Της Άννας Βαρβαρέζου,
Οι εξαγγελίες περί του σωφρονιστικού χαρακτήρα των καταστημάτων κράτησης ανά την επικράτεια δημιουργούν συχνά την εσφαλμένη πεποίθηση πως μετά την έκτιση της ποινής ο πρώην κατάδικος -όντας αποδεδειγμένα και «με τη βούλα» πλέον σωφρονισμένος- μπορεί να διεκδικήσει εκ νέου μία θέση στην κοινωνία. Πρώτο βήμα της επανένταξης αποτελεί σαφώς η πρόσληψή του σε κάποιο εργασιακό περιβάλλον, συνθήκη αναγκαία για την αξιοπρεπή διαβίωση και επιβίωσή του. Πόσο εύκολο εγχείρημα είναι, όμως, το «να πιάσει δουλειά» ο στιγματισμένος πρώην κατάδικος;
Ξεκινώντας με τη θεμελιώδη παραδοχή πως το ίδιο το Σύνταγμα κατοχυρώνει την εργασία ως υποχρέωση και ιδίως ως δικαίωμα των πολιτών της χώρας μας, γίνεται αυτομάτως αντιληπτό πως δεν αποκλείονται από αυτήν οι πρώην φυλακισμένοι. Ωστόσο, στην κοινωνική πρακτική τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και απέχουν δυστυχώς κατά πολύ από μία τόσο απλουστευμένη θεώρηση. Βέβαια, κανείς μας δεν πέφτει από τα σύννεφα, ακούγοντας πως ελάχιστοι είναι εκείνοι οι εργοδότες που θα επέλεγαν να προσλάβουν αυτόν τον υπάλληλο.
Πιο συγκεκριμένα, τα ρατσιστικά στερεότυπα είναι τόσο καλά και βαθιά ριζωμένα στην αντίληψη του μέσου ανθρώπου που μετέχει μίας οργανωμένης κοινωνίας, σε σημείο που η γενικευμένη αυτή κατάσταση μοιάζει φυσιολογική και δικαιολογημένη. Εύλογα, βέβαια, θα ρωτούσε κανείς στο σημείο αυτό: «Ποιος θα εμπιστευόταν το ταμείο της επιχείρησής του σε έναν ληστή ή σε έναν κλέφτη;».
Φυσικά, ο ερωτών δεν θα είχε άδικο ούτε θα μπορούσαμε να του καταλογίσουμε ρατσιστικά υπόβαθρα ενόψει του γεγονότος ότι ενδιαφέρεται για την οικονομική του ασφάλεια. Ωστόσο, πριν βιαστούμε να καταλήξουμε σε κάποιο συμπέρασμα και προς υποβοήθηση της σκέψης μας, κρίσιμο είναι να απομακρυνθούμε από τον άξονα της αποκλειστικά ατομικής θεώρησης των πραγμάτων. Πράγματι, ακολουθώντας αυτόν δεν θα μπορέσουμε ποτέ να συμφωνήσουμε με την πρόσληψη ενός πρώην κατάδικου. Εξίσου σημαντικό είναι να αναλογιστούμε πως κάθε άνθρωπος αξίζει μία δεύτερη ευκαιρία και πως κάθε άνθρωπος μπορεί να αλλάξει.
Βγαίνοντας από τη φυλακή, η πλειοψηφία των ανθρώπων αυτών προσδοκά να επανενταχθεί, να ανήκει σε μία κοινωνική ομάδα, ώστε να μην γυρίσει ξανά στην προηγούμενη έκνομη καθημερινότητα. Ζητάει με λίγα λόγια, ένα χέρι βοηθείας, έναν άνθρωπο που θα πιστέψει σε αυτόν και θα αποτελέσει εκείνον τον παράγοντα που θα τους απομακρύνει από το παρελθόν που θέλουν να διαγράψουν. Εάν, όμως, ο κάθε εργοδότης αρνείται να τους προσλάβει, θα έχουμε δυο καίριες συνέπειες. Πρώτον, θα αποδεχόμαστε πανηγυρικά το γεγονός πως τα σωφρονιστικά ιδρύματα αποτυγχάνουν παταγωδώς να εξαλείψουν την εγκληματική προδιάθεση όσων παρενέβησαν κάποια στιγμή το νόμο, αφού με την επιστροφή τους στην κοινωνία λογίζονται ακόμη ως εγκληματίες. Δεύτερον, θα εξωθούνται και πάλι εκ των πραγμάτων στην παραβατική συμπεριφορά, αφού είναι αδύνατον να επιβιώσουν δίχως πόρους.
Κατά συνέπεια, είναι προφανές πως η στήριξη των αποφυλακισθέντων και η ουσιαστική και έμπρακτη αποδοχή τους από την κοινωνία είναι σημαντική τόσο για την προσωπική τους εξέλιξη και πορεία αλλά εν τέλει και για την ίδια την κοινωνία. Πράγματι, αυτός που θα υποστεί τις συνέπειες της νέας παραβατικότητας δεν θα είναι άλλος, παρά το ίδιο το κοινωνικό σύνολο.
Σύλλογος Συμπαραστάσεως Κρατουμένων
Ο Σύλλογος Συμπαραστάσεως Κρατουμένων «Ο Ονήσιμος» ιδρύθηκε το 1982 με αριθμό Απόφασης 269/1982 του Πρωτοδικείου Αθηνών. Απώτερος σκοπός του είναι να βοηθήσει τόσο υλικά, όσο και ηθικά τους άπορους φυλακισμένους, αποφυλακισμένους και τις οικογένειές τους.
ΕΠΑΝΟΔΟΣ Ν.Π.Ι.Δ.
Η Επάνοδος δημιουργήθηκε με στόχο να διευκολύνει και να υποστηρίξει οποιαδήποτε προσπάθεια κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης των αποφυλακιζομένων. Είναι ο πρώτος -και μοναδικός- επίσημος φορέας μετασωφρονιστικής μέριμνας που υπάρχει στη χώρα μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ονήσιμος, Σύλλογος συμπαραστάσεως κρατουμένων, onisimos.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι η Επάνοδος, epanodos.org.gr, Διαθέσιμο εδώ
