Της Αννίτας Ελισσαίου,
Τους τελευταίους μήνες, ολοένα και περισσότερες περιοχές στη Βόρεια και Ανατολική Κένυα κηρύσσουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της μακράς περιόδου ξηρασίας που δεν δείχνει να τελειώνει. Η λειψυδρία που έχει προκληθεί ως αποτέλεσμα θέτει σε κίνδυνο το βίος και την υγεία εκατομμύριων ανθρώπων, αποτελώντας την αφετηρία για μια εντεινόμενη επισιτιστική κρίση και συγκρούσεις μεταξύ πληθυσμών.
Οι βορειοανατολικές επαρχίες της Κένυας είναι συνηθισμένες σε περιόδους ξηρασίας, όμως αυτή είναι η χειρότερη των τελευταίων ετών. Το συγκεκριμένο ακραίο φαινόμενο έκανε τις πρώτες του εμφανίσεις το 2020, αλλά από τότε έχει χειροτερεύσει με ανησυχητικούς ρυθμούς. Ορισμένες περιοχές δεν έχουν δει βροχή για ένα ολόκληρο έτος, ενώ τα λιγοστά ψιλοβρόχια της αρχής του φθινοπώρου δεν ήταν αρκετά για να αναπληρώσουν τα σταδιακά εξαφανιζόμενα αποθέματα νερού. Η ξηρασία και η λειψυδρία αποτελούν ένα βαρύτατο πλήγμα για τους κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι βασίζονται εξ’ ολοκλήρου στη γεωργία και την κτηνοτροφία για να βγάλουν τα προς το ζην. Όλοι είχαν εναποθέσει τις ελπίδες τους στη βροχερή περίοδο του Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου, η οποία όμως αποδείχθηκε άκρως απογοητευτική, δίνοντας κανένα σημάδι βελτίωσης της κατάστασης. Με το νέο έτος να πλησιάζει και τα εναπομείναντα αποθέματα να στερεύουν, οι προβληματισμοί και φόβοι των κατοίκων για το μέλλον μεγαλώνουν όλο και περισσότερο.
Η ζημιά από τη λειψυδρία γίνεται εδώ και μήνες αισθητή. Πρώτα θύματα της έλλειψης νερού ήταν οι σοδειές των αγροτών, η παραγωγή των οποίων μειώθηκε σημαντικά μέσα σε μερικές μόνο εβδομάδες, δημιουργώντας περαιτέρω ελλείψεις στις αγορές των τοπικών κοινοτήτων. Ακολουθούν τα κοπάδια των κτηνοτρόφων, που ταλανίζονται και εν τέλει πεθαίνουν από την ασιτεία. Το ζωικό κεφάλαιο έχει τεράστια αξία για τους αγροτικούς πληθυσμούς της Κένυας, καθώς είναι για τους περισσότερους η βασική πηγή του εισοδήματός τους. Υπό τις συνθήκες της ακραίας λειψυδρίας, όμως, ορισμένοι κτηνοτρόφοι έχουν σημειώσει απώλεια έως και 70% των κοπαδιών τους. Όσα ζώα έχουν καταφέρει να επιζήσουν είναι πολύ ισχνά και αδύναμα για να πωληθούν. Στη λίστα των θυμάτων της λειψυδρίας έρχονται να προστεθούν και άγρια ζώα, πολλά από τα οποία ανήκουν στην κατηγορία των ειδών προς εξαφάνιση. Η ξηρασία έχει αγγίξει και προστατευόμενες άγριες περιοχές, ελαττώνοντας τους ήδη λιγοστούς φυσικούς πόρους. Η σπαρακτική εικόνα των έξι καμηλοπαρδάλεων που κείτονται νεκρές στην αναζήτησή τους για νερό έχει κάνει το γύρο του κόσμου, και αποκαλύπτει τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Τώρα, η λειψυδρία και ξηρασία απειλούν να «πάρουν» και ανθρώπινες ζωές. Έρευνα του Παγκόσμιου Προγράμματος Σίτισης (World Food Programme) προειδοποιεί ότι περίπου 2.4 εκατομμύρια άνθρωποι στην Κένυα -ανάμεσά τους εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά- κινδυνεύουν από την επισιτιστική κρίση που έχει προκύψει λόγω της έλλειψης νερού. Πρόκειται για έναν αριθμό τριπλάσιο από τους περσινούς υπολογισμούς, για ένα πρόβλημα που επηρεάζει παράλληλα και τις επαρχίες των γειτονικών κρατών που συνορεύουν με την Κένυα. Σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ και της Διακυβερνητικής Αρχής για την Ανάπτυξη, έναν περιφερειακό εμπορικό συνασπισμό, οι ζωές 26 εκατομμυρίων ανθρώπων κινδυνεύουν από υποσιτισμό στο Κέρας της Αφρικής. Παραμεθόριες περιοχές στη νοτιοανατολική Αιθιοπία και Σομαλία, καθώς και οικισμοί της Ουγκάντα και του Νοτίου Σουδάν αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα. Τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα και οι ένοπλες συρράξεις που ταλαιπωρούν τους πληθυσμούς των προαναφερθέντων χωρών έρχονται να συνδυαστούν με το φαινόμενο της λειψυδρίας, και καθιστούν την παροχή οικονομικής βοήθειας ακόμα δυσκολότερη.
