Της Μαρίας Κόλλια,
Το τελευταίο χρονικό διάστημα, η κατάσταση στο εσωτερικό της Τουρκίας φαίνεται να επιδεινώνεται διαρκώς. Λόγος γίνεται για τη νομισματική κρίση που έχει ξεσπάσει, ως αποτέλεσμα των πολιτικών αποφάσεων του Τούρκου Προέδρου, Recep Tayyip Erdogan, σχετικά με τη νομισματική πολιτική του. Οι συνέπειες σε επίπεδο τόσο οικονομίας αλλά και κοινωνίας είναι ανυπολόγιστες, με την πλειονότητα του τουρκικού πληθυσμού να αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα επισιτισμού και επιβίωσης.
Είναι ευρέως γνωστό πως ο Τούρκος Πρόεδρος είναι ένθερμος υποστηρικτής των χαμηλών επιτοκίων στην οικονομία, κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα εάν κάποιος παρατηρήσει με προσοχή τις κινήσεις του ήδη από το 2003, όταν ανέβηκε για πρώτη φορά στον προεδρικό θώκο. Τα θεωρεί ως ένα μέσο που συμβάλει σημαντικά στην άνοδο της οικονομίας και δίνει σοβαρή ώθηση στην αναπτυξιακή της πορεία, αφού μέσω των επιτοκίων η κυβερνητική πλευρά καθίσταται ικανή να ελέγξει τον πληθωρισμό. Επιπρόσθετα, καθόσον σύμφωνα με τον νόμο του Ισλάμ απαγορεύεται η τοκογλυφία –και δεν είναι μυστικό πως ο Εrdogan είναι βαθιά θρησκευόμενος–, καταλαβαίνει κανείς πως βρίσκονται και θρησκευτικοί λόγοι πίσω από αυτή του την απόφαση. Θα ήταν σκόπιμο να αναφερθεί πως τα τελευταία χρόνια έχει αμφισβητηθεί έντονα από τους οικονομολόγους η εγκυρότητα της εν λόγω θεωρίας.
Παρόλα αυτά, η εμμονική, θα έλεγε κανείς, προσκόλληση στην πολιτική των χαμηλών επιτοκίων φαντάζει το λιγότερο παράλογη, όταν η υποτίμηση της τουρκικής λίρας συνεχίζει αδιάκοπα. Eνδεικτικό στοιχείο για να γίνει κατανοητό το μέγεθος της νομισματικής κρίσης είναι πως η τουρκική λίρα έχει χάσει το 40% της ισοτιμίας της απέναντι στο αμερικανικό δολάριο από τον περασμένο Σεπτέμβριο ως και σήμερα – δηλαδή σε διάστημα τριών μηνών! Κατά συνέπεια, ο πληθωρισμός ακολουθεί αυξητική τάση. Αντιδρώντας στις προαναφερθείσες εξελίξεις και σε μια απέλπιδα προσπάθεια να καλύψει μέρος των απωλειών και να βελτιώσει την κατάσταση, ο Erdogan ανακοίνωσε επισήμως την αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 50% από την αρχή του νέου έτους και έπειτα.
Παρά τους καθησυχασμούς του Τούρκου Προέδρου πως τα προβλήματα που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον πληθωρισμό και τις ισοτιμίες θα εξομαλυνθούν λίαν συντόμως, oι οποίοι μάλιστα, εγείρουν πολλές αμφιβολίες και ερωτηματικά σχετικά με το κατά πόσο είναι πιστευτοί ακόμα και από τον ίδιο ή αν αποτελούν απλώς ένα τρόπο να κερδίσει έδαφος και εμπιστοσύνη του λαού για την συμμετοχή του στην εκλογική εκστρατεία ενόψει των επερχόμενων εκλογών το 2023, είναι γεγονός ότι σημαντικοί οικονομολόγοι στην Τουρκία ενστερνίζονται μια πιο πεσιμιστική λογική. Για την ακρίβεια, προειδοποιούν ότι η χώρα πρέπει να είναι έτοιμη για κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ενώ παράλληλα το σενάριο επιβολής capital controls και ενδεχόμενης δέσμευσης καταθέσεων δεν φαντάζει σε καμία των περιπτώσεων κάτι πολύ απίθανο.
Για να καταστεί αντιληπτή η κατάσταση που βιώνει ο τουρκικός λαός, αρκεί να αναφερθεί πως κατά τον Νοέμβριο, για την αγορά 50 κιλών αλευριού, το χρηματικό ποσό των 200 λιρών επαρκούσε, ενώ πλέον για την ίδια ακριβώς ποσότητα, κάποιος πρέπει να καταβάλει 380 λίρες. Με άλλα λόγια, πρόκειται για διπλασιασμό της τιμής του άρτου σε χρονικό διάστημα μόλις ενός μηνός. Ως έσχατη λύση και για να μπορεί τουλάχιστον ένα φυσιολογικό ποσοστό του πληθυσμού να προμηθευτεί ένα τόσο βασικό αγαθό, κάποιοι φούρνοι στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη και την Άγκυρα πήραν την πρωτοβουλία να πωλούν το «φθηνό ψωμί» στη μισή τιμή, από αυτό που πωλείται στους φούρνους για κάποιες ώρες τις μέρας. Αντιστοίχως, στα σούπερ μάρκετ τα προϊόντα πρώτης ανάγκης εκλείπουν σχεδόν αμέσως μετά την παραλαβή τους από το κατάστημα, ενώ η πλειονότητα του πληθυσμού δεν δύναται να τα αγοράσει καν.
