Της Αριστονίκης Ντάλντα,
Κατά την αρχαιότητα, οι αστερισμοί ήταν ένας τρόπος των πολιτισμών να ερμηνεύσουν τον κόσμο, να μετρήσουν τον χρόνο, να προσανατολιστούν, να ταξιδέψουν και να ορίσουν την κατάλληλη εποχή για καλλιέργειες. Τα άστρα ήταν οιωνοί για οτιδήποτε επρόκειτο να συμβεί και ένα μέσο καταγραφής της ιστορίας κάθε πολιτισμού που προέκυψε από την κίνησή τους στον ουρανό.
Από το δεύτερο μισό του 2ου αιώνα μ.Χ. εμφανίστηκαν πολλές χριστιανικές αιρέσεις, ανάμεσά τους και ο Γνωστικισμός. Οι Οφίτες, με σύμβολο το φίδι, δίδασκαν τη δυαδική φύση του «Δημιουργού» Θεού, που βρίσκεται σε αντίθεση με τον «Πατέρα» Θεό. Γενικότερα, οι πεποιθήσεις αυτών των αιρέσεων διέφεραν με διάφορους τρόπους. Στο επίκεντρο όλων ήταν μια διττή θεολογία, που προκύπτει από ένα μείγμα αντικρουόμενων πνευματικών και υλικών στοιχείων. Μόνο μέσω της εσωτερικής γνώσης για το υπέρτατο καλό και το κακό μπορεί ο άνθρωπος να αντιληφθεί το καθαρά πνευματικό «Υπέρτατο Ον».
Η Χαλδαϊκή Αστρολογία είναι σχετική με την αίρεση των Οφιτών. Ήταν γνωστικό αντικείμενο των Περατών, που μετέτρεπαν τα ονόματα των Χαλδαϊκών Αστερισμών σε οντότητες της θρησκείας τους. Ισχυρίζονταν ότι είχαν επίγνωση των νόμων των πλανητικών σφαιρών, που καθορίζουν τη μοίρα κάθε ανθρώπου που έρχεται στον κόσμο. Το Περατικό -αστρολογικό-Σύστημα είναι μια από τις μεταγενέστερες παραλλαγές της αίρεσης των Οφιτών.
Κατά τις συγκεκριμένες αιρέσεις, ο κόσμος είναι ένα τριαδικό σύστημα που δεν εντάσσεται σε καμία συζυγία και αποτελείται από τρεις αρχές. Το «Τέλειο», το οποίο είναι το υπέρτατο αγαθό ή αυτό που ακόμη δεν έχει δημιουργηθεί, το «Άπειρο», που αποτελεί τον αυτοδημιούργητο κόσμο (αυτογενές) των δυνάμεων του ενδιάμεσου κόσμου, και τέλος το «Ειδικό», δηλαδή ο κόσμος μας, που είναι φτιαγμένος από αστέρια. Οι δύο πρώτοι κόσμοι είναι άφθαρτοι. Κάθε μέρος της τριαδικής ενότητας ορίζει μια τάξη θεών, λόγου, φύσης, νόησης, ανθρώπων, σωμάτων και δύναμης. Έτσι προκύπτει ότι ο Χριστός, αρχίζοντας από τα τρία μέρη του κόσμου, συγκεντρώνει μέσα του όλα τα σύνθετα και όλες τις δυνάμεις, προκειμένου ο κόσμος να ξεκινήσει από την αρχή τη λειτουργία του. Το Αυτογενές έλκεται από τον Πατέρα, που βρίσκεται στο ανώτερο επίπεδο, και από την ύλη που βρίσκεται πάντα σε κίνηση. Από τον Πατέρα λαμβάνει δυνάμεις, εντυπώσεις και ιδέες, τις οποίες μεταδίδει στην ύλη, διοχετεύοντας με κάποιο τρόπο τη ροή τους.
Το τριαδικό σύστημα για τους Περατές αντιστοιχούσε σε τριαδικά μοντέλα που χρησιμοποιούσαν οι Αστρολόγοι (μια μονάδα-κέντρο, ένα σύμπαν δυνάμεων που υπόκεινται σε παρακμή και ανάταση), οι Φυσικοί (εγκέφαλος, παρεγκεφαλίδα, νωτιαίος μυελός) και οι Πλατωνιστές (πατέρας, γιος, ύλη). Η ύλη ορίζεται χωρίς ποιότητα ή σχήμα, έργο του φονικού δημιουργού, του άρχοντα αυτού του κόσμου, ένα ον που δημιουργήθηκε και θα χαθεί τη νύχτα. Το νερό είναι το θεμελιώδες συστατικό της ύλης.
