Της Ζαφειρίας Πολυχρονιάδου,
«Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν η μία με την άλλη, η κάθε δυστυχισμένη οικογένεια είναι δυστυχισμένη με τον δικό της τρόπο».
Όποιος έχει διαβάσει το μυθιστόρημα Άννα Καρένινα του Ρώσσου συγγραφέα Λέων Τολστόι θυμάται την άνωθεν φάση ως εναρκτήρια του έργου ή ακόμη και προοιώνισμα των γεγονότων που πρόκειται να εξελιχθούν στην πορεία του μυθιστορήματος. Το μυθιστόρημα αρχικά εκδόθηκε την περίοδο 1875-1877 αποσπασματικά στο κορυφαίο περιοδικό της Ρωσίας του 19ου αιώνα The Russian Messenger, για να εκδοθεί ολοκληρωμένο ως βιβλίο το 1878. Πρόκειται για ένα αρκετά ογκώδες βιβλίο περίπου χιλίων σελίδων, αποτελούμενο από οκτώ μέρη στα οποία παρατηρούμε να εξελίσσεται η ιστορία τόσο της κεντρικής πρωταγωνίστριας Άννα Καρένινα, όσο και των υπολοίπων χαρακτήρων.
Συγκεκριμένα, το πρώτο μέρος ξεκινά με την είδηση πως ο Στιεπάν Αρκαντίγιεβιτς Αμπλόνσκη ή αλλιώς Στίβα απατούσε τη γυναίκα του πριγκίπισσα Ντόλι με την Γαλλίδα παιδαγωγό των παιδιών τους. Η Ντόλι, σαστισμένη και βαθιά πληγωμένη με την απιστία του άντρα της αρνείται να τον αντικρύσει και να του μιλήσει, για αυτό και ο Στίβα καλεί την αδερφή του Άννα Καρένινα από την Αγία Πετρούπολη να ταξιδέψει στο σπίτι τους στη Μόσχα και να πείσει τη γυναίκα του Ντόλι να ξεπεράσει το γεγονός και επιστρέψουν στην καθημερινότητα τους.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της προς το σπίτι του αδερφού της, η Άννα συναντά την συνταξιδιώτισσα της Κόμισσα Βρόνσκι, η οποία όδευε προς την Μόσχα για να συναντήσει τον γιό της, τον κόμη και στρατιωτικό Αλεξέι Βρόνσκι. Στο σταθμό θα πραγματοποιηθεί και η πρώτη συνάντηση των δύο πρωταγωνιστών μας της Άννας και του Αλεξέι, η οποία θα αποβεί μοιραία για τη συνέχεια της ιστορίας, αφού και μόνο η στιγμιαία συνάντηση των βλεμμάτων τους υπήρξε αρκετή για να ξυπνήσει την σπίθα μέσα τους. Παράλληλα, βλέπουμε και την ιστορία του φίλου του Στίβα, του Λέβιν, ενός γαιοκτήμονα που προτιμά την ηρεμία και την φυσική αγαλλίαση του εξοχικού του στην επαρχία της Ρωσίας, από την ελιτίστικη και αριστοκρατική ζωή των πόλεων. Είναι, επίσης, βαθιά ερωτευμένος και γοητευμένος με την μικρή αδερφή της Ντόλι, την Κίττη στην οποία αποφάσισε, ύστερα και από παροτρύνσεις του φίλου Στίβα, να κάνει επιτέλους πρόταση γάμου.
Η πιο εξαίσια σκηνή, βέβαια, του πρώτου μέρους δεν είναι άλλη από την σκηνή του χορού, κατά τον οποίο η ενήλικη πλέον Κίττη όφειλε να επιλέξει ένα σύζυγο αντάξιο της κοινωνικής της τάξης. Σε αυτή τη σκηνή, θα ακολουθήσει και η δεύτερη συνάντηση της Άννας με τον Βρόνσκι, όταν εκείνος θα ζητήσει να την συνοδέψει στο χορό. Η περιγραφή τόσο των σκηνικών όσο και της ενδυματολογίας των γυναικών είναι πραγματικά εκπληκτική.
