Της Αννίτας Ελισσαίου,
Τις τελευταίες εβδομάδες, το Βασίλειο της Καμπότζης βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος στη Νοτιοανατολική Ασία, αλλά όχι για πολύ καλό λόγο. Η χώρα αντιμετωπίζει νέες κυρώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, καθώς και εμπάργκο όπλων και ειδών τεχνολογίας. Πρόκειται για τη νεότερη εξέλιξη σε μια σειρά από εντάσεις που έχουν επιδεινώσει σημαντικά τις σχέσεις των δύο χωρών. Πίσω από αυτό το τεταμένο κλίμα, όμως, φαίνεται να κρύβεται η Κίνα.
Οι πρώτες δυσκολίες εμφανίστηκαν το 2019, όταν ήρθαν στο φως της δημοσιότητας φήμες για μυστική συμφωνία μεταξύ της Καμπότζης και της Κίνας, για μετατροπή και χρήση από την τελευταία της ναυτικής βάσης Ream, την κατασκευή και λειτουργία της οποίας χρηματοδοτούσαν μέχρι πρόσφατα οι Αμερικανοί. Τόσο η κυβέρνηση στην πρωτεύουσα Πνομ Πεν όσο και το Πεκίνο αρνήθηκαν τις φήμες, αργότερα, όμως, άρχισε να διαφαίνεται ξεκάθαρα η ολοένα αυξανόμενη συνεργασία Καμπότζης-Κίνας στον στρατιωτικό τομέα. Τον Ιούνιο του 2021, ο Υπουργός Άμυνας της Καμπότζης, Tea Banh, επιβεβαίωσε ότι η Κίνα βοηθά με τις υποδομές της βάσης, προκαλώντας την αντίδραση των Η.Π.Α., με δορυφορικές εικόνες να δείχνουν επεκτατικές εργασίες στη βάση. Με το ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθεί η βάση Ream από τις κινεζικές ένοπλες δυνάμεις να φαντάζει όλο και πιο πιθανό, η κυβέρνηση Biden επέβαλε τον Νοέμβριο κυρώσεις στα άτομα και τις εταιρείες που εμπλέκονται στις εργασίες, ανάμεσά τους και δύο υψηλόβαθμοι αξιωματικοί του στρατού της Καμπότζη, με την κατηγορία της διαφθοράς.
Στο παρελθόν, οι Η.Π.Α. είχαν σταματήσει την οικονομική βοήθεια στο Βασίλειο το 1997, μετά το πραξικόπημα με το οποίο ο νυν Πρωθυπουργός, Hun Sen, ανέλαβε την εξουσία. Μετά από συμφωνία με τον Αμερικανό Πρόεδρο George W. Bush, οι στρατιωτικές σχέσεις των δύο χωρών αποκαθίστανται το 2006. Έκτοτε, οι Η.Π.Α. έχουν επενδύσει εκατομμύρια δολάρια στον στρατό της Καμπότζης, συμβάλλοντας στην ασφάλεια των συνόρων της και στις ειρηνευτικές αποστολές της. Καθώς, όμως, η πολιτική του Hun Sen άρχισε να γίνεται ολοένα και πιο αυταρχική, και οι σχέσεις της χώρας με το Πεκίνο έγιναν ολοένα και πιο στενές, δημιουργήθηκε ένα χάσμα μεταξύ Καμπότζης και Η.Π.Α., το οποίο πλέον δύσκολα μπορεί να γεφυρωθεί.
Η Κίνα είναι σήμερα ο μεγαλύτερος επενδυτής στην Καμπότζη, και ο ισχυρότερος πολιτικός της εταίρος. Η οικονομική και πολιτική βοήθεια που λαμβάνει από το Πεκίνο είναι αυτή που επιτρέπει στον Hun Sen να αγνοεί τις συνεχώς αυξανόμενες πιέσεις της Δύσης και να συνεχίσει την ανελεύθερη πολιτική του. Ως αντάλλαγμα, η Καμπότζη υποστηρίζει τις θέσεις της Κίνας σε γεωπολιτικά ζητήματα, όπως τις εδαφικές της διεκδικήσεις στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Η επίμαχη ναυτική βάση Ream «βλέπει» στον Κόλπο της Ταϊλάνδης, ο οποίος βρίσκεται δίπλα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Τυχόν παρουσία κινεζικών στρατιωτικών δυνάμεων σε αυτό το σημείο θα έδινε στο Πεκίνο ένα πλεονέκτημα στις διεκδικήσεις του.