Οι Περατές βασίστηκαν στην Παλαιά Διαθήκη, στο «Βιβλίο του Μωυσή», και στην Καινή Διαθήκη, στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο. Για να υποστηρίξουν τις θεωρίες τους χρησιμοποίησαν κείμενα από τον Όμηρο, τον Ηράκλειτο, τον Άρατο και τους «Σιβυλλικούς» -δηλαδή μυστηριώδεις- χρησμούς μεταξύ άλλων ποιητών και σοφών. Επίσης, χρησιμοποιούσαν και αστρολογικές πραγματείες, γραμμένες σε μαγικούς παπύρους. Μία από αυτές αντιστοιχίζει τους θεούς και τους δαίμονες σε κάθε μια από τις πλανητικές σφαίρες που αποτελούν την περιφέρεια και το προάστειο του αιθέριου βασιλείου. Κάθε θεός παρουσιάζεται με διάφορα ονόματα, συζύγους, δυνατότητες και δυνάμεις.
Οι κυρίαρχοι του ζωδιακού κύκλου και των πλανητών κατά την αστρολογία των Περατών είναι οι εξής: Ο Κρόνος, δεμένος με σκοινιά, αφού έκλεισε τον νεφελώδη κόσμο των Ταρτάρων, είχε απορροφηθεί από τη δύναμη της Θάλασσας, μητέρας των Τιτάνων, που προήλθε από το χάος και τη λάσπη της αβύσσου. Η Χορζάρ, ερμαφρόδιτη κόρη της Θάλασσας, είναι προστάτιδα των νερών, τα οποία ηρεμεί, παίζοντας δώδεκα μικρά φλάουτα, και αντιστοιχεί στον θεό Ποσειδώνα. Οι Κουρήτες, στενά συνδεδεμένοι με την ανατολή του ήλιου, και η Άριελ, αρχάγγελος με δυνάμεις που μπορεί να ελέγξει τους ανέμους. Ο Όσιρις και η Ίσις, η οποία ταυτίζεται με τον αστερισμό του Σκύλου, που ορίζουν τους φύλακες των ωρών της νύχτας και της ημέρας. Η Ρέα, η Δήμητρα και ο Ήφαιστος, προστάτες των καλλιεργειών, αντιπροσωπεύουν την πλήρη ζωδιακή κίνηση. Οι Μοίρες είναι οι δυνάμεις που περιστρέφουν το ανθρώπινο πεπρωμένο. Τέλος, ο Έρως ήταν ένα ερμαφρόδιτο παιδί, ο θεός της ομορφιάς, της ευχαρίστησης, της ανανέωσης και της επιθυμίας.
Για την κατανόηση και τη μελέτη της θεωρίας των Περατών και ως πηγές για το βιβλίο «Έλεγχος» (που στρέφεται εναντίον των αιρέσεων) χρησιμοποιήθηκαν δύο βιβλία, «Οι Προάστειοι» και ένα ακόμη, ο τίτλος του οποίου δεν έγινε ποτέ γνωστός.
Συνοπτικά, η Περατική Μυθολογία αντλήθηκε από τη σκέψη των Αιγυπτίων αστρολόγων και μάγων. Χρειάστηκε η δυνατότητα πολλαπλών αλληγορικών συνδυασμών, που πρόσφερε το εβραϊκό πλατωνικό ρεύμα της Αλεξάνδρειας, βασισμένο στην Παλαιά Διαθήκη και στον Μωυσή. Καταφεύγει, ταυτόχρονα, στον Ιουδαϊσμό μέσω του αντι-Ιουδαϊσμού, στην αστρολογία μέσω του αντι-Χαλδαϊσμού, στην Ελλάδα μέσω του ανθελληνισμού, και στο Ευαγγέλιο μέσω του αντι-Χριστιανισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bonnefoy, Y. (1981), Roman and European Mythologies, μτφ. Wendy Doniger, Chicago and London: The University of Chicago Press
- Fate, Greek and Roman Μythology (1998). Άρθρο από την ιστοσελίδα Britannica. Διαθέσιμο εδώ.
- Λήμμα «Οφίτες». Dictionary of Greek(2013). Διαθέσιμο εδώ.
- Ελληνική Μυθολογία – Αρχαίοι Αστερισμοί. Βίντεο από το κανάλι Εναλλακτικός Κύκλος. Διαθέσιμο εδώ.
