Της Δήμητρας Παναγιωτακοπούλου,
«Η αιμοκάθαρση μπορεί να είναι δύσκολο να διαχειριστεί, αλλά αξίζει να περάσεις μία ακόμα ημέρα με την οικογένειά σου», αναφέρει χαρακτηριστικά ένας ασθενής που υποβάλλεται σε αιμοκάθαρση. Εκτός αν κάποιος βρίσκεται ο ίδιος σε αυτή τη θέση, ή έχει φίλο ή αγαπημένο πρόσωπο που υποβάλλεται σε αυτή τη διαδικασία, ο μέσος άνθρωπος γνωρίζει πολύ λίγα για την αιμοκάθαρση, παρόλο που η ίδια αποτελεί το 89% της παγκόσμιας θεραπείας για ασθενείς με Νεφρική Νόσο Τελικού Σταδίου (ESKD). Η νόσος αυτή αντιπροσωπεύεται στο 77,5% από πάσχοντες Χρόνιας Νεφρικής Νόσου (ΧΝΝ), η παγκόσμια επιβάρυνση της οποίας αυξήθηκε σημαντικά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες.
Η περιβόητη αιμοκάθαρση, λοιπόν, είναι μία διαδικασία κατά την οποία γίνεται απομάκρυνση από το αίμα των άχρηστων προϊόντων και της περίσσειας υγρών, όταν οι νεφροί δε λειτουργούν σωστά. Περιλαμβάνει εκτροπή του αίματος σε μηχάνημα προκειμένου να καθαριστεί και, σύμφωνα με ιατρικές κατευθυντήριες οδηγίες, αποτελεί βέλτιστη πρακτική. Φυσιολογικά, οι νεφροί είναι αυτοί που φιλτράρουν το αίμα, απομακρύνοντας τα επιβλαβή απόβλητα και την περίσσεια υγρών, μετατρέποντάς τα σε ούρα, τα οποία ύστερα διοχετεύονται από το σώμα.
Πιο συγκεκριμένα, η αιμοκάθαρση κρίνεται απαραίτητη σε νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου, συνήθως σε απώλεια περίπου του 85-90% της νεφρικής λειτουργίας ή σε GFR<15. Το GFR, ο ρυθμός σπειραματικής διήθησης εκτιμά την ποσότητα του αίματος που διέρχεται κάθε λεπτό από τα μικροσκοπικά φίλτρα των νεφρών που ονομάζονται σπείραμα. Πέρα από την απομάκρυνση άχρηστων ουσιών και περίσσειας νερού που συσσωρεύεται στο σώμα, η αιμοκάθαρση βοηθά στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και στη διατήρηση ασφαλών επιπέδων χημικών ουσιών στο αίμα, όπως του καλίου, του νατρίου και των διττανθρακικών.
Για να διεξαχθεί η αιμοκάθαρση, απαραίτητη είναι η καλή συνεργασία νοσηλευτή, ασθενή και μηχανήματος. Το μηχάνημα συνδέεται με ένα φίλτρο ή αλλιώς τεχνητό νεφρό, το οποίο φιλτράρει το αίμα του αιμοκαθαιρόμενου και ύστερα το επιστρέφει καθαρό. Για να εισέλθει το αίμα στον τεχνητό νεφρό, ο ιατρός πρέπει να αποκτήσει πρόσβαση στα αιμοφόρα αγγεία, πραγματοποιώντας μία μικρή χειρουργική επέμβαση στο χέρι ή το πόδι. Μερικές φορές, η πρόσβαση γίνεται ενώνοντας μία αρτηρία σε μια φλέβα, κάτω από το δέρμα, ώστε να δημιουργηθεί ένα μεγαλύτερο αιμοφόρο αγγείο, το επονομαζόμενο συρίγγιο ή φίστουλα. Ωστόσο, αν τα αγγεία δεν επαρκούν για τη δημιουργία συριγγίου, ο ιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα μαλακό πλαστικό σωλήνα για να ενώσει μία αρτηρία και μια φλέβα, πάλι κάτω από το δέρμα. Αυτό ονομάζεται μόσχευμα. Περιστασιακά, η πρόσβαση μπορεί να γίνεται μέσω ενός στενού πλαστικού σωλήνα (καθετήρα), ο οποίος εισάγεται σε μία μεγάλη φλέβα, συνήθως στο λαιμό. Αυτός ο τύπος πρόσβασης χρησιμοποιείται μερικές φορές για μακροχρόνια θεραπεία, γενικότερα όμως είναι προσωρινός.
