Της Βασιλικής Βλαχογιάννη,
Η Sojourner Truth ήταν Αφροαμερικανή υπέρμαχος της κατάργησης της δουλείας και ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών. Γεννήθηκε στη σκλαβιά, το 1797, στην Κομητεία Ulster της Νέας Υόρκης, γεγονός που δεν την απέτρεψε –αφού κατάφερε να αποδράσει– να αρχίσει τον αγώνα της κατά της δουλείας και υπέρ των ίσων δικαιωμάτων. Η πιο διαδεδομένη αυτοσχέδια ομιλία της είναι η “Ain’t I a Woman?”, η οποία εκφωνήθηκε τον Μάιο του 1851, στο Akron του Οχάιο, στο πλαίσιο της Συνέλευσης για τα Δικαιώματα των Γυναικών. Συνολικά, το έργο της κρίθηκε σπουδαίο και την καθιέρωσε ως μία από τους πιο γνωστούς σταυροφόρους των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Το πραγματικό όνομά της ήταν Isabella Baumfree, κόρη του James και της Elizabeth Baumfree. Μαζί με τους δούλους γονείς της πέρασε τα πρώιμα παιδικά της χρόνια, δουλεύοντας για μια ολλανδική οικογένεια, αρχικά, του Johannes Hardenbergh και στη συνέχεια, του γιου του, Charles. Μιλούσε ως μητρική τα ολλανδικά, ενώ δεν έμαθε ποτέ ανάγνωση και γραφή. Στην ηλικία των εννέα ετών πουλήθηκε σε μια δημοπρασία στον John Neely για εκατό δολάρια, μαζί με ένα κοπάδι πρόβατα, και έτσι αποκόπηκε οριστικά από την οικογένειά της.
Ο Neely και η οικογένειά του αποδείχτηκαν και αυτοί άσπλαχνοι και βάρβαροι αφέντες, καθώς τη χτυπούσαν και την τιμωρούσαν, επειδή δεν γνώριζε αγγλικά –ούτε και μπορούσε να επικοινωνήσει στα αγγλικά. Πουλήθηκε άλλες δύο φορές μέχρι την ηλικία των δεκατριών, οπότε και κατέληξε στο West Park της Νέας Υόρκης, στην οικογένεια του John Dumont. Εκεί έζησε έως τα είκοσι εννιά της, παντρεύτηκε τον Thomas, έναν ηλικιωμένο σκλάβο, ο οποίος βρισκόταν επίσης στην υπηρεσία του Dumont και απέκτησαν μαζί πέντε παιδιά. Το διάστημα της ζωής της ως ιδιοκτησία του Dumont συνέπεσε με την ψήφιση στη Νέα Υόρκη μιας σειράς ιστορικών νόμων σταδιακής χειραφέτησης των σκλάβων, οι οποίοι τελικά θα καταργούσαν τη δουλεία την 4η Ιουλίου του 1827. Ο Dumont είχε υποσχεθεί στην Isabella την ελευθερία της, ήδη από το 1826, μια υπόσχεση που δεν τήρησε ποτέ. Τελικά, η Isabella θα δραπετεύσει μαζί με τη μικρότερη κόρη της, αφήνοντας τα υπόλοιπα τέσσερα παιδιά της πίσω, επειδή ήταν ακόμη νομικά δεσμευμένα με τον Dumont.
