Του Άγγελου Γονιδέλη,
Το 82 π.Χ. η Ρώμη αιματοκυλίζεται στον πρώτο μεγάλο εμφύλιο της Ύστερης Δημοκρατίας. Ο Ρωμαίος στρατηγός Σύλλας έχει γυρίσει νικηφόρος από την Ανατολή και ετοιμάζεται να εκστρατεύσει στην «Αιώνια Πόλη» όπου οι πολιτικοί του αντίπαλοι έχουν συγκεντρώσει τις τελευταίες δυνάμεις τους. Ωστόσο, η νίκη του Σύλλα είναι αδιαμφισβήτητη, όποιος του αντιστέκεται βρίσκεται απλά σε άρνηση. Στη χαοτική αυτή κατάσταση, ένας νεαρός θα αδράξει την ευκαιρία, ξεκινώντας μια καριέρα σχεδόν εφάμιλλη με αυτήν του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Μόλις 23 χρόνων, ο Γνάιος Πομπήιος, γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, δημιουργεί τον δικό του ιδιωτικό στρατό. Παρά την παρανομία της πράξης του, στην ανομία της περιόδου δεν είναι κάτι ανήκουστο. Ο Πομπήιος προσεγγίζει τη Ρώμη από τον Bορρά, ενώ ο Σύλλας από τον Νότο. Οι εχθροί του Σύλλα, μην έχοντας διαφυγή, σφαγιάζονται. Για τη βοήθειά του, καθώς και για τη στρατηγική του ικανότητα, ο Σύλλας κάνει τον νεαρό Πομπήιο «δεξί του χέρι». Το «χέρι του Σύλλα» στέλνεται να καταστείλει τις τελευταίες κοιτίδες αντίστασης στην Ιταλία. Ο Πομπήιος τελειώνει γρήγορα και αποτελεσματικά την αποστολή του, ασφαλίζοντας την Ιταλία στο όνομα του νέου status quo. Για τα επιτεύγματά του απαιτεί από τον Δικτάτορα triumphus («θρίαμβος», στρατιωτική παρέλαση, η ύψιστη τιμή για νικηφόρους στρατηγούς). Ο Σύλλας, επιθυμώντας σταθερότητα, ενδίδει, όμως η παρέλαση του υπερφίαλου νέου μπαίνει τρίτη, μετά από δυο παρελάσεις σε τιμή του Σύλλα. Τέλος, του δίνει ειρωνικά τον τίτλο «ο Μέγας». Ο Δικτάτορας έχει βάλει στη θέση του τον φιλόδοξο νέο. Ή έτσι νομίζει… Ο Πομπήιος υιοθετεί τον τίτλο «ο Μέγας» κυριολεκτικά. Άλλωστε, ποιος άλλος ήταν εφάμιλλός του;
Η παραίτηση του Σύλλα έφερε την αναστήλωση της Συγκλήτου ως κύριο εκτελεστικό όργανο της πολιτείας. Ωστόσο, παρά τη συμμετοχή του στην παλινόρθωση της Δημοκρατίας, τα μέσα που αξιοποίησε ο Σύλλας παρέμεναν μελανή πτυχή στη φήμη του. Η ίδια η Σύγκλητος ανακουφίστηκε με τον θάνατο του πρώην δικτάτορα, αλλά συνέχιζε να ανησυχεί για τυχών επίδοξους στρατηγούς που θα ήθελαν να ακολουθήσουν τα βήματά του. Στην παράνοιά της, η Σύγκλητος έβλεπε πια απειλητικά τον νεαρό Πομπήιο, τον άνδρα που έκανε τον Σύλλα να υποκύψει σε εκβιασμούς. Παρά της ρητές εντολές της, ο Πομπήιος αρνείται να αποδεσμεύσει τον στρατό του. Αντ’ αυτού, ως δείγμα καλής θέλησης, βοηθάει την κυβέρνηση στην αντιμετώπιση του Λέπιδου, ενός “wanna-be” Σύλλα, που έχει συγκεντρώσει τον στρατό του κατά της Ρώμης. Φυσικά, ο Λέπιδος δεν είναι Σύλλας και ηττάται.
