Της Παρής Στεφανή,
Εάν ανατρέξουμε στο μακρινό 1997, δηλαδή 24 χρόνια πριν, θα εντοπίσουμε μια αντιπαράθεση μεταξύ του Γιώργου Νταλάρα και του Τζίμη Πανούση, η οποία ήταν αρκετά έντονη και διόλου απαρατήρητη. Όλα ξεκίνησαν με αφορμή εμφανίσεις του Τζίμη Πανούση, 15 στον αριθμό, στο κέντρο διασκέδασης «ΜΥΛΟΣ», κατά τη διάρκεια των οποίων ο εναγόμενος παρουσίασε μονταρισμένα βίντεο που περιελάμβαναν διάφορες απεικονίσεις του Γιώργου Νταλάρα, όπου εμφανιζόταν να τραγουδά και με τον εναγόμενο να σχολιάζει «Κοίτα βλέμμα… όπως κοιτάζει τις θυρίδες στην τράπεζα. Είναι μεγάλος καλλιτέχνης, έχει ένα ύφος σαν να λέει: εγώ θα κάνω καριέρα, δεν πάει να γ… εσείς».
Αργότερα, ο ήχος σταματούσε, και ο ενάγων φαινόταν σαν να λικνίζεται στο πανί, με τον εναγόμενο να σχολιάζει: «Εδώ φαίνεται ο μεγάλος καλλιτέχνης, χωρίς ήχο». Στο τελευταίο μέρος του επίμαχου βίντεο εμφανίζονταν να ρέουν από το στόμα του Γιώργου Νταλάρα λίρες, και ο Τζίμης Πανούσης έλεγε: «Για την Κύπρο ρε γ…το. Όπως καταλαβαίνετε, περνάω σε άλλα επίπεδα καλλιτεχνικά μετά από αυτή τη συνεργασία. Με τον Γιώργο πίνουμε και τρώμε, έχουμε την ίδια κομμώτρια… Έτσι είναι οι μεγάλοι καλλιτέχνες».
Το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών, λοιπόν, με την υπ’ αριθμ. 8002/1998 απόφασή του, έκρινε πως με τις διάφορες εκφράσεις που χρησιμοποίησε ο εναγόμενος, όπως και με τις παραποιημένες εικόνες οι οποίες πρωταγωνιστούσαν στον προτζέκτορα, προσβάλλεται η τιμή και η υπόληψη του ενάγοντος, τόσο ως κοινωνικού ατόμου, όσο και ως καλλιτέχνη. Συγκεκριμένα, η απεικόνιση του Γιώργου Νταλάρα ως προσώπου που συμμετέχει σε συναυλίες, όχι για την ενίσχυση του αγώνα του Κυπριακού λαού, αλλά για κερδίσει χρήματα και να προωθήσει μέσω αυτών την επαγγελματική του σταδιοδρομία, υποδήλωνε πως πρόκειται για άνθρωπο συμφεροντολόγο, φιλοχρήματο και υποκριτή.
Με τη σάτιρα, η οποία προφανώς εντάσσεται στις καλλιτεχνικές δραστηριότητες που αποσκοπούν στην ψυχαγωγία και στην πρόκληση γέλιου στο κοινό, καυτηριάζονται στοιχεία υπαρκτά, αναγνωρίσιμες ιδιότητες και ελαττώματα του προσώπου που σατιρίζεται, χωρίς, όμως, να προκληθούν αισθήματα αντιπάθειας για τον σατιριζόμενο. Ο εναγόμενος, με τις εμφανίσεις του αυτές, παρουσίασε στο κοινό τον ενάγοντα ως άνθρωπο υποκριτή, διαστρεβλώνοντας την πραγματικότητα και το νόημα των συναυλιών του. Οι εν λόγω ιδιότητες που του προσέδωσε ο Τζίμης Πανούσης απεδείχθη ότι δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με την πραγματικότητα, και πως ο Γιώργος Νταλάρας για πολλά χρόνια αγωνίζεται μέσω της τέχνης για τον τερματισμό της τουρκικής εισβολής και για την αποκατάσταση των δικαιωμάτων του κυπριακού λαού.
Γενικότερα, ο εκάστοτε σατιριζόμενος δεν είναι υποχρεωμένος να αποδέχεται τη σάτιρα για ανύπαρκτες ιδιότητές του. Η ελευθερία για κριτική, σε κάθε περίπτωση, υπόκειται σε περιορισμούς, προκειμένου να παραμένει προστατευμένη η τιμή και η υπόληψη κάθε προσώπου. Εν προκειμένω, σύμφωνα με το Δικαστήριο, ο Τζίμης Πανούσης υπερέβη τα νόμιμα όρια, και χρησιμοποίησε το μονταρισμένο βίντεο για τον Γιώργο Νταλάρα με σαφή σκοπό προσβολής της τιμής και της υπόληψης του ενάγοντος.