Έχοντας διεκδικήσει την ελευθερία της, βρίσκει καταφύγιο στο New Paltz της Νέας Υόρκης, σε μια –οικεία για την ίδια– ολλανδική οικογένεια υποστηρικτών της κατάργησης της δουλείας, τους Isaac και Maria Van Wagenen. Όταν ο Dumont τους επισκέφτηκε για να ανακτήσει τη «χαμένη του περιουσία», η οικογένεια Van Wagenen προσφέρθηκε να αγοράσει τις υπηρεσίες της Isabella έναντι είκοσι δολαρίων, έως ότου τεθεί σε ισχύ ο νόμος κατά της δουλείας της Νέας Υόρκης, τον Ιούλιο 1827, ο οποίος απελευθέρωνε όλους τους υποδουλωμένους. Ο Dumont δέχτηκε την πρόταση και η Isabella, για να σηματοδοτήσει τη νέα της ιδιότητα ως ελεύθερη γυναίκα, άλλαξε το όνομά της σε Isabella Van Wagenen. Λίγο μετά από την ψήφιση του νόμου για την κατάργηση της δουλείας, ο πρώην ιδιοκτήτης της Dumont, πούλησε παράνομα τον γιο της, Peter, σε έναν άνδρα στην Αλαμπάμα. Η Isabella ανέλαβε άμεσα δράση, απαιτώντας από τις τοπικές αρχές επιβολής του νόμου να επιστρέψουν τον γιο της στη Νέα Υόρκη, όπου έπρεπε να κρατηθεί μέχρι να κερδίσει την ελευθερία του, σύμφωνα με τους νόμους χειραφέτησης. Η Isabelle, με τη βοήθεια της οικογένειας Van Wagenen, υπέβαλε μήνυση στον Dumont και, μήνες αργότερα, κατάφερε να κερδίσει την επιμέλεια του γιου της, γεγονός που την ανέδειξε ως την πρώτη μαύρη γυναίκα η οποία κινήθηκε νομικά εναντίον λευκού άνδρα σε δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών, μάλιστα, κερδίζοντας τη δίκη.
Το 1828, η Isabella μαζί με τον γιο της, Peter, μετακόμισαν στη Νέα Υόρκη, όπου εργάστηκε ως οικιακή βοηθός για τον χριστιανό ευαγγελιστή Elijah Pierson. Τρία χρόνια αργότερα, σταμάτησε να εργάζεται στον Pierson για να εργαστεί για έναν άλλον ευαγγελιστή ιεροκήρυκα, τον Robert Matthews. Η καθημερινή διαβίωση της Isabella με βαθιά θρησκευόμενους ανθρώπους αναθέρμανε την πίστη της στον Χριστιανισμό και της έδωσε ένα νέο όραμα: να υπερασπιστεί το κίνημα της κατάργησης της δουλείας σε όλες τις Πολιτείες των Η.Π.Α. και τα δικαιώματα των γυναικών.
Το 1843, σε ηλικία σαράντα πέντε ετών, η Isabella αποφασίζει να αλλάξει το όνομά της σε Sojourner Truth, σηματοδοτώντας με αυτόν τον τρόπο την έναρξη του νέου κεφαλαίου της ζωής της, δηλαδή το πνευματικό κάλεσμα που την παρακίνησε να ταξιδέψει και να κηρύξει τους λόγους στους οποίους πίστευε, με στόχο να βοηθήσει και να αφυπνίσει όλους τους καταπιεσμένους. Το 1844, μετακόμισε στο Northampton στη Μασαχουσέτη και εντάχθηκε στο Northampton Association of Education and Industry, μια κοινότητα που ιδρύθηκε το 1842 και λειτούργησε έως το 1846, από υποστηρικτές των δικαιωμάτων των γυναικών, της θρησκευτικής ανοχής και του ειρηνισμού. Εξαιτίας της συμμετοχής της στη συγκεκριμένη Ένωση, είχε την ευκαιρία να συναναστραφεί με κορυφαίες προσωπικότητες, όπως ο William Lloyd Garrison και ο Frederick Douglass. Μετά από τη διάλυση της Ένωσης, η Truth παρέμεινε στη Μασαχουσέτη, όπου υπαγόρευσε τα απομνημονεύματά της, οδηγώντας, το 1850, στην έκδοση του βιβλίου της, με τίτλο: “The Narrative of Sojourner Truth: a Northern Slave”.
To 1850, η Truth μίλησε στην πρώτη Εθνική Συνέλευση για τα Δικαιώματα των Γυναικών, στο Worcester της Μασαχουσέτης, μία ομιλία από τις πολλές που ακολούθησαν. Στη συνέχεια, ξεκίνησε μεγάλες περιοδείες σε ολόκληρη τη χώρα, μιλώντας σε πλήθος κόσμου για την κατάργηση της δουλείας και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η έλλειψη εκπαίδευσης και η ολλανδική προφορά τής δημιουργούσαν εμπόδια, αλλά η δύναμη του λόγου της παρέμενε ανεπηρέαστη, χαράσσοντας τα λόγια της στις καρδιές των ακροατών της. Έναν χρόνο αργότερα, το 1851, εκφώνησε τη διάσημη ομιλία της με τίτλο “Ain’t I a Woman?”, στη Συνέλευση για τα Δικαιώματα των Γυναικών στο Οχάιο, όπου μίλησε ένθερμα για αυτά. Στη συγκεκριμένη ομιλία αμφισβήτησε τις κυρίαρχες έννοιες της φυλετικής κατωτερότητας και της ανισότητας, προβάλλοντας τη σωματική της διάπλαση και αντιπαραβάλλοντας τις ικανότητές της με αυτές των ανδρών, υπογραμμίζοντας ότι δεν υστερεί ούτε στο ελάχιστο.
Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι η Truth δε δίστασε να τοποθετηθεί δημόσια και να απομακρυνθεί από τη θέση του πρώην σκλάβου και έπειτα ακτιβιστή κατά της δουλείας, Frederick Douglass, ο οποίος θεωρούσε ότι η κατοχύρωση του δικαιώματος ψήφου των μαύρων ανδρών έπρεπε να προηγηθεί των γυναικών, σε αντίθεση με τη Sojourner, η οποία θεωρούσε ότι έπρεπε να γίνει ταυτόχρονα, εκφράζοντας την ανησυχία πως, αν κατοχυρωθούν πρώτα τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων ανδρών, το κίνημα θα καταρρεύσει, αφήνοντας τόσο τις λευκές όσο και τις μαύρες γυναίκες περιθωριοποιημένες και χωρίς πολιτικά δικαιώματα.
Επιπρόσθετα, σημαντική ήταν η συνεισφορά της και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου. Αν και ήταν ειρηνίστρια, αντιμετώπισε τον πόλεμο ως μια δίκαιη τιμωρία από τον Θεό προς αυτούς που υποδούλωναν και ήταν υπέρμαχοι της δουλείας. Για τον λόγο αυτόν, βοήθησε στη στρατολόγηση Αφροαμερικανών ανδρών στον Στρατό της Ένωσης και εργάστηκε στη National Freedman’s Relief Association, στην Ουάσιγκτον, συλλέγοντας τρόφιμα, ρούχα και άλλες απαραίτητες προμήθειες για τους μαύρους πρόσφυγες. Το έργο της εκτιμήθηκε και από τον Πρόεδρο των Η.Π.Α., Abraham Lincoln, ο οποίος τον Οκτώβριο του 1864 την προσκάλεσε στον Λευκό Οίκο. Παράλληλα, το διάστημα που βρισκόταν στην Ουάσιγκτον, εκδηλώνοντας με θάρρος την περιφρόνησή της για τον φυλετικό διαχωρισμό, ταξίδευε με δημόσια τραμ τα οποία προορίζονταν μόνο για λευκούς.
Απεβίωσε στις 26 Νοεμβρίου του 1883, σε ηλικία ογδόντα έξι ετών, στο Battle Creek του Μίσιγκαν. Μέχρι το τέλος της ζωής της συνέχισε να δίνει ομιλίες κατά των διακρίσεων και υπέρ του δικαιώματος ψήφου των γυναικών, αφήνοντας πίσω μια τεράστια κληρονομιά θάρρους, πίστης και αγώνα για τις πεποιθήσεις της, υποστηρίζοντας ακούραστα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Έχει μνημονευτεί σε αμέτρητα έργα τέχνης, τοιχογραφίες και αγάλματα, στο ομώνυμο ρομπότ “Sojourner” της NASA, Mars Pathfinder, του 1997 και στον Αστεροειδή 249521, “Truth”. Το 2009, η Sojoulner Truth έγινε η πρώτη μαύρη γυναίκα που τιμάται με προτομή στο Καπιτώλιο των Η.Π.Α. Κλείνοντας με μία δική της φράση: «Δεν χρειάζεται να φοβάστε να μας δώσετε τα δικαιώματά μας, από φόβο ότι θα πάρουμε πάρα πολλά, γιατί δεν μπορούμε να αντέξουμε περισσότερα από όσα μας χωράνε».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Life Story: Sojourner Truth (ca. 1797-1883): Fierce Warrior for Social Justice, άρθρο από την ιστοσελίδα Women & and the American Story, διαθέσιμο ΕΔΩ
- Sojourner Truth (2020), από την ιστοσελίδα του National Park Service, διαθέσιμο ΕΔΩ
- Michals, Debra (2015), Sojourner Truth (1797-1883), από την ιστοσελίδα National Women’s History Museum, διαθέσιμο ΕΔΩ
- Sojourner Truth (2009), από την ιστοσελίδα history.org, διαθέσιμο ΕΔΩ
