Της Αναστασίας Χαλβατζοπούλου,
Για το όνομα «Νίκος Καζαντζάκης» δε χρειάζονται και πολλές συστάσεις. Τα έργα του είναι γνωστά και αναγνωρισμένα στα πέρατα της γης, με τρία εξ αυτών να έχουν μεταφερθεί με μεγάλη επιτυχία στον κινηματογράφο. Ο λόγος για το «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» του Ζυλ Ντασέν, «Ο Τελευταίος Πειρασμός» του Μάρτιν Σκορτσέζε και ο πλέον διαχρονικός «Αλέξης Ζορμπάς» του Μιχάλη Κακογιάννη, μέσα από τον οποίο έγινε γνωστό το συρτάκι παγκοσμίως και συνδέθηκε άρρηκτα με την ελληνική κουλτούρα. Ωστόσο, στην Ελλάδα «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» είχε μεταφερθεί με μεγάλη επιτυχία για τα τότε ελληνικά δεδομένα και στην τηλεοπτική οθόνη. Απορίας άξιο θεωρείται, λοιπόν, το γεγονός πως τόσα χρόνια δεν είχε επιχειρήσει κανείς να γυρίσει κινηματογραφικά τον βίο του Νίκου Καζαντζάκη, του δημιουργού των έργων που αναφέρθηκαν και όχι μόνο. Το εν λόγω εγχείρημα τόλμησε ο Γιάννης Σμαραγδής, αναλαμβάνοντας σενάριο και σκηνοθεσία. Η ταινία κυκλοφόρησε στις αίθουσες στις 23 Νοεμβρίου 2017 με πρωταγωνιστές τους Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο, Μαρίνα Καλογήρου, Θοδωρή Αθερίδη, Στέφανο Ληναίο, Νίκο Καρδώνη, Ζέτα Δούκα και Αργύρη Ξάφη.
Η ταινία βασίζεται στην αυτοβιογραφία του Καζαντζάκη Αναφορά στον Γκρέκο και μέσω αυτής ξεδιπλώνεται η ζωή του σπουδαίου Έλληνα λογοτέχνη του 20ού αιώνα, από τα παιδικά του χρόνια με τις αναμνήσεις από την υπό οθωμανική κυριαρχία Κρήτη, μέχρι και τις τελευταίες στιγμές της ζωής του που νοσηλευόταν στο νοσοκομείο του Φράιμπουργκ στην Γερμανία. Πρόκειται για μία ταινία που μιλά απευθείας στην καρδιά των απανταχού Ελλήνων για την πίστη, τις αξίες, την αγάπη για τη ζωή. Μία ταινία που ξεχειλίζει από αισιοδοξία για το αύριο, παρουσιάζει πώς ένας άνθρωπος που κλήθηκε να παλέψει με τις εσωτερικές υπαρξιακές του διαμάχες, αλλά και τις εξωτερικές και οπού οι βαρβαρότητες της εποχής του δεν στάθηκαν εμπόδιο από το να ζήσει ελεύθερα με αξιοπρέπεια και να περάσει στην αιωνιότητα.
Η ταινία από την πρώτη στιγμή κέρδισε το ελληνικό κοινό, μετατρέποντας την σε μια από τις μεγαλύτερες εισπρακτικές επιτυχίες της χρονιάς για τον ελληνικό κινηματογράφο (100.000 εισιτήρια σε μια εβδομάδα) και βραβεύτηκε στο εξωτερικό στα παρακάτω φεστιβάλ: Στο 51ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Χιούστον (Worldfest) η ταινία απέσπασε 4 βραβεία: Grand Remi Award Καλύτερης Ταινίας, Gold Remi Award Καλύτερης Μουσικής για τον Μ. Μάτσα, Gold Remi Award Καλύτερης Φωτογραφίας για τον Άρη Σταύρου, Houston Broadcast Film Critics Associations Award Καλύτερου Ηθοποιού για τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο. Βραβείο Φωτογραφίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ischia στην Ιταλία, Βραβείο Κοινού στο Greek Film Expo της Νέας Υόρκης, Βραβείο Κοινού στο Greek Film Expo της Ατλάντα.
Ως προς τις ερμηνείες ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος μεταφέρει αβίαστα και με απόλυτο σεβασμό την κοσμοθεωρία και τον ψυχικό κόσμο του Νίκου Καζαντζάκη, ενώ η Μαρίνα Καλογήρου ως Ελένη Καζαντζάκη τον συνοδεύει αθόρυβα αλλά λειτουργικά. Από τις υπόλοιπες εμφανίσεις στην ταινία αδιαμφισβήτητα ξεχωρίζουν αυτές του Θοδωρή Αθερίδη ως Αλέξη Ζορμπά, προσδίδοντας μια πινελιά ζωντάνιας και ξεγνοιασιάς, του δύσκολου και βίαιου πατέρα του Καζαντζάκη καπετάν Μιχάλη που υποδύεται ο Αργύρης Ξάφης, αφήνοντας ανεξίτηλο το στίγμα του. Αυτή του Νίκου Κορδώνη ως τον εκκεντρικό και δύσκαμπτο Άγγελο Σικελιανό αλλά και η ολιγόλεπτη όμως εμβληματική εμφάνιση του Στάθη Ψάλτη υποδυόμενος έναν μοναχό στο Όρος Σινά, η οποία ήταν και η τελευταία του στον χώρο της υποκριτικής λίγο πριν τον θάνατο του. Τέλος αξίζει να σημειωθεί πως όλες οι σκηνές διαδραματίζονται υπό την μουσική του Μίνωα Μάτσα.
Η ταινία Καζαντζάκης αποτελεί μία άρτια προσπάθεια εξιστόρησης της ζωής του σημαντικού Έλληνα συγγραφέα των νεότερων χρόνων. Δεν ήταν λίγοι οι κριτικοί οι οποίοι έσπευσαν να κατακρίνουν το έργο, ερχόμενοι βέβαια σε αντιπαράθεση με τον καταιγισμό βραβείων που παρέλαβε. Αυτό που αξίζει να μείνει είναι πως έγινε μία εξαίρετη δουλειά για ένα τόσο μεγάλο όνομα των τεχνών και των γραμμάτων. Ο Καζαντζάκης ήταν ένα ελεύθερο πνεύμα, με δίψα για ζωή. Δεν έλαβε ποτέ το Νόμπελ Λογοτεχνίας παρόλο που υπήρξε 14 φορές υποψήφιος, όμως όλα αυτά δεν έχουν σημασία όταν μιλάμε για έναν άνθρωπο που έζησε όπως ήθελε, παρά τις αντιξοότητες της εποχής, δίνοντας ελπίδα και στους μεταγενέστερους. Το λένε άλλωστε και τα αποφθέγματά του: «Μια αστραπή η ζωή μας, μα προλαβαίνουμε», «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Καζαντζάκης (ταινία), wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- «Καζαντζάκης» – Η πολυβραβευμένη ταινία του Γιάννη Σμαραγδή στην ΕΡΤ1 20.04.2020, ert.gr, διαθέσιμο εδώ
- Καζαντζάκης, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Καζαντζάκης: Γιατί σαρώνει μια ταινία που την έκραξαν όλοι;, menshouse.gr, διαθέσιμο εδώ
- Καζαντζάκης: Μια ταινία λυτρωτική, φωτεινή και αισιόδοξη, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