Η διάταξη του άρ. 2 παρ. 1 του Συντάγματος, περί σεβασμού και προστασίας της ανθρώπινης αξίας, τριτενεργεί και στις σχέσεις του Ιδιωτικού Δικαίου διαμέσου της γενικής ρήτρας του άρ. 57 του Αστικού Κώδικα. Βάσει αυτής, όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του, δικαιούται να απαιτήσει άρση της προσβολής και παράλειψη αυτής στο μέλλον. Σύμφωνα με τη δεύτερη παράγραφο του ίδιου άρθρου, προβλέπεται και αξίωση αποζημίωσης, εάν συντρέχουν οι διατάξεις περί αδικοπραξιών. Με το άρ. 59 ΑΚ θεσπίζεται και αξίωση για χρηματική ικανοποίηση της ηθικής βλάβης αυτού που προσεβλήθη. Επιπλέον, αξίωση για καταβολή χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης καθιερώνει και η διάταξη του άρ. 932 ΑΚ.
Το Δικαστήριο έκρινε πως από τις παράνομες και υπαίτιες πράξεις του Τζίμη Πανούση ο Γιώργος Νταλάρας υπέστη ηθική βλάβη και για την αποκατάστασή της ο πρώτος έπρεπε να του καταβάλει το ποσό των 15.000.000 δραχμών ως χρηματική ικανοποίηση. Παράλληλα, του απαγορεύθηκε να χρησιμοποιεί μελλοντικά τον Γιώργο Νταλάρα σε οποιουδήποτε είδους τεχνολογικές απεικονίσεις, και για κάθε παράβαση της υποχρέωσής του προς παράλειψη, προβλέφθηκε χρηματική ποινή ύψους 600.000 δραχμών.
Η έφεση που άσκησε ο Τζίμης Πανούσης κατά της οριστικής απόφασης 8002/1998 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών απερρίφθη κατ’ ουσίαν, με την απόφαση 3040/2001 του Εφετείου Αθηνών. Η απόφαση επικυρώθηκε ξανά από το Τριμελές Εφετείο Αθηνών τον Μάιο του 2002 και τελεσίδικα τον Απρίλιο του 2004 από τον Άρειο Πάγο.
Ο Τζίμης Πανούσης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 64 ετών τον Ιανουάριο του 2018, 4 χρόνια πριν. Δεν ήταν λίγες οι δικαστικές διαμάχες στις οποίες ενεπλάκη, εξαιτίας της ιδιαίτερης προσωπικότητας που διέθετε. Ανάμεσα σε αυτές ήταν και η συγκεκριμένη υπόθεση, με ενάγοντα τον Γιώργο Νταλάρα, ο οποίος εν τέλει επέλεξε να μην λάβει ποτέ τα χρήματα από εκείνον. Η στάση του μεγάλου Έλληνα ερμηνευτή τη μέρα που απεβίωσε ο μουσικός και σατιρικός κωμικός ήταν υποδειγματική, και ενδεικτική του μεγαλείου της προσωπικότητάς του. Τον αποχαιρέτισε με το παρακάτω μήνυμα στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook:
«Έφυγε ένας νέος, ταλαντούχος άνθρωπος, βυθίζοντας στη θλίψη τα παιδιά του, την οικογένειά του. Ένας άνθρωπος που με τη σκέψη του, το χιούμορ του και την οξύτητα του λόγου του ήταν χρήσιμος στην κοινωνία, όπως όλοι οι πραγματικοί καλλιτέχνες. Οι αντιθέσεις που είχα μαζί του στο παρελθόν, με κάνουν να λυπάμαι ακόμα πιο βαθιά. Μπροστά στη ζωή και στο θάνατο, όλα γίνονται ασήμαντα, μηδαμινά. Καλό σου ταξίδι.».
Γιατί οι διαμάχες και τα δικαστήρια μες στη ζωή είναι. Μπροστά στο θάνατο, όμως, τίποτε δεν έχει πια σημασία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Το χρονικό της κόντρας του Τζίμη Πανούση με τον Νταλάρα”, διαθέσιμο εδώ
- “Το «αντίο» του Γιώργου Νταλάρα στον Τζίμη Πανούση”, διαθέσιμο εδώ