Η Σύγκλητος, ωστόσο, δεν εφησυχάζει. Της είναι ξεκάθαρο ότι ο Πομπήιος δεν πρόκειται να αφήσει τον στρατό του και δεν μπορούν να κάνουν τίποτα γι’ αυτό χωρίς νέες αιματοχυσίες. Έτσι, συμβιβάζονται με το να τον απομακρύνουν από τη Ρώμη. Του αναθέτουν την ειρήνευση της Ισπανίας στην οποία οι ριζοσπάστες επαναστάτες, υπό την ηγεσία του στρατηγού Σερτόριου, έχουν δημιουργήσει ένα πρακτικά αυτόνομο κράτος ικανό να αμυνθεί στη συντηρητική Σύγκλητο. Ο Πομπήιος εκστρατεύει με τρομερή υπεροχή πόρων και δυνάμεων στην Ισπανία, όπου αναγκάζει τον Σερτόριο σε πόλεμο αντοχών, νικώντας αργά και σταθερά τον Σερτόριο. Ο τελευταίος δολοφονείται από τον υπαξιωματικό του, Πεπέρνα, ο οποίος, όντας ούτε στο ελάχιστο ικανός όπως ο Σερτόριος, χάνει απευθείας από τον Πομπήιο.
Στην επιστροφή του στην Ιταλία (71 π.Χ.), ο Πομπήιος βρίσκει την περιοχή στις φλόγες για άλλη μια φορά. Για δυο χρόνια επαναστάτες σκλάβοι, υπό την ηγεσία του Σπάρτακου, νικούν οτιδήποτε η Σύγκλητος εξαπολύει εναντίον τους. Ο νέος διοικητής Λικίνιος Κράσσος έχει καταφέρει να νικήσει τους σκλάβους, αλλά οι επιζώντες της μάχης ακόμα κυκλοφορούν ελεύθεροι. Εκμεταλλευόμενος την κρίση, ο Πομπήιος εισέρχεται στην Ιταλία με τον στρατό του, πράγμα παράνομο, και νικάει μια ομάδα 5.000 επιζώντων, βαπτίζοντας τη νίκη του ως την οριστική νίκη κατά των επαναστατών. Εννοείται, ο Κράσσος, έχοντας κάνει την πραγματική δουλειά, εξοργίζεται όταν η Σύγκλητος απονέμει στον Πομπήιο άλλον έναν triumphus (έπαινο) για το έργο του. Ο Κράσσος βάζει υποψηφιότητα για Ύπατος, έχοντας τουλάχιστον τη χαρά ότι ο Πομπήιος δεν μπορεί να τον ξεπεράσει ακόμα στην πολιτική ως πολύ νέος.
Για τον «νέο», όμως, ο νόμος είναι πιο πολύ οδηγίες παρά κανόνες. Ο Πομπήιος βάζει υποψηφιότητα για Ύπατος, άσχετα που δεν πληροί καμία προϋπόθεση για να είναι νόμιμος υποψήφιος, και προσεταιρίζεται τον ριζοσπαστικό αγώνα. Ο Κράσσος αναγκάζεται να κάνει το ίδιο προκειμένου να εκλεγεί. Οι δυο άνδρες επομένως γίνονται Ύπατοι για το έτος 70 π.X. Παρά του ότι και οι δυο ήταν υποστηρικτές του Σύλλα, αμέσως αναιρούν σχεδόν όλες τις μεταρρυθμίσεις του προκατόχου τους, προς χαρά τον ριζοσπαστών. Η κίνηση αυτή τους κερδίζει πολλούς εχθρούς στη συγκλητική ελίτ, με αποτέλεσμα οι δυο άνδρες μετά το τέλος της θητείας του να αποσύρονται από τη δημοσιότητα, κρατώντας χαμηλό προφίλ.
Για τον Πομπήιο, η αφάνεια θα κρατήσει μόνο δύο χρόνια. Το 68 π.Χ. οι μάζες απαιτούν να επιστρέψει και να αναλάβει την αντιμετώπιση της πειρατείας. Αυτή, μαστίζει τη Μεσόγειο τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Η Ρώμη, έχοντας διαλύσει όλες τις μεγάλες ναυτικές δυνάμεις (Καρχηδόνα, Ελλάδα), δεν έχει προσπαθήσει να τις αντικαταστήσει. Ως αποτέλεσμα, οι δυνάμεις που κρατούσαν τις θάλασσες ασφαλείς έχουν χαθεί και οι πειρατές έχουν στραγγαλίσει το εμπόριο. Πλέον απειλούν και την τροφοδοσία της Ρώμης. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος η Σύγκλητος δίνει στον Πομπήιο πλήρη εξουσία σε όλη τη Μεσόγειο και την ακτογραμμή της. Αυτός, πάντα αποτελεσματικός, καθαρίζει τη δυτική Μεσόγειο μέσα σε λίγες βδομάδες και όλη τη θάλασσα μέσα σε τρεις μήνες, θέτοντας σε πολιορκία τα φρούρια των πειρατών, σε Κρήτη και Κιλικία. Οι αιχμάλωτοι πειρατές τοποθετούνται ως άποικοι σε ερημωμένες περιοχές, ενδυναμώνοντας την οικονομία του κράτους. Ωστόσο, το μεγαλύτερο επίτευγμα του Πομπήιου δεν έχει έρθει ακόμα.
