Της Ιωάννας Λυμιώτη,
Οι γιορτές είναι και φέτος εδώ με όλες τις ελληνικές πόλεις να έχουν φορέσει και πάλι τα γιορτινά τους και τους ανθρώπους να απολαμβάνουν το εορταστικό κλίμα. Οι στολισμοί έχουν ομορφύνει τα σπίτια μας και τους δρόμους και χριστουγεννιάτικα τραγούδια ηχούν παντού. Στο πνεύμα των εορτών και ενόψει των διακοπών η διάθεση όλων μας είναι εμφανώς ανεβασμένη. Όπως άλλωστε τραγουδάει και ο Andy Williams: “It’s the most wonderful time of the year”. Πως εξηγείται όμως όλη αυτή η γιορτινή ατμόσφαιρα αντί για χαρά να προκαλεί σε ορισμένους θλίψη και μελαγχολία;
Όσο ευχάριστες και ξεκούραστες και αν είναι οι γιορτές για τους περισσοτέρους από εμάς, μπορεί να είναι εξίσου αγχωτικές και προκλητικές για όσους μάχονται με ψυχικές ασθένειες. Για τα άτομα αυτά η εορταστική περίοδος λειτουργεί ως ένας επιπλέον παράγοντας πίεσης και άγχους. Ακόμα και φαινομενικά ασήμαντες ή ευχάριστες καταστάσεις, όπως η αγορά δώρων ή η προετοιμασία ενός δείπνου, μπορούν εύκολα να επιφέρουν μεγάλο άγχος. Η κοινωνική αντίληψη που θέλει τις γιορτές να αποτελούν την πιο ευχάριστη και διασκεδαστική εποχή του χρόνου καταπιέζει συναισθηματικά όσους αντιμετωπίζουν ήδη ψυχολογικά προβλήματα και τους οδηγεί στην απομόνωση. Η μοναξιά τους εντείνεται και περισσότερο από ποτέ αισθάνονται ότι κανένας δεν τους καταλαβαίνει, ότι δεν έχουν ούτε το περιθώριο, ούτε καν το δικαίωμα, να αισθάνονται θλίψη.
Ταυτόχρονα, καθώς η διαχείριση άγχους προϋποθέτει πολλές φορές την τήρηση μιας συγκεκριμένης ρουτίνας για την αποφυγή εκπλήξεων και καταστάσεων που προκαλούν πίεση και στρες, η περίοδος των εορτών -που αποτελεί ένα διάλειμμα από την καθημερινότητα- είναι πολύ πιθανόν να λειτουργεί ως πρόκληση για άτομα με προβλήματα άγχους. Οι διακοπές των Χριστουγέννων άλλωστε ισοδυναμούν με πολύ ελεύθερο χρόνο, το οποίο είναι ιδιαίτερα θετικό όταν χρειάζεσαι ξεκούραση, σε φέρνει όμως κι αντιμέτωπο με τις σκέψεις και τους προβληματισμούς σου. Και όπως είναι φυσικό εάν δεν τα έχεις βρει με τον εαυτό σου, ο προσωπικός χρόνος δεν είναι ούτε ευχάριστος ούτε επιθυμητός. Μάλιστα, για άτομα με πιο κλειστό χαρακτήρα που δεν έχουν μεγάλο κοινωνικό περίγυρο ο προσωπικός αυτός χρόνος είναι ιδιαίτερα αυξημένος ενισχύοντας τη μοναξιά και τη θλίψη που αισθάνονται.
Ακόμα όμως και για αυτούς που περιτριγυρίζονται είτε από οικογένεια είτε από φίλους είναι πιθανόν οι γιορτές να επηρεάζουν αρνητικά τη συναισθηματική τους κατάσταση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ένα οικογενειακό περιβάλλον δεν είναι πάντα τόσο ζεστό και γεμάτο θαλπωρή όσο παρουσιάζεται στις Χριστουγεννιάτικες ταινίες. Πολλές οικογένειες αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στο εσωτερικό τους τα οποία εντείνονται λόγω του αυξημένου χρόνου που περνάνε μαζί ή των περιστάσεων που προκύπτουν, όπως γιορτινά δείπνα, επισκέψεις, κοινές αποφάσεις πάνω σε οικογενειακά θέματα. Οι διαφωνίες και οι εντάσεις συχνά πολλαπλασιάζονται, ενώ ακόμα σημειώνεται συνήθως αύξηση στα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Οι καβγάδες των ημερών αυτών, στο πλαίσιο της οικογένειας, εγγράφονται στο μυαλό των παιδιών, επηρεάζοντας τον συναισθηματικό τους κόσμο και δημιουργώντας βιώματα, τα οποία θα τους ακολουθούν στη μετέπειτα ζωή τους διαμορφώνοντας έτσι και την δική τους εικόνα για την περίοδο των γιορτών.
