Του Τιμολέοντος Παλαιολόγου,
Η έκρηξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε τις συμμαχικές χώρες απροετοίμαστες για να αντιμετωπίσουν τη γερμανική επέλαση. Πολύ νωρίς η Γαλλία καταλήφθηκε πλήρως από τους Ναζί, ενώ η Σοβιετική Ένωση πρόβαλε σθεναρή αντίσταση και κατόρθωσε να σταματήσει τη γερμανική προέλαση μόνο έπειτα από μάχη μέχρι εσχάτων σε Μόσχα, Στάλινγκραντ, Λένινγκραντ, κ.ο.κ. Το στρατιωτικό σκέλος των επιχειρήσεων σε αυτό τον πόλεμο έχει μελετηθεί πολλές φορές και οι δράσεις των αντίπαλων στρατιωτικών δυνάμεων είναι εν πολλοίς γνωστές, εντούτοις μία πτυχή, ιδιαιτέρως σημαντική, παραμένει άγνωστη στο ευρύ κοινό.
Η ανάπτυξη μυστικών προγραμμάτων με σκοπό την κατασκοπία, την αντικατασκοπία, την εύρεση και την αποκρυπτογράφηση κωδικοποιημένων μηνυμάτων ήταν ίσως ο σημαντικότερος παράγοντας, πλην του στρατιωτικού, που καθόρισε το αποτέλεσμα του πολέμου. Η αποκρυπτογράφηση της μηχανής Enigma και, κατά συνέπεια, η αποκρυπτογράφηση των κωδικοποιημένων μηνυμάτων του Γερμανικού Στρατού έδωσαν τεράστιο πλεονέκτημα στους Συμμάχους, οι οποίοι πλέον είχαν τη δυνατότητα να καθοδηγήσουν τα κονβόι πλοίων που θα ανεφοδίαζαν το Ηνωμένο Βασίλειο μακριά από τα «δίχτυα» των γερμανικών υποβρυχίων. Ακόμη, συχνά λησμονείται ότι ο πόλεμος για τις Η.Π.Α. συνεχίστηκε και μετά τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας και τερματίστηκε μονάχα μετά τη ρίψη δύο ατομικών βομβών σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι, κάτι το οποίο δεν θα μπορούσε να έχει πραγματοποιηθεί χωρίς την ανάπτυξη του αρμόδιου προγράμματος για την κατασκευή της Ατομικής Βόμβας, του «Προγράμματος Μανχάταν».
Πρόγραμμα Μανχάταν
Οι απαρχές του «Προγράμματος Μανχάταν» μπορούν να τοποθετηθούν στο έτος 1938, όποτε οι φυσικοί Albert Einstein και Leo Szilard ενημέρωσαν μέσω γράμματος τον Πρόεδρο των Η.Π.Α., Franklin Delano Roosevelt, ότι οι Γερμανοί φυσικοί Otto Hahn και Fritz Strassmann είχαν κατορθώσει να διασπάσουν ένα άτομο ουρανίου, προκαλώντας Πυρηνική Σχάση. Έτσι, οργανώθηκε από τον Roosevelt η Επιτροπή Ουρανίου, η οποία απαρτιζόταν από καταξιωμένους στρατιωτικούς και φυσικούς επιστήμονες, παρόλα αυτά το πρόγραμμα παρέμεινε σε πρώιμο στάδιο μέχρι και το 1941, όποτε και η αντίστοιχη Βρετανική Επιτροπή επιβεβαίωσε τα λεγόμενα των Einstein και Szilard. Έτσι, στις 13 Αυγούστου 1942, ξεκινά και επίσημα το «Πρόγραμμα Μανχάταν», του οποίου το εργαστήριο έρευνας οπλικών συστημάτων βρισκόταν στο Los Alamos στην Πολιτεία του Νέου Μεξικού. Υπό την καθοδήγηση του J. Robert Oppenheimer το σύνολο της έρευνας και κατασκευής της βόμβας θα περατωθεί στο Los Alamos και στις 16 Ιουλίου 1945 θα δοκιμαστεί η πρώτη ατομική βόμβα πλουτωνίου στο Νέο Μεξικό.