Το δεύτερο, τέταρτο, πέμπτο και έβδομο μέρος επικεντρώνονται κυρίως στην εξέλιξη του ειδυλλίου ανάμεσα στην Άννα και τον Βρόνσκι. Στο δεύτερο μέρος η Άννα θα επιστρέψει στο σπίτι της στην Αγία Πετρούπολη, όπου διαμένει με τον σύζυγος της, Αλεξέι Καρένιν, που είναι ένας υψηλόβαθμος κυβερνητικός υπάλληλος, και τον γιό τους Σεργκέι. Ο Βρόνσκι, όμως, δεν πτοείται από τον γάμο της Άννας και συνεχίζει να την διεκδικεί στις προσπάθειες του οποίου τελικά ενδίδει η Άννα, αλλά καταφέρνουν ήδη να κινήσουν τις υποψίες τόσο της αριστοκρατίας όσο του και του ίδιου του συζύγου της. Στα επόμενα μέρη, οι συναντήσει της Άννας και του Βρόνσκι πυκνώνουν και η απιστία εξελίσσεται σε κάτι πολύ πιο σοβαρό με την είδηση της εγκυμοσύνης της Άννας από τον Βρόνσκι στο τέταρτο μέρος. Η Άννα θα έρθει αρκετές φορές σε ρήξη με τον Αλεξέι, ο οποίος θα απαιτήσει να έρθει σε ένα τέλος η σχέση της με τον Βρόνσκι προτού πάρει μεγάλες διαστάσεις στον κύκλο τους.
Ύστερα από τη δύσκολη εγκυμοσύνη που υπέστη η Άννα, αποφασίσει να ταξιδέψει στην Ευρώπη με τον Βρόνσκι κατά το πέμπτο μέρος, ταξίδι που όμως θα σημάνει την κατιούσα πορεία στη σχέση τους, καθώς έρχονται για πρώτη φορά πλήρως αντιμέτωποι με τις συνέπειες των πράξεων τους. Όλη η Ρώσικη αριστοκρατία πλέον τους απομονώνει και τους αντιμετωπίζει ως αντικείμενο κατάκρισης και απαξίωσης, οπότε αδυνατούν να βρούνε άτομα που θα τους αποδεχτούν. Ο Βρόνσκι αισθάνεται να πνίγεται σε αυτή την κατάσταση και αρχίζει να αναθεωρεί και για τον έρωτα του για την Άννα. Η Άννα νοιώθει συντετριμμένη, αφού αριστοκράτισσες που θεωρούσε φίλες της πλέον της γύρισαν την πλάτη, καθώς επίσης και μεγάλη ανασφάλεια πως ο Βρόνσκι ίσως την αφήσει για να παντρευτεί μία άλλη αριστοκράτισσα, με αποτέλεσμα να οξύνεται η ζήλεια της απέναντι στον Βρόνσκι.
Στα υπόλοιπα μέρη, παρατηρούμε να εξελίσσεται η ιστορία του Λιέβιν, ο οποίος βίωσε τεράστια απογοήτευση από την απόρριψη της πρότασης του από την Κίττη και έτσι απέρριψε εντελώς την ιδέα του γάμου, έως ότου βέβαια να την αντικρύσει ξανά στα επόμενα κεφάλαια και να συνειδητοποιήσει πως ο έρωτας του για αυτήν δεν έσβησε ποτέ, παρόλο που εκείνη τον πλήγωσε.
Επομένως, στο μυθιστόρημα παρακολουθούμε αλλά και μετέχουμε σε δύο ιστορίες, τόσο της Άννας όσο και του Λιέβιν, οι οποίες θα έχουν τελείως διαφορετική κατάληξη. Παρόλο που πρόκειται για διαφορετικές ιστορίες, και οι δύο ήρωες χαρακτηρίζονται από κάτι κοινό, και αυτό είναι η προσπάθεια τους να ανακαλύψουν τους εαυτούς τους, να φτάσουν στην αυτοπραγμάτωση τους και να γευτούν την ευτυχία σε μία ζωή που ονειρεύονται.
