«Ἔρως ἀνίκατε μάχαν»: Η παράνομη σχέση Αφροδίτης-Άρη

Της Δήμητρας Καλυκάκη,

Μία από τις ισχυρότερες εικόνες που θα συναντήσει κανείς να αναπαρίσταται πάνω σε τοιχογραφίες, αγγεία, ζωγραφιές και πίνακες που έχουν ανακαλυφθεί, είναι η απεικόνιση της σχέσης των δύο θεών, Αφροδίτης και Άρη. Για πολλά χρόνια, το ειδύλλιο μεταξύ των διάσημων θεών αποτέλεσε σύμβολο έρωτα και πάθους, γι’ αυτό και αξιοποιήθηκε από πάμπολλους καλλιτέχνες. Το έντονο ενδιαφέρον που προκλήθηκε γύρω από το συγκεκριμένο ζευγάρι δεν αφορμάται απλώς από την υπερφυσική-μυθική τους υπόσταση. Η απαγορευμένη και παράνομη φύση της σχέσης ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα που έχει λογοδοθεί με κάποιον άλλον αποτελεί πόλο καλλιτεχνικής έλξης και αποπνέει συναισθήματα κατανόησης και ταύτισης στους ανθρώπους. Όμως, το σημαντικότερο από όλα είναι το νόημα που αποπνέουν οι δύο ερωτικές φιγούρες, ο κρυφός συμβολισμός πίσω από τη συγκεκριμενοποίηση των προσώπων.

Αρχικά, ο μύθος ξεκινά με τον γάμο της Αφροδίτης με κάποιον άλλο. Εύλογα θα αναρωτιέται κανείς γιατί δεν διάλεξε εξαρχής τον άνθρωπο που ποθούσε πραγματικά. Η πυροδότηση της ιστορίας των δύο θεών ξεκινάει με τη γέννηση ενός τρίτου. Κάποτε, στον Όλυμπο η θεά Ήρα γέννησε ένα αγόρι, γιός του πανίσχυρου Διός, που τον έλεγαν Ήφαιστο. Ενώ, όμως, όλοι οι θεοί διακρίνονταν για την εξωπραγματική ομορφιά τους (περιγράφονται από τους αρχαίους Έλληνες με τα πιο εξιδανικευμένα ανθρώπινα χαρακτηριστικά) ο μικρός Ήφαιστος διαφοροποιήθηκε έντονα σε σχέση με τους υπόλοιπους. Στις περιγραφές παρουσιάζεται ως ένας άντρας κοντός, χοντρός με τραχιά και μακριά γενειάδα, αποκρουστικά χαρακτηριστικά και μεγάλα μπράτσα από την επίμονη δουλειά στο εργαστήρι. Αξίζει εξάλλου να σημειωθεί πως ο Ήφαιστος ήταν Θεός της Σιδηρουργίας, της Φωτιάς και της Γλυπτικής. Η μητέρα του, σοκαρισμένη από την ειδεχθή εικόνα του γιού της, παράτησε το αγόρι, καταδικάζοντάς τον να ζήσει ολόκληρη την παιδική ηλικία μακριά από τον Όλυμπο και την οικογένειά του.

Ευτυχώς το παιδί διασώθηκε από δύο γυναίκες, την Θέτιδα και την Ευρυνόμη. Τον ανέθρεψαν στον Ωκεανό μέσα σε μια θαλάσσια σπηλιά. Όμως, καθώς μεγάλωνε, παρά την αγάπη και τη στοργή που γνώρισε από τις δύο κοπέλες, δεν μπόρεσε ποτέ να ξεχάσει το αίσθημα της εγκατάλειψης και της αποκήρυξης από την ίδια του την οικογένεια. Έτσι, όντας άπιαστος ως τεχνίτης ο Ήφαιστος κατασκεύασε ένα εντυπωσιακό ολόχρυσο θρόνο, γεμάτο με λεπτομερείς αναπαραστάσεις από τη ζωή των θεών. Ανέβηκε στον Όλυμπο και τον προσέφερε σαν δώρο στην Ήρα. Στην αρχή, η θεά απολάμβανε να βρίσκεται σε ένα τόσο μεγαλοπρεπές κάθισμα μέχρι τη στιγμή που αντιλήφθηκε πως δεν μπορούσε να σηκωθεί. Ο χρυσός θρόνος ήταν μαγεμένος και ο μόνος που μπορούσε να σπάσει τη κατάρα ήταν φυσικά ο θεός Ήφαιστος.