Στη Μικρά Ασία, ο στρατηγός Λούκουλλος έχει νικήσει τον Πόντιο Μιθριδάτη, αλλά ο τελευταίος έχει διαφύγει της σύλληψης (74-67 π.Χ.). Στο δύσκολο κυνήγι που ακολουθεί στα βουνά της Αρμενίας, ο στρατός του Λουκούλλου στασιάζει και αρνείται να κουνηθεί άλλο. Έτσι, ο Μιθριδάτης ανακαταλαμβάνει το βασίλειό του και ετοιμάζεται για νέο πόλεμο. Πίσω στη Ρώμη, σύμμαχοι του Πομπήιου περνάνε νόμο που δίνει τη διοίκηση της Ανατολής σε αυτόν. Έτσι, ο Πομπήιος εισέρχεται στον Πόντο καταλαμβάνοντας όλο το βασίλειο. Ο Μιθριδάτης πάλι ξεφεύγει, αλλά δολοφονείται από τον γιο του, ο οποίος παραδίδει το πτώμα στον Ρωμαίο στρατηγό. Από αυτό ο Πομπήιος παίρνει τον χιτώνα και ντύνεται με αυτόν, καθώς, κατά τους θρύλους, προπαγάνδα του Μιθριδάτη, ανήκε στον Μέγα Αλέξανδρο.
Νικώντας τον Μιθριδάτη, ο Ρωμαίος στρατηγός αποφασίζει να ασφαλίσει τις ανατολικές επαρχίες οριστικά. Έτσι, εισβάλει στην Αρμενία, κάνοντάς την προτεκτοράτο της Δημοκρατίας. Έπειτα, κινείται νότια στη Συρία, όπου η αυτοκρατορία των Σελευκιδών καταρρέει και βυθίζει την περιοχή στην αναρχία. Μια αναρχία που συμβάλλει στη δημιουργία πειρατείας συν άλλων. Ο Πομπήιος διαλύει οριστικά την αυτοκρατορία και την οργανώνει στο πλαίσιο ρωμαϊκής επαρχίας, ενώ ταυτόχρονα φέρνει το Ισραήλ στη σφαίρα επιρροής της Ρώμης. Τέλος, έφερε δυο λεγεώνες στην Αίγυπτο, προκειμένου να ασφαλίσει τα Ρωμαϊκά συμφέροντα στην περιοχή. Οι ανατολικές εκστρατείες του Πομπήιου διπλασίασαν το ετήσιο εισόδημα του κράτους, καθώς διασφάλισαν τις πλουσιότερες επαρχίες. Ο Πομπήιος ύστερα θα καυχιόταν ότι «Βρήκα την ανατολή στα όρια της ρωμαϊκής επικράτειας, και την έφερα στο κέντρο της». Ίσως για πρώτη φόρα ο Πομπήιος ζήτησε δικαίως Θρίαμβο.
Ωστόσο, πίσω στη Ρώμη η δημοκρατία κλυδωνίζεται επικίνδυνα. Η συνωμοσία του Κατιλίνα απείλησε με πραξικόπημα την πολιτεία, αλλά η εγρήγορση του Υπάτου Κικέρωνα προστάτευσε για την ώρα την πολιτεία. Για την παρανοϊκή Σύγκλητο ένα είναι το μείζον πρόβλημα. Ο πάντα ατίθασος Πομπήιος έχει επισκιάσει όλους τους συμπολίτες του. Έχει αποκτήσει περιουσία όσο κανένας άλλος. Αν αποφασίσει να ρίξει τη Δημοκρατία, ποιος θα μπορέσει να τον σταματήσει;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bourne, Frank C. (1966), Α History of the Romans, Boston: D.C. Heath and Company
- David, J. M. (1996), The Roman Conquest of Italy, Massachusetts: Blackwell Publishers
- Lintott, A. (2000), The Roman Republic, Great Britain: Sutton Publishing
- Mommsen, T. (1908), The History of the Roman Republic, New York: C. Scribner’s Sons
- Montanelli, I. (1991), Η ιστορία των Ρωμαίων, Αθήνα: Εκδόσεις Τρία φύλλα
- Nardo, D., Gale, T. (2006), The Roman Republic, Farmington Hills
- Shotter, D. (1994), The fall of the Roman Republic, London: Routledge
- Syme, R. (1939), The Roman Revolution, Oxford University Press
- Southern, Pat (2002), Pompey the Great, UK: Tempus Publishing Ltd
