Του Γιώργου Σγούρδα,
Ανήμερα Χριστουγέννων σήμερα και η περίοδος που έχει αναπτυχθεί, ώστε να γίνει ίσως η πιο μαγευτική γιορτή της εκάστοτε χρονιάς, κορυφώνεται σήμερα. Τι είναι αυτό, όμως, που δίνει την αίσθηση του «μαγικού»; Δεν είναι κάπως αόριστο; Λοιπόν είναι, αλλά προσωπικά θα έδινα μεγάλη έμφαση στον παράγοντα του «παραμυθένιου», με τα όλα του: αστερόσκονη, κουκλόσπιτα, χειροποίητα παιχνίδια, θεατρικά κείμενα εμπνευσμένα από τα κλασικά παραμύθια και παραδοσιακούς μύθους κ.ο.κ. Μεγάλοι Ρώσοι συνθέτες έφεραν στον κόσμο μερικά από τα γνωστότερα και πιο πετυχημένα μπαλέτα στην ιστορία, για τρία εκ των οποίων θα διαβάσετε παρακάτω.
Ο Καρυοθραύστης (Tσαϊκόφσκυ)
Εδώ μιλάμε για το κατ’ εξοχήν παραμυθένιο, χριστουγεννιάτικο μπαλέτο. Με μουσική από τον Πιοτρ Τσαϊκόφσκυ και βασισμένο στο παραμύθι του E.T.A. Hoffmann, ο «Καρυοθραύστης» διηγείται την ιστορία της μικρής Κλάρα και του αγαπημένου της Καρυοθραύστη, των οποίων η περιπέτεια λαμβάνει χώρα την παραμονή των Χριστουγέννων.
Σχεδόν κάθε μελωδία από τον «Καρυοθραύστη» είναι γνωστή. O ίδιος έφτιαξε μια σουίτα από το έργο, δηλαδή μια πιο «συμπυκνωμένη» εκδοχή του με τις γνωστότερες μελωδίες. Ακούστε το Εμβατήριο και τον διάσημο Χορό της Νεράιδας Ζαχαρένιας. Παρατηρήστε και τα ηχοχρώματα σε κάθε κομμάτι… Αλήθεια, τι αίσθηση σας αποπνέει το καθένα;
Τα τελευταία χρόνια, ιδίως η πλοκή του «Καρυοθραύστη» έχει υπάρξει αντικείμενο κριτικής, λόγω των στερεοτύπων που τείνουν να αναπαραχθούν στην απεικόνιση π.χ. του κινέζικου ή του αραβικού πολιτισμού. Βέβαια, συμφωνούμε όλοι πως αυτό δεν είναι πρόβλημα της μουσικής επένδυσης, καθώς ο Τσαϊκόσφκυ πολύ έξυπνα έχει προσαρμόσει τα ποικίλα εξωτικά ακούσματα στη μουσική του μπαλέτου του. Σήμερα δίνεται, βέβαια, ιδιαίτερη προσοχή στη με σεβασμό και διαπολιτισμικό πρόσημο παρουσίαση του κάθε πολιτισμού σε ό,τι αφορά τη χορογραφία, τη σκηνοθεσία, τα κουστούμια, αλλά και το βάψιμο.
Η Σταχτοπούτα (Προκόφιεφ)
Όλοι γνωρίζουμε την ιστορία της Σταχτοπούτας. Ο Προκόφιεφ, άλλος ένας Ρώσος συνθέτης του 20ου αιώνα, πλουτίζει τη μεγάλη ρωσική παράδοση του μπαλέτου με τη Σταχτοπούτα και το Ρωμαίο και Ιουλιέττα. Το έργο έχει μεγάλο ενδιαφέρον και η αισθητική του είναι –τυπικά στον 20ο αιώνα– κάπως ιδιαίτερη και βέβαια χαρακτηριστική του ίδιου του Προκόφιεφ. Ακούστε το Βαλς της Σταχτοπούτας, που ευτυχισμένη χορεύει μαζί με τον πρίγκιπα και τη μουσική για τα Μεσάνυχτα, όταν πια το ρολόι χτυπάει και η Σταχτοπούτα θυμάται τι πρόκειται να συμβεί. Ο τρόμος που νοιώθει γίνεται αισθητός…
To Πουλί της Φωτιάς (Στραβίνσκυ)
Ο Στραβίνσκυ έγραψε πολλά μπαλέτα, τρία εκ των οποίων είχαν μεγάλη επιτυχία και εξαιρετικά εμφανές το ρωσικό στοιχείο. Πρόκειται για τα «Πετρούσκα», «Το Πουλί της Φωτιάς» και «Ιεροτελεστία της Άνοιξης». Το τρίτο άλλαξε όλη την ιστορία της μουσικής, αλλά ας επικεντρωθούμε στο «Πουλί της Φωτιάς». Βασισμένο σε ρωσικούς μύθους και χωρίς να λείπει το παραμυθένιο στοιχείο, έχει μερικά από τα πιο γνωστά κομμάτια του Στραβίσνκυ, τον Danse Infernale και το Φινάλε.
Κλείνοντας, μια τιμητική αναφορά: Ο Τσαϊκόφσκυ έγραψε πολλά πασίγνωστα μπαλέτα, όπως τον Καρυοθραύστη, τη Λίμνη των Κύκνων και την Ωραία Κοιμωμένη. Ακόμη, ο Ρωμαίος και Ιουλιέτα έχουν δεχτεί επιτυχημένη μουσική επένδυση τόσο από τον Τσαϊκόφσκυ όσο και από τον Προκόφιεφ. Αν λοιπόν θέλετε να ερευνήσετε περεταίρω το χριστουγεννιάτικο πνεύμα, όπως προσφέρεται από το ρωσικό μπαλέτο, οι πέντε ακόμη επιλογές θα σας αφήσουν σίγουρα με αίσθημα ευχαρίστησης!
ENΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Russian Ballet, Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
- Τοning Down Asian Stereotypes to Make the “Nutcracker” fit the themes, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