Η κατάσταση αυτή έχει προκαλέσει την οργή του κόσμου, οι οποίοι οργανώνονται σε διαδηλώσεις στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης και αλλού. Μια διαδηλώτρια που εργάζεται σε εργοστάσιο ανταλλακτικών αυτοκινήτων ανέφερε χαρακτηριστικά: «Δεν έχουμε πλέον τα μέσα για να φροντίσουμε σωστά την οικογένειά μας. Δεν τα βγάζουμε πέρα πια». To εξαγριωμένο πλήθος φαίνεται να θέτει ως λύση στο ζήτημα την παραίτηση της κυβέρνησης και την αντικατάστασή της από έναν άλλο κυβερνητικό συνασπισμό που να δρα με τρόπο περισσότερο ορθολογικό και περισσότερο ηθικό, όπως πολλά συνθήματα προτάσσουν.
Αξίζει να σημειωθεί και μια διαφορετική, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα προσέγγιση, που θα μπορούσε να ακολουθηθεί στο συγκεκριμένο ζήτημα ώστε να φτάσουμε στην επίλυσή του: η ένταξη της γείτονος χώρας στο ευρώ. Στην πραγματικότητα, κάτι τέτοιο θα απέφερε αμοιβαία οφέλη. Από τη μία πλευρά, η Τουρκία θα μπορούσε να ξεπεράσει επιτυχώς τη νομισματική και οικονομική κρίση που την ταλανίζει, δίνοντας, μάλιστα, στην κυβέρνηση Erdogan το πράσινο φως για συμμετοχή στις εκλογές του 2023, έχοντας αποκαταστήσει το όνομά της στην κοινή γνώμη και έχοντας επαληθεύσει τους αρχικούς ισχυρισμούς του κυβερνώντος περί «προσωρινότητας» της νομισματικής κρίσης. Από την άλλη πλευρά, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα διαφύγει του κινδύνου για ένα νέο μεταναστευτικό κύμα στο εσωτερικό των κρατών-μελών της, μια σχεδόν σίγουρη συνέπεια της νομισματικής κρίσης στην Τουρκία. Επίσης, θα ήταν ευκαιρία για πολλές ευρωπαϊκές εταιρείες να αυξήσουν το αποτύπωμά τους στη γείτονα χώρα, αξιοποιώντας το φθηνό και συνάμα παραγωγικό εργατικό δυναμικό της.
Αλλά με ποιο τρόπο θα μπορούσε κάτι τέτοιο να καταστεί εφικτό; Απαραίτητη θα ήταν η σύναψη ενός είδους «νομισματικής συμφωνίας», παίρνοντας παράδειγμα από την αντίστοιχη συμφωνία μεταξύ Ανδόρρας και Ε.Ε. Αυτή η απόφαση δεν συνεπάγεται την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. και ούτε, ακολούθως, τη συμμετοχή της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ή σε οποιοδήποτε άλλο ευρωπαϊκό όργανο. Συνεπάγεται, όμως, δημοκρατικές αναθεωρήσεις στο εσωτερικό της, όπως επί παραδείγματι, η αποκατάσταση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και η επιστροφή της ακαδημαϊκής και διοικητικής ελευθερίας στα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Μόνο αν η Τουρκία κάνει δεκτά τα παραπάνω αιτήματα, θα επιτευχθεί μια τέτοιου είδους συμφωνία.
Πραγματιστικά μιλώντας, η Τουρκία δύσκολα θα δεχτεί τα παραπάνω αιτήματα, αφού το κυβερνών καθεστώς προωθεί την ανελευθερία και την καταπίεση. Βέβαια, στηριζόταν ανέκαθεν στην οικονομική του πολιτική για να κερδίσει την εκλογική αναμέτρηση. Θα φανεί σύντομα προς τα πού θα γείρει η πλάστιγγα του Erdogan: στην προσκόλληση στα ιδεολογικά του πρότυπα ή στη διάσωση της οικονομίας της χώρας του;
ENΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Turkey should adopt the euro, Politico EU, διαθέσιμο εδώ
- Toυρκία: Γιατί ο Ερντογάν επιμένει σε μια πολιτική που καταρρακώνει τη λίρα;, Το Βήμα, διαθέσιμο εδώ
- Ένα βήμα πριν τα capital control και τις δεσμεύσεις καταθέσεων η Τουρκία, Proto Thema, διαθέσιμο εδώ
