Tης Λυδίας Κούβαρου,
To 1860, ένας Γάλλος εντομολόγος διασχίζει τη ζούγκλα στα νοτιοδυτικά της Καμπότζης, αναζητώντας σπάνιες λιβελούλες για να μελετήσει. Αυτό που συνάντησε, όμως, ήταν πολύ μεγαλύτερο απ’ ότι πίστευε ο ίδιος: ένα γιγάντιο σύμπλεγμα από πέτρινους ναούς. Ο ερευνητής είχε πέσει, μετά από 9 αιώνες, πάνω στα απομεινάρια μίας από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες της Ινδονησίας, στην πόλη Άνγκορ, που έχει μείνει στην ιστορία μέχρι σήμερα ως ένα από τα λαμπρότερα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα του ανθρώπου. Το ερώτημα, όμως, παραμένει: Ποιος έχτισε αυτή την πόλη και τους πανέμορφους ναούς στη μέση της πυκνής ζούγκλας;
Την απάντηση βρήκαν πάλι Γάλλοι αποικιοκράτες, όταν κατέκτησαν την Καμπότζη τον 20ο αιώνα. Περγαμηνές και ημερολόγια από Κινέζους διπλωμάτες του 13ου αιώνα περιγράφουν μια πόλη-θαύμα στο μέγεθος του σημερινού Λος Άντζελες. Χτισμένη δίπλα στη λίμνη Tonle Sap, η Angkor αποτελεί το υλοποιημένο όραμα του πρίγκιπα Jayavarman του δεύτερου, που κατάφερε να ενώσει τις απομονωμένες φυλές των Χμερ της περιοχής και να δημιουργήσει τη δική του αυτοκρατορία. Τον 8ο μ.Χ. αιώνα, μέσα από συμμαχίες και κατακτήσεις, το βασίλειο του Jayavarman είχε εξαπλωθεί σχεδόν στη μισή Ινδονησία, κηρύττοντας τον εαυτό του τον «απόλυτο μονάρχη».
Στα τέλη του αιώνα, ο διάδοχός του Yasovarman, όντας ικανός αρχιτέκτονας, βρήκε την ευκαιρία και ίδρυσε την πόλη Άνγκορ (που προέρχεται από τη σανσκριτική λέξη nagara που σημαίνει πόλη). Ο νέος ηγέτης ανέπτυξε ακόμα περισσότερο τις δομές της πόλης, χτίζοντας ακόμα πιο πολλούς και μεγαλοπρεπείς ναούς, που συνολικά υπολογίζονται πάνω από 1000, στόλισε με το σύμβολό του, το λιοντάρι, ολόκληρη την πόλη και έφτιαξε δεξαμενές νερού για να μπορούν να καλλιεργούν ρύζι οι υπήκοοί του. Με τον θάνατό του, κατασκευάστηκε το μεγαλύτερο θρησκευτικό μνημείο του κόσμου, το “Angkor Wat” (πόλη των ναών). Ο ναός περιλαμβάνει 5 πύργους κτισμένους αντικριστά και συνδέει τις δύο τεχνικές γλυπτικής που χρησιμοποιούσαν οι Χμερ. Είναι στραμμένος προς τη δύση και αναπαριστά το βουνό Μeru, γι’ αυτό και είναι χτισμένος σαν να τον τραβάει ένα σκοινί από τον «παράδεισο» προς τα επάνω. Στο εσωτερικό, οι τοίχοι είναι σμιλευμένοι και διακοσμημένοι με ολόκληρες παραστάσεις από τη μυθολογία αλλά και από τη ζωή των αυτοκρατόρων που είναι θαμμένοι, αναπαριστώντας τους ως θεούς.
Η αυτοκρατορία άκμαζε μέχρι τα τέλη του 13ου αιώνα, όταν επιθετικά φύλα από την Ταϊλάνδη ξεκίνησαν τις λεηλασίες στην περιοχή. Οι Χμερ δεν ήταν αρκετά πολεμοχαρείς και δεν είχαν επενδύσει στη συγκρότηση μιας ισχυρής στρατιωτικής δύναμης, και ταυτόχρονα η διαρκής μεταστροφή των πληθυσμών στον Βουδισμό, ενώ σε εκείνη επικρατούσε ακόμα ο ινδουισμός, την άφησε χωρίς συμμάχους. Ήταν αναμενόμενο, λοιπόν, οι συνεχείς πόλεμοι μέχρι το 1430 να συντρίψουν τους κατοίκους και να διαλύσουν την οικονομία. Ολόκληρη η επικράτεια και παραμελήθηκε, εξαιτίας της αχανούς έκτασής της, και βανδαλίστηκε, με τη φυλή Αyutthaya να κλέβει όλα τα αγάλματα και οτιδήποτε πολύτιμο μπορούσε να βρει στην πόλη. Πλέον είχαν μείνει μόνο ερείπια, ο ινδουιστικός ναός είχε μετατραπεί σε βουδιστικός και οι έντονες βροχοπτώσεις οδήγησαν σε πλημμύρες, καθιστώντας την Angkor πλέον ακατοίκητη. Ήταν πια πολύ αργά για την κάποτε λαμπρή πόλη. Οι πληθυσμοί είχαν ήδη μεταναστεύσει νοτιότερα, προς τις όχθες του κόλπου, όπου βρίσκεται η σημερινή πρωτεύουσα της Καμπότζης.
Μέχρι το 1860, όλα τα οικοδομήματα τα είχε καταπιεί η ζούγκλα και είχαν αλλοιωθεί από την υγρασία. Γάλλοι και Πορτογάλοι αρχαιολόγοι επισκέπτονταν την περιοχή σποραδικά, καθώς στην κεντρική Ευρώπη είχε διαδοθεί η ιδέα της αναστήλωσης αυτών των μνημείων. Το 1900 και για περίπου 70 χρόνια γίνονταν επίσημα οι εργασίες αποκατάστασης, οι οποίες διακόπηκαν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου της Καμπότζης.
Το 1992, η UNESCO παρενέβη και έθεσε την τοποθεσία υπό την αιγίδα της, καθώς υπήρχαν αψιμαχίες μεταξύ των κυβερνήσεων της Καμπότζης και της Ταϊλάνδης για τη διαχείριση των μνημείων. Για την Καμπότζη, το μνημείο αποτελεί τη μεγαλύτερη κληρονομιά της, καθώς όχι μόνο συνεισφέρει οικονομικά με τα έσοδα από τον τουριστικό τομέα να αποτελούν το 25% του ΑΕΠ της (νωρίτερα, όχι τώρα με τον covid), αλλά λειτουργεί και ως πηγή αναγνώρισης, μιας και ο ναός της Angkor Wat απεικονίζεται και στην εθνική σημαία.
Εγκαταλελειμμένη και απομακρυσμένη από τον υπόλοιπο κόσμο, η πόλη Angkor διεκδικεί έστω και σήμερα, μετά από 9 αιώνες, την αναγνώριση που της αξίζει και οι αρχαιολόγοι απ’ όλο τον κόσμο είναι καλύτερα εξοπλισμένοι από ποτέ, ώστε να ανακαλύψουν όλα τα μυστικά που κρύβονται κάτω από τα πυκνά δέντρα τόσο καιρό.
ENΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Angkor, Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
- Angkor Wat, Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
- Αngkor Wat, History, διαθέσιμο εδώ
- Angkor, UNESCO, διαθέσιμο εδώ
