Του Μιχάλη Σταματόπουλου,
Σε ένα κινηματογραφικό στούντιο της Αθήνας, ένας σκηνοθέτης, ο Αλέξανδρος (Julio Brogi) καπνίζει και περπατάει ανήσυχος, δείχνοντας ότι έχει φτάσει σε ένα δημιουργικό τέλμα και πως αυτό τον βασανίζει. Στη συνέχεια, προχωρά προς το καφενείο της παραγωγής και ενώ πίνει τον καφέ του και καπνίζει, στον χώρο του καφενείου μπαίνει ένας ηλικιωμένος άνδρας που πουλά λεβάντες. Όταν τον βλέπει ο σκηνοθέτης, εντυπωσιάζεται από την αύρα που διακατέχει τον γέροντα και ξεκινά να τον ακολουθεί στη διαδρομή του ανάμεσα στους αχανείς δρόμους της Αθήνας. Στη συνέχεια, μεταφερόμαστε στο σενάριο της ταινίας, που ο σκηνοθέτης ετοιμάζει και η εμφάνιση του ηλικιωμένου το κάνει να λάβει σάρκα και οστά μπροστά στα μάτια μας.
Στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, ο Σπύρος (Μάνος Κατράκης), ένας γηραιός πολιτικός πρόσφυγας επιστρέφει μετά από τρεις δεκαετίες περίπου από την Σοβιετική Ένωση, στην οποία είχε καταφύγει μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο. Στην Ελλάδα τον περιμένουν ο γιος του, που απεικονίζεται ακριβώς στο πρόσωπο του σκηνοθέτη, η κόρη του, η Βούλα (Mαίρη Χρονοπούλου) και η σύζυγός του Κατερίνα (Δώρα Βολανάκη). Παρά τις καλύτερες προθέσεις και την αμηχανία του, ο Σπύρος δεν νιώθει ευπρόσδεκτος και αποχωρεί από την οικογενειακή εορτή που οργανώθηκε για χάρη του.
Την επόμενη μέρα η οικογένεια αποφασίζει μετά από προτροπή του πατέρα τους να επισκεφτούν το πατρικό τους σπίτι, που βρίσκεται κάπου στην ορεινή Μακεδονία. Τα νέα, όμως, δεν είναι και πάλι ευχάριστα, καθώς ένα μεγάλο μέρος του χωριού θα απαλλοτριωθεί από μια εταιρία, με σκοπό τη δημιουργία ενός χιονοδρομικού κέντρου. Όλο το χωριό έχει συμφωνήσει να ξεπουλήσει τα πάντα στην εταιρία, εκτός από τον Σπύρο που μπροστά σε όλους ξεκινά να σκάβει το πλέον χέρσο χωράφι. Εκείνη τη στιγμή συναντιέται με έναν γηραιό αντίπαλό του (Διονύσης Παπαγιαννόπουλος) από την εποχή του εμφυλίου πολέμου και ηγετικό μέλος της κοινότητας, που τον αναθεματίζει για την στάση του και απειλεί να τον σκοτώσει.
Ο Σπύρος αποφασίζει να μείνει μόνος του στο χωριό και έτσι η υπόλοιπη οικογένεια φεύγει. Σε μία βόλτα του στο χωριό έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τον παλιό εχθρό του. Ο ίδιος προσφέρει στον Σπύρο ένα τσιγάρο και πριν φύγει οριστικά με το γαϊδουράκι του φορτωμένο, του μιλάει όχι απειλητικά πλέον, αλλά με κατανόηση και του εξηγεί πως όλο αυτό το μίσος απέναντι του δεν είχε κανένα απολύτως νόημα. Ο Σπύρος λόγω της στάσης του καταντά ανεπιθύμητος από το υπόλοιπο χωριό και η χωροφυλακή τον ψάχνει με σκοπό να τον απελάσει.
Το «Ταξίδι στα Κύθηρα» είναι μία ταινία που έχει βάλει την υπογραφή του ο ταλαντούχος Θεόδωρος Αγγελόπουλος. Μέσα από τα αλληγορικά νοήματα και τις μεταφορές καταφέρνει να ενώσει δύο ασύνδετους χαρακτήρες, τον σκηνοθέτη Αλέξανδρο και τον επαναπατρισμένο Σπύρο. Μέσα από τη σχέση αυτών των δύο χαρακτήρων καταφέρνουν να έρθουν στο προσκήνιο οι οικογενειακοί δεσμοί, η σύγχρονη πολιτική και ιδεολογική κατάσταση στη χώρας μας, η «μαύρη» σκιά που άφησε ο εμφύλιος πόλεμος και πώς ένας άνθρωπος μπορεί να παραμείνει για μία ζωή ανεπιθύμητος από την ίδια του την πατρίδα. Οι συμβολισμοί της ταινίας έχουν άμεση σύνδεση με το Ομηρικό έπος της Οδύσσειας, καθώς στο πρόσωπο του Σπύρου συναντάται ο άνθρωπος που συνεχώς περιπλανιέται, είναι ιδεολόγος και αγωνιστής μέχρις εσχάτων, η σύζυγος του τον περιμένει τριάντα ολόκληρα χρόνια και ο γιος του προσπαθεί να συνδεθεί μαζί του παρά το μεγάλο κενό ανάμεσα τους.
Μέχρι και ο τίτλος της ταινίας έχει αλληγορικό νόημα και σχετίζεται με την ατέρμονη περιπλάνηση και αναζήτηση. Η ερμηνεία όλων των πρωταγωνιστών είναι υποδειγματική, αλλά τα ηνία κρατούν ο εξαιρετικός Julio Brogi, του οποίου η φωνή στην ταινία είναι στην πραγματικότητα η φωνή του Αγγελόπουλου και η ανυπέρβλητη φιγούρα του Μάνου Κατράκη και της σύντομης, αλλά «ηλεκτρισμένης» ερμηνείας του Διονύση Παπαγιαννόπουλου. Η ταινία βραβεύθηκε στο Φεστιβάλ Καννών και στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Τέλος αποτελεί το κύκνειο άσμα δύο σπουδαίων και πολυαγαπημένων Ελλήνων ηθοποιών, καθώς το 1984 ο Μάνος Κατράκης και Διονύσης Παπαγιαννόπουλος έφυγαν από κοντά μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Voyage to Cythera (Taxidi sta Kythira), filmfestival.be, διαθέσιμο εδώ.
- Ταξίδι στα Κύθηρα (1984), theoangelopoulos.gr, διαθέσιμο εδώ.
