Της Δώρας Νικολάου,
Το 2021 ήταν η χρονιά που κλείσαμε διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Και αυτό υμνήθηκε φέτος πολιτιστικά. Μετά από δύο επιτυχημένες live streaming παραστάσεις στο Εθνικό Θέατρο, το θέατρο Πορεία, ήρθε με την πρεμιέρα της 10ης Δεκεμβρίου για να μας παρουσιάσει το έργο του Μ. Καραγάτση, «Ο Κοτζάμπασης του Καστρόπυργου». Η σκηνοθεσία από Δημήτρη Τάρλοου και η θεατρική διασκευή από Θανάση Τριαρίδη, με ένα καστ 18 ηθοποιών, ζωντανεύει μπροστά μας το λογοτέχνημα του Καραγάτση.
Η Ελληνική Επανάσταση και οι ήρωές της αποτελούν το κεντρικό φόντο της παράστασης. Ο πρωταγωνιστής μας, ο Μίχαλος Ρούσης, είναι ένας κοτζάμπασης στον Καστρόπυργο, βολεμένος με την υπάρχουσα κατάσταση και φιλικός με κάθε Έλληνα και Τούρκο, ιδιαιτέρως διοικητικών θέσεων. Βασισμένος σε αυτοβιογραφικά στοιχεία, τον πραγματικό προπάππου του συγγραφέα ερμηνεύεται από τον Γιώργο Χριστοδούλου. Η σκιαγράφηση ενός άντρα που όσο υμνήθηκε τόσο λοιδορήθηκε από την ιστορία, που η πορεία της όσο και αν τον εξύψωσε, δεν ανταποκρίθηκε πάντα στην πραγματική πλευρά του. Ήρωας, προδότης και εξωμότης, αθεράπευτα φιλήδονος, το εν λόγω έργο επιχειρεί να αναλύσει και να προβάλει στα μάτια των θεατών τη ψυχοσύνθεση ενός επαναστάτη πίσω από τις γραμμές της ιστορίας και την προστατευμένη ειδυλλιακή εικόνα των εξυμνημένων πολεμιστών του 1821. Έλληνας που έγινε Τούρκος, που πρόδωσε πολλές φορές την πατρίδα του, αλλά ξαναπολέμησε για αυτήν, που εξιλεώθηκε για τα κρίματα και τη δειλία του, το έργο αυτό δεν προσπαθεί τίποτα να αποκρύψει από τα αληθινά πάθη των ηρώων του.
Ακόμη και με την παρουσίαση γνωστών φιγούρων όπως ο Παπαφλέσσας (Θανάσης Δόβρης) ή ο Κολοκοτρώνης (Δημήτρης Ήμελλος), αλλά και πολλών ακόμα φανερών ή αφανών ηρώων, μας τους συστήνει όχι με την καθιερωμένη και πατροπαράδοτη αφήγηση των σχολικών μας χρόνων, αλλά σαν χαρακτήρες ακόμα και μελανών χρωμάτων. Μέσα σε όλα, δεν θα μπορούσε να λείπει η γυναικεία παρουσία, με κυριότερες τη σύζυγο (Βίκυ Κατσίκα) αλλά και την ερωμένη του Μίχαλου Ρούση (Λεωνή Ξεροβάσιλα). Εξαιρετική μνεία αξίζει, επίσης, στην ορχήστρα, βρισκόμενη καθ’ όλη τη διάρκεια στη σκηνή, η οποία πλαισίωσε το έργο με την πιο ταιριαστή μουσική για να κατευθύνει σωστά τα συναισθήματά μας σαν θεατών, αλλά και να εμπλουτίσει την αφήγηση.
Χαρακτήρες όλοι με πάθη, αρετές και φόβο, με βάθος και ρηχότητα, συνθέτουν μια ειλικρινή παρουσίαση του ανθρώπινου είναι, πολύπλοκου, που τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται. Η ιστορία που κατευθύνεται και αλλοιώνεται, το έργο μας απομακρύνει από κοινούς αστικούς μύθους περί της επανάστασης και μας εκθέτει μια πραγματικότητα αντιηρώων, συνήθη στα γραπτά του Καραγάτση. Κλειδί της πλοκής, ο ανθρώπινος φόβος που διαφεντεύει τις ζωές όλων και μπορεί να γίνει τόσο αισθητός σε επαναστάσεις και πολέμους. «Είχα μεθύσει από φόβο, αίμα και θάνατο», ακούγεται κάποια στιγμή από τον πρωταγωνιστή μας και μέσα σε αυτήν τη φράση συνοψίζεται όλο το παράλογο του ηρωικού πολεμικού θάρρους.
Οι ερμηνείες πραγματικά αξιόλογες, δεν αφήνουν τον θεατή να κουραστεί ούτε ελάχιστα από τη σχετικά μεγάλη διάρκεια της παράστασης (δυόμισι ωρών περίπου). Και μέσα σε όλα αυτά, η προσθήκη μιας έκπληξης. Μιας αναδρομής στον χρόνο, στις παραστάσεις που διασκέδαζαν τους Έλληνες της εποχής και ίσως επαναφέρει παιδικές και αγαπημένες μνήμες σε πολλούς θεατές. Η αναπαράσταση από τους ηθοποιούς του θεάτρου σκιών, του γνωστού σε όλους μας Καραγκιόζη! Μια ανάλαφρη σατιρική ανάσα σε ένα έργο κατά τα άλλα βαθύ, σεξουαλικό και ειλικρινές.
Πράγματι, ήταν μια δύσκολη χρονιά για τις Τέχνες. Με κλειστά τα θέατρα, με την επιλογή μονάχα διαδικτυακών προβολών, με την απουσία μας από τους φυσικούς χώρους, μπορούμε με σιγουριά να πούμε ότι μας έλειψε η εμπειρία της θεατρικής παράστασης. Μια υπέροχη επάνοδο προσφέρει το έργο «Ο Κοτζάμπασης του Καστρόπυργου», διαθέσιμο έως και τις 16 Ιανουαρίου στο θέατρο Πορεία. Για όσους έχουν την τύχη να το προλάβουν και να βρίσκονται αυτήν την περίοδο εντός των Αθηνών, προτείνεται με σιγουριά!