Πικραμένος από τη χρόνια εγκατάλειψη, ο ίδιος αρνήθηκε να υποκύψει στις ικεσίες του Δία και των υπόλοιπων θεών για να ελευθερώσει τη θεά. Αναχώρησε για το αγαπημένο του νησί, τη Λήμνο, όμως η διαμονή του εκεί δεν κράτησε για πολύ. Τον βρήκε ο Διόνυσος και τον έπεισε να γυρίσει πίσω στον Όλυμπο τονίζοντάς του ότι έχει τη δύναμη να ζητήσει όποια χάρη ήθελε. Ο θεός του σιδήρου εμφανίστηκε ξανά στον γενέθλιο τόπο του και έσπασε τα δεσμά της μαγικής καρέκλας, αφού είχε υποχρεώσει τον Δία να πραγματοποιήσει με κάθε κόστος όποια χάρη θα του ζητούσε. «Εκείνη είναι η γυναίκα που θέλω να παντρευτώ!» αναφώνησε, τεντώνοντας το χέρι του στη μεριά της Αφροδίτης.

H Αφροδίτη -μια από τις πιο γνωστές μορφές του Ολύμπου- υπήρξε η Θεά του Έρωτα, της Eυχαρίστησης και της Aναπαραγωγής. Επιπλέον, ήταν γνωστή για το αψεγάδιαστο κάλλος της. Γι’ αυτόν τον λόγο, όλοι έμειναν άναυδοι με την επιθυμία του, ειδικά η θέα που βρέθηκε προ εκπλήξεως σε ένα γεγονός που έμελλε να επηρεάσει την υπόλοιπη ζωή της. Όμως, ένας όρκος δεν γίνεται να αθετηθεί και έτσι η ομορφότερη Ολύμπια θεά ενώθηκε με τα δεσμά του γάμου με τον ασχημότερο άντρα.

Παρόλο που παντρεύτηκε τελικά τον Ήφαιστο, τακτικά έμπλεκε σε ποικίλες ερωτικές περιπέτειες με διαφορετικούς άντρες. Ο πιο γνωστός, όμως, εραστής της Αφροδίτης ήταν ο Άρης, ο Θεός του Πολέμου. Για χρόνια, κράτησαν τον παράνομο δεσμό τους κρυφό και απέκτησαν μάλιστα 5 παιδιά. Αλλά έφτασε η μέρα που το μυστικό τους αποκαλύφθηκε. Ο Ήλιος είδε από το άρμα του το ερωτευμένο ζευγάρι να συναντιέται στο παλάτι του Ήφαιστου και έσπευσε να ενημερώσει τον θεό. Εκείνος, οργισμένος με τις νέες αποκαλύψεις, αποφάσισε να στήσει ένα σχέδιο εκδίκησης για να τιμωρήσει την άπιστη σύζυγο και τον άτιμο αδερφό του. Πέταξε ένα διάφανο δίκτυ στο κρεβάτι και κρύφτηκε μέχρι να εμφανιστούν οι δύο εραστές. Αυτοί, χωρίς να αντιληφθούν την παγίδα έπεσαν στο κρεβάτι και έμειναν εγκλωβισμένοι σε μια άσεμνη στάση. Τότε, ο Ήφαιστος φώναξε όλους τους θεούς να δουν το χυδαίο θέαμα, προκειμένου να ντροπιάσει και να εξευτελίσει το ζεύγος. Ο στόχος του επετεύχθη και, αφού ολοκλήρωσε την εκδίκησή του, χώρισε την Αφροδίτη, η οποία βέβαια, δεν σταμάτησε ποτέ να βρίσκεται με τον αιώνιο εραστή της, τον Άρη.

Ο μύθος σε αυτό το σημείο ολοκληρώνεται, όμως η ιστορία και η σύνδεση του ερωτευμένου ζευγαριού συνεχίζει να απασχολεί μέχρι σήμερα. Ένας άγριος και αιμοδιψής για μάχη άντρας υπέκυψε στη θεά που αποτελεί σύμβολο του έρωτα. Το μοτίβο ενός πολεμοχαρή άντρα που παραδίνεται στην αγκαλιά της γυναίκας και αποκαλύπτεται μια λεπτεπίλεπτη, ευαίσθητη πλευρά του χαρακτήρα του είναι εκείνο που εξιτάρει τους ανθρώπους. Ως αποτέλεσμα, συνεχίζουν να αναπαράγουν και να εμπνέονται από την εικόνα ενός ζευγαριού που, αν και εκπροσωπεί δυο αντιθετικά σύμβολα, ενώνεται, καθώς υπερισχύει ο Έρωτας και η Αγάπη.

«Ἔρως ἀνίκατε μάχαν»
(Σοφοκλέους Αντιγόνη)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