Η έλλειψη νερού έχει ως αποτέλεσμα την έξαρση των περιστατικών βίας στις πληγείσες περιοχές. Οι έφοδοι σε αγροτικές περιοχές, η κλοπή ζώων και αποθεμάτων τροφίμων και οι επιθέσεις σε εγκαταστάσεις νερού στα βορειοανατολικά της Κένυας έχουν γίνει συχνό φαινόμενο, και αποδίδονται τόσο σε εγκληματικές συμμορίες όσο και σε απεγνωσμένους παραγωγούς. Αγρότες περνάν τα σύνορα στις γειτονικές χώρες προς αναζήτηση πλούσιων βοσκοτοπιών για τα κοπάδια τους, αντιμετωπίζοντας την οργή των ντόπιων. Παρόμοια συμβάντα έχουν παρατηρηθεί και σε περιπτώσεις εσωτερικής μετανάστευσης, με πολλούς πληθυσμούς να ωθούνται στη μετακίνηση σε άλλες περιοχές, όπου υπάρχουν οι απαραίτητοι φυσικοί πόροι. Οι πληθυσμοί αυτοί περιθωριοποιούνται και αντιμετωπίζονται ως «παρείσακτοι», αφού τα αγαθά, όπως το νερό και η τροφή, δεν αρκούν για όλους.
Ήδη ένα αξιοσημείωτο ποσοστό των κατοίκων που ζουν στις πληγείσες περιοχές υποφέρει από προβλήματα υγείας που οφείλονται στον υποσιτισμό από τη λειψυδρία. Μη-κυβερνητικές οργανώσεις και σωματεία αγροτών ζητάν από την κυβέρνηση μεγαλύτερη ανθρωπιστική και οικονομική βοήθεια, προς αποφυγή της απώλειας ανθρώπινων ζωών. Τον Σεπτέμβριο, η κυβέρνηση της χώρας είχε χρηματοδοτήσει το Εθνικό Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης με 2 δις σελίνια Κένυας για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, όμως οι τοπικοί κυβερνήτες καταγγέλλουν ότι τα χρήματα αυτά δεν έχουν φτάσει στις πληγείσες κοινότητες, αλλά και πως το ποσό δεν επαρκεί για την έκταση της ζημιάς. Παρότι το φαινόμενο της ξηρασίας δεν είναι σπάνιο στην Κένυα, τα σωματεία αναφέρουν ότι το κράτος δεν διαθέτει τα κατάλληλα συστήματα αντοχής απέναντι σε τόσο ακραία καιρικά φαινόμενα.
Τα επιστημονικά στοιχεία δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Μετεωρολογίας, η θερμοκρασία στην Αφρική προβλέπεται να αυξηθεί κατά 2,5 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2050, ως επίπτωση της κλιματικής αλλαγής, καθιστώντας χώρες όπως την Κένυα ακόμα πιο ευάλωτες σε ακραίες ξηρασίες και λειψυδρίες. Οι κάτοικοι εξακολουθούν να προσεύχονται για βροχή, αλλά η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης δεν γίνεται με προσευχές, αλλά με άμεσα, αποτελεσματικά και μακροπρόθεσμα μέτρα, σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ‘Heading into the worst’: how drought drives conflict in Kenya, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- ‘All I can think about is the children’s future’: drought devastates Kenya, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Kenya drought leading to conflict, The Organization for World Peace, διαθέσιμο εδώ
- ‘We will all die’: in Kenya, prolonged drought takes heavy toll, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