Η διαδικασία της αιμοκάθαρσης πραγματοποιείται συνήθως 3 ημέρες την εβδομάδα, με κάθε συνεδρία να διαρκεί περίπου 4 ώρες. Ο χρόνος αυτός εξαρτάται από το πόσο καλά λειτουργούν οι νεφροί, πόσο αυξάνεται το υγρό βάρος μεταξύ των συνεδριών, τον σωματότυπο του αιμοκαθαιρόμενου, την ποσότητα τοξινών που έχουν συγκεντρωθεί στο αίμα και το φίλτρο που χρησιμοποιείται. Υπάρχει και η δυνατότητα διεξαγωγής στο σπίτι του ασθενή, με συγκεκριμένα προγράμματα, όπως 4 φορές την εβδομάδα για 4 ώρες, 5 φορές την εβδομάδα για 3 ώρες και 6 φορές την εβδομάδα για 8 ώρες κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Η απουσία από συνεδρίες ενδέχεται να οδηγήσει σε υψηλή συγκέντρωση καλίου, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει καρδιακά προβλήματα, αρρυθμία, καρδιακή προσβολή ή και θάνατο. Υψηλός φώσφορος μπορεί, επίσης, να παρατηρηθεί λόγω της μη σωστής συμμόρφωσης με το πρόγραμμα της αιμοκάθαρσης. Αυτό μπορεί να οδηγήσει, με την πάροδο του χρόνου, σε αύξηση του κινδύνου για καρδιακές παθήσεις και αποδυνάμωση των οστών. Αν κάποιος με νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου σταματήσει εντελώς τη θεραπεία, οι τοξίνες συγκεντρώνονται στο σώμα του και ο θάνατος επέρχεται εντός εβδομάδων.
Αν οι νεφροί ενός ατόμου έχουν πάψει εντελώς να λειτουργούν, η αιμοκάθαρση θα συνεχιστεί για όλη την υπόλοιπη ζωή του, εκτός αν καταφέρει να κάνει μεταμόσχευση νεφρού. Το προσδόκιμο ζωής μπορεί να ποικίλλει, καθώς εξαρτάται και από άλλες ιατρικές καταστάσεις αλλά και από το πόσο καλά ακολουθεί κάποιος το θεραπευτικό σχέδιο. Το μέσο προσδόκιμο ζωής των αιμοκαθαιρόμενων είναι τα 5-10 χρόνια, ωστόσο, πολλοί ασθενείς έχουν ζήσει καλά για 20 ή και 30 χρόνια. Για τον λόγο αυτό, ο αιμοκαθαιρόμενος πρέπει να είναι σε επαφή με την ομάδα επαγγελματιών υγείας, ώστε να ενημερώνεται για το πώς μπορεί να διατηρεί την υγεία του, τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική.
Η ζωή ενός αιμοκαθαιρόμενου δεν είναι εύκολη, μπορεί όμως να είναι καλή. Αφού πρώτα το άτομο και η οικογένειά του εξοικειωθούν με τη διαδικασία, μπορούν να καταφέρουν να δημιουργήσουν μία νέα, δημιουργική καθημερινότητα, προσαρμοσμένη γύρω από τις απαιτήσεις της αιμοκάθαρσης. Οι επιπλοκές που μπορεί αυτή να προκαλέσει, οι διατροφικοί περιορισμοί και ο χρόνος που απαιτεί δυσκολεύουν το άτομο, όμως με την κατάλληλη υποστήριξη από την οικογένεια, τους φίλους, τους επαγγελματίες υγείας και ενδεχομένως από άλλους αιμοκαθαιρόμενους, το άτομο μπορεί να βοηθηθεί σε μεγάλο βαθμό. Αφού συνηθίσει τη διαδικασία μπορεί να συνεχίσει τις σπουδές του, να εργαστεί, να γυμναστεί ακόμα και να ταξιδέψει, προγραμματίζοντας τις αιμοκαθάρσεις του στον προορισμό που θα πάει. Χάρη στην πρόοδο των θεραπευτικών μεθόδων, αυξήθηκαν οι γυναίκες σε αιμοκάθαρση που κατάφεραν να τεκνοποιήσουν, παρόλο που η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια σχετίζεται με υπογονιμότητα. Η αιμοκάθαρση είναι μία ευκαιρία για ζωή, μία ευκαιρία που το άτομο πρέπει να αρπάξει!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Overview – Dialysis, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
- A “New Normal”: Life on Dialysis – The First 90 Days, kidney.org. Διαθέσιμο εδώ
- Dialysis, kidney.org. Διαθέσιμο εδώ
- Sahathevan S., Khor B. H., Hi-Ming Ng and others, Understanding Development of Malnutrition in Hemodialysis Patients: A Narrative Review, Nutrients, 2020. Διαθέσιμο εδώ
- Μονάδα Εξωνεφρικής Κάθαρσης, Γεν. Νοσ. Ρεθύμνου, Νεφρική Νόσος – Αιμοκάθαρση, Πρακτικές συμβουλές για προσαρμογή και ευζωία, ene.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Μηνύματα ζωής – 4 μύθοι για την αιμοκάθαρση, shso.org.cy. Διαθέσιμο εδώ
- Missing Dialysis Treatment Is Dangerous for Your Health, kidney.org. Διαθέσιμο εδώ