Πάντως, ακόμα και να μην προϋπάρχουν ορισμένα διαγνωσμένα ζητήματα ψυχικής υγείας, οι γιορτές μπορούν να επιφέρουν μελαγχολία στον οποιονδήποτε άνθρωπο. Πρόκειται για μία μορφή εποχικής κατάθλιψης που συχνά αναφέρεται ως «μελαγχολία των γιορτών» (“holiday blues”) η οποία συνδέεται με έναν έντονο αρνητισμό απέναντι στο εορταστικό κλίμα. Οι άνθρωποι που την παρουσιάζουν, δεν προσμένουν με ανυπομονησία τις γιορτές ούτε μπορούν να μπουν στο «πνεύμα των ημερών» αλλά κάθε χρόνο όταν η περίοδος αυτή πλησιάζει, αισθάνονται δυσφορία και μελαγχολούν. Η μελαγχολία αυτή μπορεί να οφείλεται σε πολλούς διαφορετικούς παράγοντες, όπως είναι η μοναξιά, τα δύσκολα παιδικά χρονιά, τα πιθανά παιδικά τραύματα και άσχημες αναμνήσεις που συνδέονται με την περίοδο των γιορτών.
Οι παραπάνω περιπτώσεις συνιστούν δύο διαφορετικά είδη μελαγχολίας με την πρώτη να αποτελεί εκδήλωση μίας γενικότερης άσχημης ψυχολογικής κατάστασης και την δεύτερη να συνδέεται αποκλειστικά με τις γιορτές. Και οι δύο περιπτώσεις όμως υπογραμμίζουν κάτι πολύ σημαντικό: Ότι οι γιορτές δεν αποτελούν για όλους μία ευχάριστη περίοδο, ούτε θα έπρεπε να αναμένουμε από τους γύρω μας να βρίσκονται σε εορταστική διάθεση απλώς επειδή αυτό «συνηθίζεται». Στα ζητήματα ψυχικής υγείας δεν χωρούν ούτε διαλείμματα ούτε «γιορτινές εξαιρέσεις» και, φυσικά, δεν θα πρέπει να τα λησμονούμαι σε περιόδους χαράς και εορτασμού. Οι άνθρωποι που χρειάζονται την ψυχολογική μας στήριξη, μας έχουν ανάγκη κάθε μέρα και ιδιαίτερα σε καταστάσεις που τους προκαλούν ακόμα περισσότερο άγχος, οι οποίες πιθανόν να συνδέονται και με τις γιορτές.
Eπομένως, οφείλουμε να είμαστε διπλά στους κοντινούς μας ανθρώπους που την περίοδο αυτή αντιμετωπίζουν δυσκολίες ψυχολογικά δίχως να προσπαθούμε να τους επιβάλλουμε την «εορταστική» μας διάθεση. Εξάλλου, προσφέροντας τους την στήριξη που χρειάζονται και με απολυτό σεβασμό στα συναισθήματα τους μπορούμε να συμβάλουμε στο περιορισμό της μελαγχολίας των ημέρων βοηθώντας τους ακόμα και να αποκτήσουν πιο θετική στάση απέναντι στις επόμενες γιορτές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η μελαγχολία των γιορτών… μια μορφή εποχικής κατάθλιψης, iatropedia.gr,διαθέσιμο εδώ
- Ψυχική υγεία γιορτές: Πώς επιδρά η περίοδος των γιορτών στην συναισθηματική μας κατάσταση;, healthweb.gr, διαθέσιμο εδώ