Στις αρχές του Δεκεμβρίου, λίγες εβδομάδες μετά τις κυρώσεις του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών, το Υπουργείο Εμπορίου προχωρά σε εμπάργκο όπλων και εξοπλισμού στην Καμπότζη, προβάλλοντας ως αίτια τις πολλαπλές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα, τη διαφθορά, και την αυξανόμενη κινεζική επιρροή, που «απειλούν και υποβαθμίζουν» την περιφερειακή ασφάλεια. Με τον ισχυρισμό ότι η κινεζική στρατιωτική επιρροή και οι αυταρχικές τάσεις της κυβέρνησης Hun Sen είναι αντίθετες με τα συμφέροντα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, το Υπουργείο Εμπορίου επιβάλλει απαγορεύσεις στις εισαγωγές αμερικανικών στρατιωτικών εργαλείων, τεχνολογιών και ειδών διπλής (πολιτικής-στρατιωτικής) χρήσης.
Οι παραπάνω περιορισμοί επεκτείνονται και σε τρίτες χώρες, στις οποίες απαγορεύεται πλέον να πουλήσουν στην Καμπότζη προϊόντα αγορασμένα από τις Η.Π.Α. Επιπλέον, η Αμερική προειδοποιεί τις εταιρείες της να μην επενδύσουν στη χώρα, λόγω του κινδύνου εμπλοκής με παράγοντες που συνεισφέρουν στη διαφθορά και τις παραβιάσεις ελευθεριών. Τέλος, η υπηρεσία πληροφοριών της Καμπότζης μπαίνει στη «μαύρη λίστα» των Η.Π.Α., μαζί με αυτή του Ιράν και της Βόρειας Κορέας, ως πιθανό ρίσκο στα συμφέροντα εθνικής ασφάλειας του αμερικανικού κράτους. Αν οι εντάσεις συνεχίσουν, οι Η.Π.Α. θα μπορούσαν να εμποδίσουν επίσης την πρόσβαση της Καμπότζης στην αμερικανική αγορά, στο πλαίσιο του Συστήματος Γενικευμένων Προτιμήσεων, μια κίνηση-«πληγή» για τη βιομηχανία ρούχων της χώρας.
Οι κατηγορίες για παραβιάσεις ελευθεριών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων στέκουν απόλυτα, καθώς ο απολυταρχικός χαρακτήρας της κυβέρνησης Hun Sen δεν είναι πλέον μυστικό. Η καταπίεση της αντιπολίτευσης, η «φίμωση» των ΜΜΕ, οι αυθαίρετες συλλήψεις και η αναγκαστική εξορία πολιτικών, ακτιβιστών και δημοσιογράφων έχουν γίνει συχνό φαινόμενο στη χώρα. Ένα ακόμα βασικό σημείο, όμως, που απασχολεί τη Δύση και εγείρει προβληματισμούς για τις πολιτικές ελευθερίες είναι η στάση της Καμπότζης απέναντι στη χούντα της Μυανμάρ. Η χώρα κατέχει πλέον την προεδρική θέση στην ASEAN, περιφερειακό οργανισμό των κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας που επιδιώκει εδώ και μήνες το τέλος της βίας στη Μυανμάρ και την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων. Ο Hun Sen, ωστόσο, φαίνεται να έχει συνάψει στενότερες σχέσεις με το στρατιωτικό καθεστώς, δείχνει πρόθυμος να παραδώσει σε αυτό μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων της ASEAΝ, και γίνεται ο πρώτος αρχηγός κυβέρνησης που δέχεται να επισκεφθεί τη χώρα μετά την κατάλυση της δημοκρατίας. Η παραπάνω στάση έχει προκαλέσει την ανησυχία των κρατών-μελών, αλλά και των Η.Π.Α., που θέλουν να μειώσουν την επίδραση της Κίνας στον οργανισμό.
Πόσο αποτελεσματικά θα είναι, όμως, τα προαναφερθέντα αντίποινα; Οι πιέσεις της Δύσης γίνονται αντιληπτές από την κυβέρνηση στην Πνομ Πεν ως προσπάθεια υπονόμευσης της εξουσίας της. Όσο η Κίνα εξακολουθεί να παρέχει τη στήριξή της, οι κυρώσεις πιθανόν να «σπρώξουν» τον Hun Sen πιο κοντά στο Πεκίνο. Η επίτευξη συμβιβασμού είναι μάλλον απίθανη, καθώς ούτε οι Η.Π.Α. θα χαλαρώσουν τη στάση τους απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα (και την επίδραση της Κίνας), ούτε η Καμπότζη θα δεχτεί να εφαρμόσει πολιτικές μεταρρυθμίσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- U.S. orders arms embargo on Cambodia, cites Chinese influence, CNBC, διαθέσιμο εδώ
- U.S. hits Cambodia with arms embargo over China connections, Bloomberg, διαθέσιμο εδώ
- US imposes arms embargo on Cambodia, citing Chinese military ties, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
- US military sanctions on Cambodia all about China, Asia Times, διαθέσιμο εδώ
- US tightens curbs as Cambodia moves closer into China’s embrace, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