Οι χαρακτήρες του βιβλίου πολυπληθείς, αλλά συγχρόνως και με ψυχολογικό βάθος. Ως αναγνώστες δεν ακολουθούμε απλώς την πορεία τους αλλά και μαθαίνουμε τις πιο ενδόμυχες σκέψεις τους. Τους καταλαβαίνουμε και τους συναισθανόμαστε. Βιώνουμε τις απογοητεύσεις τους, τα αδιέξοδα τους, τις χαρές του και τα συναισθηματικά τους αδιέξοδα. Το μυθιστόρημα χαρακτηρίζεται από τον γνωστό δίπολο «θέλω-πρέπει», που διέπει όλη τη λογοτεχνία του 19ου αιώνα, ιδίως στην ιστορία της Άννας, αφού η ίδια βρίσκεται σε μία συναισθηματική σύγκρουση, η οποία την βρίσκει απροετοίμαστη. Από τη μία, το «πρέπει» συνιστά την συζυγική πίστη απέναντι στο άντρα και πατέρα του παιδιού της, ενώ το «θέλω» αντικατοπτρίζεται με τον γοητευτικό Βρόνσκι και τα θέλγητρα στου οποίου θέλει να ενδώσει η Άννα. Εν τέλει, νικήτρια θα αποτελέσει η καρδιά της με ολέθριες για την ίδια συνέπιες.
Ο Λιέβιν, ντροπαλός και άκρως ρομαντικός και ιδεαλιστής εντοπίζει στο πρόσωπο της Κίττη ένα εξιδανικευμένο πρότυπο γυναίκας που χαρακτηρίζεται από αγνότητα, γοητεία και χάρη. Την αποθεώνει, μάλιστα, σε τέτοιο σημείο που ο ίδιος αισθάνεται ανάξιος της. Μάλιστα, η ιδέα μίας ζωής χωρίς την Κίττη ισούται για αυτόν με τη ζωή ενός εργένη.
Πέραν από ερωτευμένος, ο Λιέβιν διαφέρει αρκετά από τους υπόλοιπους χαρακτήρες του μυθιστορήματος και επιλέγει να εμμείνει στο δικό του σύστημα αξιών και στην δική του πολιτική ιδεολογία, ακόμη και όταν χλευάζεται για αυτήν από άτομα της αριστοκρατίας. Επιπλέον, τα θέματα που πραγματεύεται το μυθιστόρημα συνίστανται από διαχρονικότητα και ξεπερνούν τα όρια του χρόνου και του χώρου. Θέματα όπως η απιστία, η έγγαμη ζωή, ο έρωτας, η ερωτική απογοήτευση, η θρησκευτική πίστη, η ηθική, η αντίθεση της πόλης και της επαρχίας, η κοινωνική κριτική και πολλά άλλα δεν αποτελούν μόνο σύγχρονα ή της εποχής του 19ου αιώνα θέματα, αλλά πλάθουν και παρεισφρέουν στις ανθρώπινες σχέσεις και κοινωνίες όλων των εποχών, για αυτό και συνιστούν και λογοτεχνικά μοτίβα από τα Ομηρικά Έπη που συντέθηκαν τον 8ο π.Χ. αιώνα μέχρι και στην λογοτεχνία του σήμερα.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως το μυθιστόρημα του Τολστόι γνώρισε πολλές κινηματογραφικές μεταφορές, αλλά και εκατοντάδες μεταφράσεις σε όλο τον κόσμο. Η μεταφορά του έργου στον κινηματογράφο έγινε για πρώτη φορά την δεκαετία του 1910, με δύο ρωσικές εκδοχές, μία αμερικανική και μία ουγγρική. Η μεταφορά, όμως, που έκανε πιο γνωστό το μυθιστόρημα στο διεθνές κοινό και απέσπασε πολλές θετικές κριτικές ήταν αυτή του 1935 με πρωταγωνιστές την Γκρέτα Γκάρμπο ως Άννα Καρένινα, τον Φρέντερικ Μάρτς ως Βρόνσκι και τον Μπέιζιλ Ράθμποου και θεωρείται μέχρι και σήμερα μία από τις 100 καλύτερες ρομαντικές ταινίες όλων των εποχών. Ακολούθησαν και άλλες πολλές ακόμη ταινίες και σειρές του μυθιστορήματος, με ιδιαιτέρως εξέχουσες την ταινία του 1997 με πρωταγωνιστές τους Σοφί Μαρσό, Σόν Μπίν και Άλφρεντ Μολίνα, και την πιο πρόσφατη ταινία του 2013 με τους Κίρα Νάιτλι, Άαρον Τέιλορ Τζόνσον και Τζούντ Λο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
