Του Δημήτρη Βρεττού,
Τα Χριστούγεννα είναι μια αφορμή για ανάπαυλα, στιγμές οικογενειακής θαλπωρής και ανασύνταξη δυνάμεων, όπως και μια ευκαιρία για αυτοκριτική. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που ο υλισμός και καταναλωτισμός, πασπαλισμένοι με… ζάχαρη άχνη, έρχονται σε ευθεία σύγκρουση με τις αξίες και τις αρετές που τα Χριστούγεννα πρεσβεύουν. Για τους εντελώς λάθους λόγους, η κατάσταση αυτή φαίνεται να γυρίζει, με πολλά νοικοκυριά να δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν ακόμα και σε βασικά έξοδα. Τι ποσά θα ξοδέψουν οι καταναλωτές, πότε θα κάνουν τις αγορές τους και πώς θα τις κάνουν;
Το ντόμινο ανατιμήσεων σε μια πληθώρα βασικών αγαθών και υπηρεσιών φαίνεται δυνατό να καταστείλει τις καταναλωτικές δαπάνες εν όψει Χριστουγέννων. Έτσι, αν και τα φυσικά καταστήματα παραμένουν ανοικτά, η απώλεια του τζίρου των Χριστουγέννων εκτιμάται να αγγίξει το 1/5 του τζίρου του 2020 την αντίστοιχη γιορτινή περίοδο. Η απώλεια αυτή, βάσει έρευνας που εκπόνησε ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Λιανικής Πωλήσεως Ελλάδος με την συμβολή του εργαστηρίου ELTRUN του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, μπορεί να αναλυθεί ως εξής: η πλειοψηφία των καταναλωτών, δηλαδή ένα ποσοστό της τάξεως του 60%, εκτιμά πως θα μειωθούν οι δαπάνες για τις αγορές τους, εκ του οποίου το 31% θεωρεί πως η μείωση αυτή θα ξεπεράσει το μισό των δαπανών του 2020, το 7% ότι θα αυξηθούν από τις δαπάνες του 2020, ενώ το 35% ότι δεν θα επηρεαστούν από εξωγενείς παράγοντες.
Ως προς το ύψος των χριστουγεννιάτικων δαπανών, τα στοιχεία αποτυπώνουν την κατάσταση ως εξής: το 15% των καταναλωτών εκτιμά ότι δεν θα προβεί σε αγορές, συνεπώς δεν θα δαπανήσει τίποτα, το 14% ότι θα δαπανήσει μέχρι 50 ευρώ, το 23% έως 100 ευρώ, το 25% από 101 έως 200 ευρώ, το 17% από 201 έως 500 ευρώ και το 7% πάνω από 500 ευρώ. Από τα παραπάνω στοιχεία, προκύπτει ότι το ύψος της εκτιμώμενης δαπάνης για αγορές την περίοδο των Χριστουγέννων υπολογίζεται κατά κεφαλήν στα 146 ευρώ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το «ταβάνι» των δαπανών του 50% και πλέον καταναλωτικού κοινού, θα είναι τα 100 ευρώ για τις Χριστουγεννιάτικες αγορές, κάτι που επαληθεύει τα σενάρια περί άνευρης αγοραστικής κινητικότητας, μετά από μία επίσης «χλιαρή» Black Friday που ακολούθησε.
Επιπρόσθετα, τόσο ο χρονικός ορίζοντας όσο και η μορφή των αγορών, αξίζουν να αναφερθούν. Και εδώ, τα στοιχεία είναι κατηγορηματικά. Πιο συγκεκριμένα, το 20% των καταναλωτών έχει ήδη πραγματοποιήσει τις χριστουγεννιάτικες αγορές του, το 43% αναμένεται να κάνει τις αγορές την τρέχουσα εβδομάδα, ενώ το 37% την εβδομάδα της Πρωτοχρονιάς. Από την άλλη, το 68% δηλώνει ότι θα κάνει το μεγαλύτερο μέρος των αγορών του σε φυσικά καταστήματα, ενώ οι ηλεκτρονικές αγορές θα έχουν την τιμητική τους, με το διόλου ευκαταφρόνητο 16% να δηλώνει ότι θα τις προτιμήσει.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα κριτήρια, τα οποία καθορίζουν εν πολλοίς την αγοραστική συμπεριφορά, τα οποία προέκυψαν από δειγματοληπτική έρευνα μεταξύ 859 καταναλωτών, που έλαβε χώρα το διήμερο μεταξύ 9ης και 11ης Δεκεμβρίου. Πιο συγκεκριμένα, το κόστος αποτελεί για μια ακόμα χρονιά το βασικό κριτήριο αγορών, για τη μερίδα του λέοντος των καταναλωτών, σε ποσοστό δηλαδή 59%, εμφανώς υψηλότερο από το αντίστοιχο 43% πέρυσι την ίδια εποχή. Κριτήρια όπως αυτό της ποιότητας και κυρίως αυτά της υγιεινής και της ασφάλειας φαίνεται να υποχωρούν, καθώς επιδέχονται «εκπτώσεων» από μέρους των καταναλωτών, χάριν του κόστους. Έτσι, έχουμε υποχώρηση της επιλογής αυτών των κριτηρίων φέτος, από 21% σε 19% για την ποιότητα, και από 16% σε 6% για την υγιεινή και την ασφάλεια αντίστοιχα.
Ανάμεσα στον άκρατο καταναλωτισμό του αστικού βίου και στα πατροπαράδοτα έθιμα που επιβιώνουν ή θάβονται στη λήθη, τα Χριστούγεννα γίνονται ένα βαρόμετρο για κάθε είδους μεταβάσεις, μα κυρίως αντιθέσεις. Πράγματι, την «πιο όμορφη περίοδο του χρόνου», οι ανισότητες μεταξύ των προνομιούχων και των λιγότερο προνομιούχων, μοιάζουν να οξύνονται περισσότερο από ποτέ. Φέτος, ωστόσο οι τρέχουσες συνθήκες, όπως αυτές των ανατιμήσεων και της πανδημίας, φρενάρουν τον καταναλωτικό πυρετό των γιορτών και θέτουν νέους όρους, με τη ψαλίδα των αντιθέσεων να κλείνει, εφόσον όλο και περισσότεροι καταφεύγουν σε οικονομικότερες λύσεις, για δώρα, στολισμούς και εορταστικά μενού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ανοιχτά καταστήματα τα Χριστούγεννα, κλειστά τα πορτοφόλια, Καθημερινή. Διαθέσιμο εδώ.
- Μουδιασμένη η χριστουγεννιάτικη αγορά, Καθημερινή. Διαθέσιμο εδώ.
