Μαθήματα ελληνικής γλώσσας και αλληλεγγύης από τα «Πίσω Θρανία»

Της Μυρτώς Ναστούλη,

Είναι Πέμπτη απόγευμα, έξι παρά και η κυρία Ειρήνη διασχίζει την πλατεία Εξαρχείων φορτωμένη με φωτοτυπίες. Στρίβει αριστερά στο στενό της Τσαμαδού και σταματά έξω από τον αριθμό 13, όπου στεγάζεται το Στέκι Μεταναστών και τα μαθήματα των «Πίσω Θρανίων».

«Γεια σου Ειρήνη», «Καλησπέρα», «Τι κάνεις;». Αυτοί είναι οι μαθητές της, από τη Συρία, το Ιράν, το Μπαγκλαντές. Την περιμένουν μαζί με τη Χρυσοφίλη, τη δεύτερη δασκάλα τους, για να προετοιμάσουν την τάξη για το μάθημά τους. Σήμερα θα ασχοληθούν με τα επίθετα.

Όσο, λοιπόν, ο χώρος του μπαρ μετατρέπεται σε τάξη, τα στρογγυλά πολύχρωμα τραπέζια γίνονται θρανία και το σύρσιμο των καρεκλών συνοδεύει τους γεμάτους διαφορετικές προφορές χαιρετισμούς, αρπάζω την ευκαιρία για μία γνωριμία με τον χώρο και τους ανθρώπους του.

«Σήμερα έχουμε το προχωρημένο τμήμα» λέει η κυρία Ειρήνη. «Γενικά μαθήματα έχουμε δύο ώρες κάθε απόγευμα, έξι με οκτώ. Τώρα λόγω κορωνοϊού, βάλαμε όριο 10 μαθητές σε κάθε τάξη και ο καθένας μπορεί να έρχεται μόνο μία φορά τη βδομάδα, για να φτάνουν οι ώρες για όλους».

Η πανδημία έχει προκαλέσει και άλλες ανακατατάξεις στη λειτουργία της ομάδας, όπως η έλλειψη εθελοντών. Δε χρειάζεται κανείς να είναι εκπαιδευτικός για να διδάξει στα «Πίσω Θρανία», αρκεί να τρέφει αγάπη για το επάγγελμα και για τη γλώσσα. Η κυρία Ειρήνη τα έχει και τα δύο και έπειτα από είκοσι χρόνια ενασχόλησης με το μάρκετινγκ, μία μέρα την «τράβηξε» η ομάδα κι έκτοτε τη «γεμίζει».

«Εγώ είμαι στα Πίσω Θρανία από το 2006, αλλά η ομάδα έχει οργανωθεί από το ‘99. Την ξεκίνησαν οι δάσκαλοι που έκαναν ήδη εθελοντικά μαθήματα σε μουσουλμάνους και Ρομά που πριν 20 χρόνια είχαν εγκατασταθεί στο Γκάζι».

Οι μαθητές χωρίζονται σε τρία τμήματα ανάλογα με το επίπεδο των ελληνικών τους και τα τελευταία χρόνια – με εξαίρεση τη φετινή χρονιά – έχουν την ευκαιρία να δώσουν εξετάσεις για την αντίστοιχη πιστοποίηση ελληνομάθειας, μέχρι και το επίπεδο του Β2.

Η ύλη που διδάσκεται δε βασίζεται σε κάποιο βιβλίο, αλλά σε σημειώσεις και υλικό των δασκάλων που συνδιδάσκουν σε κάθε τάξη. Η γενικότερη ενημέρωση, τα προβλήματα που προκύπτουν αλλά και οι νέες ιδέες και τα μέσα διδασκαλίας, συζητούνται κάθε δεύτερη Δευτέρα, στην Ολομέλεια των εθελοντών της ομάδας. Το πλάνο που παρουσιάζει κάθε ομάδα δασκάλων, προσαρμόζεται φυσικά στις ανάγκες των μαθητών.

