στη δημόσια πολιτική της χώρας, όπως το φορολογικό σύστημα, ζητήματα ασφάλειας των προσωπικών δεδομένων, το σύστημα υγείας, και πόσο μάλλον στην εποχή της πανδημίας, όπου οι αλγόριθμοι και τα μαθηματικά μοντέλα, εννοώντας τις στατιστικές έρευνες νόσησης, μετάδοσης και θνησιμότητας του ιού, υπήρξαν τόσο απαραίτητα όσο και χρήσιμα .
Το ερευνητικό ίδρυμα «Αρχιμήδης», θα δίνει έμφαση στη βασική και εφαρμοσμένη έρευνα με απώτερο σκοπό και βασική του επιδίωξη τη χρηματοδότηση από επισκέπτες ερευνητές και υποψήφιους διδάκτορες, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο σχέσεις συνεργασίας τόσο με ξένα όσο και με ελληνικά πανεπιστήμια. Παράλληλα, εξίσου σημαντική αποστολή του ιδρύματος αποτελεί και η οικοδόμηση μιας «γέφυρας επικοινωνίας» με διακεκριμένους επιστήμονες της διασποράς, επιχειρηματίες, επενδυτικά σχήματα, καθώς και αντίστοιχα ιδρύματα, προκειμένου να διευκολυνθεί η μεταφορά και η εφαρμογή των ερευνητικών αποτελεσμάτων στην αγορά. Όπως μάλιστα δήλωσε και ο καθηγητής του ΜΙΤ, Κωσταντίνος Δασκαλάκης: «Αυτό που θέλαμε να πετύχουμε, ουσιαστικά, είναι αυτή η διασύνδεση ακριβώς μεταξύ των Ελλήνων επιστημόνων και των επιστημόνων της διασποράς». Τέλος, το ίδρυμα «Αρχιμήδης» επιδιώκει να λειτουργήσει ως πόλος έλξης για του Έλληνες που μετανάστευσαν τα προηγούμενα χρόνια, ενισχύοντας το “brain gain”, αλλά και την προσέλκυση ξένων επιστημόνων στη χώρα.
Το έργο στηρίζεται στο οικονομικό του σκέλος από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο έχει ενσωματωθεί στο Εθνικό Σχέδιο «Ελλάδα 2.0», εμπεριέχοντας έργα για υποδομές έρευνας και ερευνητικές δραστηριότητες που υπερβαίνουν τα 500 εκατομμύρια ευρώ. Η νέα μονάδα πρόκειται να συγκροτηθεί από επιστημονικό συμβούλιο 9 μελών και 120 ατόμων, τα οποία θα αποτελούν το ερευνητικό και διδακτορικό προσωπικό, ενώ θα εγκατασταθεί προσωρινά στις εγκαταστάσεις της Ακαδημίας Αθηνών .
Είναι πολύ νωρίς για να κρίνουμε την αποτελεσματικότητα και τη λειτουργία του νέου αυτού εγχειρήματος, σίγουρα όμως δεν μπορούμε να μην σχολιάσουμε πως πρόκειται για κάτι αισιόδοξο, αφού θα ενισχύσει έναν παραγκωνισμένο τομέα στην Ελλάδα. Είναι, όμως, εξίσου σημαντικό αυτό το νέο έργο να συνεχιστεί με διαφάνεια, με αξιοκρατικά κριτήρια και δεδομένα, επιφέροντας αλλαγές που στόχο θα έχουν τη βελτίωση και τη διευκόλυνση της ζωής του ανθρώπου .
Τι συμβαίνει όμως με την ψηφιοποίηση της χώρας και την κρατική μέριμνα για την επιστήμη και την τεχνολογία;
Τόσο η ψηφιοποίηση της χώρας όσο και η κρατική μέριμνα βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Για πολύ καιρό υπήρχε η αίσθηση από την πολιτική σκηνή πως η ψηφιοποίηση της χώρας ήταν περιττή, αφού μέχρι σήμερα ελάχιστα πράγματα είχαν διαφοροποιηθεί, παρά τα συνεχή παράπονα των πολιτών και τις συγκρίσεις με χώρες εξωτερικού. Το ίδιο συνέβαινε και με την κρατική μέριμνα για την τεχνολογία, καθώς πάντα υπήρχαν άλλες πιο σημαντικές υποχρεώσεις που έπρεπε να καλυφθούν. Όμως συγκυρίες, όπως η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και η πανδημία, έφεραν στο προσκήνιο την ανάγκη της αλλαγής και στην Ελλάδα με γρήγορους ρυθμούς.
Σε δύο μόλις χρόνια, από την έναρξη της πανδημίας έως και σήμερα, η χώρα έκανε την πρώτη της είσοδο στον χώρο της ψηφιοποίησης. Παραδείγματα αποτελούν η τηλεκπαίδευση, η ιστοσελίδα Gov.gr, δηλαδή η ψηφιακή πύλη της δημόσιας διοίκησης, η εφορία, η ηλεκτρονική συνταγογράφηση φαρμάκων, ακόμη και τα αποτελέσματα των πανελληνίων, που πλέον στέλνονται και με μήνυμα. Τα βήματα αυτά αποτελούν πρόοδο, ωστόσο, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν πως όλα αυτά θα μπορούσαν να υλοποιηθούν πριν από την πίεση της πανδημίας, με μία καλύτερη οργάνωση, ώστε να είναι εξίσου αποτελεσματικά, κατανοητά και εύχρηστα για όλους.
Από την άλλη πλευρά, όσον αφορά την κρατική μέριμνα, είναι γεγονός, σύμφωνα και με τη δήλωση του Γενικού Γραμματέα Έρευνας και Καινοτομίας Αθανάσιου Κυριαζή, πως οι δαπάνες για την έρευνα αυξήθηκαν σε έναν χρόνο, το 2020 από 1,27% στο 1,5% του ΑΕΠ και πως αποτελεί τη μεγαλύτερη αύξηση που έχει γίνει ποτέ για την έρευνα. Επιπλέον, για πρώτη φορά και πάλι εξαιτίας την πανδημίας, δημιουργήθηκε και η «Ψηφιακή Μέριμνα», πρόγραμμα το οποίο διαθέτει 120 εκατ. ευρώ, προκειμένου να στηρίξει την αγορά τεχνολογικού εξοπλισμού, για τους φοιτητές και τους μαθητές κατά τη διάρκεια της τηλεκπαίδευσης. Είναι πολύ σημαντικό, επομένως, η προσπάθεια αυτή να συνεχιστεί με συστηματικό τρόπο για να μπορέσει να επιφέρει αλλαγές και αποτελέσματα στη χώρα και τους πολίτες της. Αν και υπάρχει πολύς δρόμος ακόμη για την εξέλιξη της χώρας, η αρχή έχει γίνει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μητσοτάκης: Προίκα για τη χώρα το νέο κέντρο τεχνητής νοημοσύνης «Αρχιμήδης», cnn.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ψηφιακή Μέριμνα, gov.gr, διαθέσιμο εδώ