Κωδική Ονομασία «Περσέας»
Κατά τη διάρκεια του Προγράμματος Μανχάταν, και ενόσω ο πόλεμος μαινόταν στην Ευρώπη και την Ασία, η Σοβιετική Ένωση χρησιμοποίησε κατασκόπους της, ώστε να αποσπάσει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την ατομική ενέργεια από τις Η.Π.Α. Έτσι, προκύπτει και η ιστορία ενός άγνωστου μέχρι πρότινος Σοβιετικού κατάσκοπου στις Η.Π.Α., ενός «φαντάσματος» με την κωδική ονομασία «Περσέας». Οι πληροφορίες για τον συγκεκριμένο άνθρωπο είναι εξαιρετικά περιορισμένες και η πρώτη μνεία στο όνομα Περσέας έγινε το 1991 σε μία σειρά άρθρων στο ρωσικό περιοδικό Novoye Vremya από τον Vladimir Chikov, συνταγματάρχη της KGB, ο οποίος ανέφερε την ύπαρξη ενός κατασκόπου εν ονόματι Περσέα στο Πρόγραμμα Μανχάταν. Έναν χρόνο αργότερα, ο Anatoli Yatskov, ο οποίος είχε διατελέσει ανώτερος της KGB στη Νέα Υόρκη το 1945 και ήταν υπεύθυνος για την καθοδήγηση των κατασκόπων που συνέλεγαν πληροφορίες για την ατομική ενέργεια, επιβεβαίωσε την ύπαρξη του Περσέα ως ενός σημαντικού κατασκόπου στο πρόγραμμα Μανχάταν.
Τα σημαντικότερα στοιχεία που γνωστοποίησε ο Chikov για την ταυτότητα του Περσέα είναι τα εξής: συμμετείχε στον Ισπανικό Εμφύλιο πόλεμο, θα πρέπει να είχε στρατολογηθεί από την KGB μεταξύ 1941-1942 στη Νέα Υόρκη μετά από επίσκεψη στους γονείς του που διέμεναν στην πόλη και το 1991, όποτε και ο Chikov αναφέρθηκε στον Περσέα, ήταν ακόμη εν ζωή. Αυτά τα στοιχεία χρησιμοποιούνται, ώστε να ταυτοποιηθεί ο περίφημος Σοβιετικός κατάσκοπος που υπέκλεπτε πληροφορίες από το Πρόγραμμα Μανχάταν και δεν γνωστοποιήθηκε η ταυτότητά του ποτέ. Και ενώ έχουν ταυτοποιηθεί πολλοί Σοβιετικοί κατάσκοποι που έδρασαν στο πρόγραμμα Μανχάταν, εικάζεται, βάσει της ομοιότητας με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε ο Chikov, ότι ο Περσέας ήταν ο κατάσκοπος Theodore Hall. Πράγματι, οι γονείς του Hall ζούσαν στη Νέα Υόρκη και συνεπώς βρισκόταν συχνά την πόλη για να τους επισκεφτεί, όταν ο Chikov γνωστοποίησε τα στοιχεία ήταν ακόμη ζωντανός, καθώς απεβίωσε το 1999, ήταν ο νεότερος επιστήμονας στο πρόγραμμα Μανχάταν, καθώς και χρησιμοποιούσε την κωδική ονομασία «youngster» (=νεαρός), όπως ακριβώς θεωρείται ότι αποκαλούταν και ο Περσέας ως δεύτερη κωδική ονομασία.
Τουλάχιστον σε επίσημες αμερικανικές πηγές, που γνωρίζουμε μέσω του Προγράμματος αντικατασκοπίας Venona, το οποίο διαχειριζόταν η Signal Intelligence Service, φαίνεται ότι κάποιος κατάσκοπος με την κωδική ονομασία FOGEL ή PERS -αργότερα αποδόθηκε λανθασμένα ως Perseus- ήταν πράγματι μέλος μίας τετραμελούς σοβιετικής αποστολής κατασκοπίας που δρούσε εντός του προγράμματος Μανχάταν, αλλά, ενώ οι άλλοι τρεις κατάσκοποι είχαν ταυτοποιηθεί, ο τέταρτος παρέμενε άγνωστος. Παρόλες τις ομοιότητες, όμως, υπάρχουν και πολλές φωνές που αναφέρουν ότι η γνωστοποίηση του Περσέα από την KGB δεν είναι πέρα από μία απέλπιδα προσπάθεια της τότε παραπαίουσας Σοβιετικής Ένωσης να κατασκευάσει-προβάλει έναν ήρωα που θα φάνταζε νικητής έναντι των Αμερικάνων. Οι πληροφορίες είναι εξαιρετικά περιορισμένες και κανένα συμπέρασμα που εξάγεται δεν μπορεί να θεωρείται απόλυτα αληθές ή αναληθές. Φαίνεται ότι ο Περσέας πρόκειται πράγματι για ένα φάντασμα, υπαρκτό ή μη…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Atomic Heritage Foundation (2017), The Manhattan Project, διαθέσιμο ΕΔΩ
- American Museum of Natural History, The Manhattan Project, διαθέσιμο ΕΔΩ
- Rothstein, Linda (1999), NUCLEAR SECRETS –The Perseus papers, SAGE journals publications, διαθέσιμο ΕΔΩ