Όπως σχολιάζει η κυρία Ειρήνη: «Είναι πολύ σημαντικό το τι ξέρουν ήδη, το αν απευθύνεσαι σε αναλφάβητους ή αν έχουν πάει σχολείο έστω στη χώρα τους. Οι εθνικότητες παίζουν επίσης πολύ μεγάλο ρόλο. Τα άτομα από Ευρώπη προχωράνε πολύ γρήγορα, ενώ οι μαθητές από τις Αραβικές χώρες και την Ασία δυσκολεύονται αρκετά. Όπως εξελίσσεται το μεταναστευτικό, έτσι εξελίσσονται και οι ομάδες των μαθητών που έχουμε. Παλαιότερα ερχόντουσαν πολλοί Αλβανοί και μετά σιγά σιγά με τα χρόνια και Σύριοι. Κάποια στιγμή είχαμε πάρα πολλές γυναίκες από τις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ, μετά πολλούς Αφρικανούς. Τώρα δεν έχουμε γιατί κάνει η ίδια η Αφρικανική κοινότητα μαθήματα και τα προτιμούν. Το ίδιο και με τους Αφγανούς, όσοι περισσότεροι συγκεντρώνονται, αρχίζουν να οργανώνονται μόνοι τους».

«Για αρχή εμείς αυτό που κάνουμε είναι να δίνουμε βάση στον προφορικό λόγο, ούτως ώστε να διευκολύνουμε την κάλυψη των άμεσων αναγκών τους, να μπορούν πιο εύκολα να δουλέψουν, να μετακινηθούν, ακόμα και να ψωνίσουν στο σούπερ μάρκετ. Η γραμματική και η γραφή έρχονται σε δεύτερη φάση».

Και φυσικά ποιος είναι πιο ευχάριστος τρόπος εξάσκησης της γλώσσας από το τραγούδι; Η Χρυσοφίλη μοιράζει τις φωτοτυπίες και με καλεί να συμμετέχω κι εγώ. Στριμώχνομαι δίπλα σε ένα αγόρι που μου κάνει νόημα και χωρίς δεύτερη σκέψη μου δίνει το χαρτί με τα λόγια. «Εγώ τα ξέρω», μου λέει και ξεκινά να κρατάει τον ρυθμό με το στυλό στο θρανίο.

Μόλις τελειώσει το τραγούδι μου συστήνεται, τον λένε Ράσελ, είναι από το Μπαγκλαντές και παρακολουθεί μαθήματα τον τελευταίο χρόνο. Τον ρωτάω αν θα ήθελε να μου μιλήσει για τον εαυτό του και γνέφει θετικά. «Στην αρχή που ήρθα στην Ελλάδα ήταν πολύ δύσκολα», λέει. «Δεν είχα δουλειά και ήθελα να φύγω αλλά τώρα είναι καλύτερα. Έχω χαρτιά, δουλεύω σε ταβέρνα, η ζωή μου είναι όμορφη. Αν τα πράγματα χαλάσουν, θα πάω στον αδελφό μου στη Γερμανία. Κάνω και μαθήματα στα αγγλικά εδώ, μαζί με τον Σατζάντ», μου λέει και πριν προλάβω να ρωτήσω, γυρίζει και μου συστήνει τους μαθητές στο διπλανό θρανίο. «Σατζάντ και Μπαϊτζίντ, από Μπαγκλαντές και αυτοί». Ξεκινάμε να μιλάμε και μαθαίνω πως είμαστε συνομήλικοι, στα εικοσιένα τους κι εκείνοι, μα με εμπειρίες τόσο διαφορετικές.

Ο Σατζάντ έρχεται εδώ και δύο χρόνια στην ομάδα, σχεδόν από όταν έφτασε στη χώρα. «Ο πατέρας μου ήταν εδώ πολλά χρόνια και δούλευε και αποφασίσαμε να έρθουμε με τη μητέρα μου και την αδελφή μου», μου λέει. «Για να μείνεις όμως καιρό στην Ελλάδα θέλει βίζα και στο Μπαγκλαντές δεν έχει Πρεσβεία. Πήγα στην Ινδία, περίμενα ένα μήνα, πήρα τη βίζα και ήρθαμε Ελλάδα. Μέναμε όλοι μαζί και ήταν ωραία, πριν έξι μήνες ο πατέρας μου έφυγε για Γερμανία». Ο Σατζάντ ετοιμάζεται να τον ακολουθήσει μέσα στο επόμενο διάστημα. Για την ώρα δουλεύει σε ένα ραφτάδικο στον Άγιο Νικόλαο, σε μία δουλειά που όπως λέει έμαθε από τον πατέρα του και αγαπάει πολύ.

Τελικά, στρέφομαι προς τον Μπαϊτζίντ, ο οποίος όλη αυτή τη ώρα ακούει σιωπηλός. Τον ρωτάω ποιο είναι το αγαπημένο του μάθημα και μετά από λίγη σκέψη μου απαντάει: «Το τραγούδι». «Πριν δύο χρόνια ξεκίνησα από το Μπαγκλαντές, πήγα Ινδία, Πακιστάν, Αφγανιστάν, Ιράν, Τουρκία, ταξίδεψα με τα πόδια και λίγο με αμάξι. Μετά με βάρκα πήγα στη Λέσβο. Όλο μαζί πήρε ένα μήνα και 8.000 ευρώ». Τον ρωτάω αν δουλεύει και αν είναι καλά και λέει «πολύ». «Εδώ έχω τον αδελφό μου, τη δουλειά, την Ειρήνη, τη Χρυσοφίλη. Έχω και τον Ράσελ και τον Σατζάντ, στην τάξη τους γνώρισα και είναι οι καλύτεροί μου φίλοι».

Το μάθημα κλείνει με ένα ευχάριστο παιχνίδι. Όλοι οι μαθητές γράφουν σε ένα κομμάτι χαρτί μία ερώτηση που στην τύχη θα απαντήσει κάποιος άλλος. Το βάζο με τις ερωτήσεις κάνει τον κύκλο της τάξης και φτάνει η σειρά της Νάγαμ, προσφύγισσας από τη Συρία. «Ποια ήταν η αγαπημένη σου στιγμή της εβδομάδας;». «Δεν ήταν, θα είναι», απαντάει και άθελά μου υποθέτω πως πρόκειται για γραμματικό λάθος.

«Η αγαπημένη μου στιγμή θα είναι αύριο, θα πάω στο Αλλοδαπών να κάνω αίτηση για παράταση της άδειας παραμονής». Αν εγκριθεί, θα μπορέσει να βγάλει διαβατήριο και να φύγει για Γερμανία. «Εδώ είμαι στη δευτέρα Λυκείου», μου λέει. «Δε τα πάω καλά, με τον πόλεμο οχτώ χρόνια δεν πήγαινα σχολείο. Ήμουν όλη τη μέρα κλεισμένη στο σπίτι, στα σπίτια δηλαδή γιατί όλο έπρεπε να αλλάζουμε περιοχές στο Χαλέπι. Από την Τουρκία προσπάθησα να περάσω στην Ελλάδα πέντε φορές, δύο με τα πόδια, τρεις με βάρκα και τελικά έφτασα στην Κω». Μου εκμυστηρεύεται πως της αρέσει να ζωγραφίζει, κυρίως anime και μόνο με μολύβι. «Κάνω και μαθήματα. Στη Γερμανία θέλω να γίνω αρχιτέκτονας».

Δύο εβδομάδες μετά την πρώτη μας συνάντηση ξαναβρίσκω τα μέλη της ομάδας, αυτή τη φορά στο κηπάκι του Στεκιού, απέναντι ακριβώς από το κτίριο. Στο κενό οικόπεδο που πλέον ξεχειλίζει χρώματα και ιστορίες, γίνονται μαθήματα τις μέρες που δε μπορείς να αντισταθείς στον ήλιο. Φέτος, λόγω της πανδημίας, η γιορτή για την παύση των μαθημάτων για τις γιορτές θα γίνει εδώ.

Η Χρυσοφίλη έχει αναλάβει τη μουσική playlist με κομμάτια στη γλώσσα κάθε μαθητή, οι δάσκαλοι και φίλοι της ομάδας καταφθάνουν με χειροποίητες νοστιμιές και η Νάγαμ γυρίζει από τραπέζι σε τραπέζι σερβίροντας ζεστό τσάι. Η απάντηση για την άδεια παραμονής της έχει καθυστερήσει δέκα ημέρες, αλλά εκείνη δεν πτοείται. «Δε με πειράζει να περιμένω», μου λέει χαμογελώντας, «θα περάσει κι αυτό».

Χαμογελώ κι εγώ, εν μέρει γιατί έχω μείνει άφωνη μπροστά στην τόση δύναμη ψυχής, εν μέρει γιατί έχει δίκιο. Τολμώ να υποθέσω πως είναι μια σκέψη συχνή στο μυαλό όλων των μαθητών και πως τα «Πίσω Θρανία» την ενισχύουν και την κάνουν πραγματικότητα. Με το χαμόγελο και το τραγούδι τους. Με αυτό το υπέροχο πάρε – δώσε γνώσεων και εμπειριών.