Του Νικόλαου Τσελέντη,
Η εμφάνιση της πανδημίας προκάλεσε αναμφίβολα τριγμούς στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, καθώς τα κράτη κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν μία άνευ προηγουμένου υγειονομική κρίση, η οποία επηρέασε πολυάριθμες πτυχές της ζωής των πολιτών. Η οικονομία υπέστη τεράστια πλήγματα, με την εστίαση και τον τουρισμό «να πνέουν τα λοίσθια», τα συστήματα περίθαλψης αποκάλυψαν τις χρόνιες ανεπάρκειές τους, ο αριθμός των νεκρών αυξήθηκε κατακόρυφα και οι κυβερνήσεις οδηγήθηκαν σε επικίνδυνες ατραπούς, εντείνοντας την πολιτική αστάθεια. Μία εκ των χωρών που πληροί τα κριτήρια της ανωτέρω λίστας και μας απασχολεί εντόνως για το πολιτικό της γίγνεσθαι, είναι, φυσικά, η Ιταλία.
Η Ιταλία βρέθηκε από πολύ νωρίς στο στόχαστρο του φονικού ιού και αποτέλεσε παράδειγμα προς αποφυγήν για τα υπόλοιπα μέλη του ευρωπαϊκού χώρου, διότι η ταχεία εξάπλωσή του προξένησε αλλεπάλληλα lockdown και διάφορα μέτρα προστασίας, που άφησαν μετέωρες πλήθος επιχειρήσεων. Η οικονομική δυσχέρεια μετατράπηκε σε εφιάλτη και η όμορη χώρα στράφηκε προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, και συγκεκριμένα στο Ταμείο Ανάκαμψης, προκειμένου να εξασφαλίσει πόρους για τη διαχείριση του κορωνοϊού αλλά και για την ανάκαμψη από τις επιπτώσεις του. Κάπου εδώ, όμως, η ήδη εύθραυστη συμμαχική ιταλική κυβέρνηση άρχισε να κλυδωνίζεται έτι περαιτέρω.
Μια συνοπτική παρουσίαση της ιταλικής κυβέρνησης
Οι τελευταίες γενικές εκλογές της Ιταλίας διεξήχθησαν τον Μάρτιο του 2018, και έκτοτε διαδραματίζεται ένα διαρκές μπρα ντε φερ μεταξύ των κυρίαρχων κομμάτων της ιταλικής πολιτικής σκηνής. Συγκεκριμένα, ο κεντροδεξιός συνασπισμός, αποτελούμενος από τη Λέγκα του Βορρά, τα Αδέλφια της Ιταλίας, και το Εμπρός Ιταλία (Lega Nord, Fratelli di Italia, Forza Italia) συγκέντρωσε το 37% των ψήφων, κατατάσσοντάς τον στην πρώτη θέση, ενώ το Κίνημα των Πέντε Αστέρων (Movimento 5 Stelle – M5S) ακολούθησε με 32,7% – το μεγαλύτερο ποσοστό που σημείωσε ένα αυτόνομο κόμμα. Τέλος, στην τρίτη θέση κατετάγη η κεντροαριστερή συμμαχία με κάτι λιγότερο από 23%.
Όπως γίνεται αντιληπτό, κανένας εκ «των μνηστήρων» δεν μπόρεσε να ξεπεράσει το πλαφόν των απαιτούμενων ψήφων και το εθνικό Κοινοβούλιο διασπάστηκε σε στρατόπεδα, καθιστώντας δύσκολο τον σχηματισμό κυβέρνησης. Παραδόξως, το αντισυστημικό Κίνημα Πέντε Αστέρων υπό τον Luigi di Maio, που ανά τακτά χρονικά διαστήματα αμφιταλαντεύεται μεταξύ των δύο άκρων, προχώρησε μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις τριών μηνών σε συμμαχική κυβέρνηση με τη Λέγκα του Matteo Salvini, του επικρατούντος δηλαδή κόμματος της κεντροδεξιάς παράταξης, ορίζοντας ως Πρωθυπουργό τον ανεξάρτητο Giuseppe Conte. Όμως, η ιδιαίτερη αυτή σύμπραξη δεν τελεσφόρησε και, έναν χρόνο μετά τη σύστασή της, η Λέγκα αποχώρησε, καθόσον δεν βρέθηκε κοινή τομή για τον διορισμό Υπουργών στις καίριες θέσεις και ο Conte παραιτήθηκε.
Ο Luigi di Maio, ορμώμενος από τον διακαή πόθο του για ενεργή συμμετοχή του ίδιου και του κόμματός του στην κυβέρνηση, έκανε στροφή 360 μοιρών και προσέγγισε το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα (Partido Democratico – PD) του τότε ηγέτη του Nicola Zingaretti, μιας και το PD συνιστούσε το δεύτερο ισχυρότερο κόμμα, βάσει των ψήφων που αποκόμισε μόνο του, και το αριστερό Ελεύθεροι και Ίσοι (Liberi e Uguali – LeU) του Pietro Grasso. Έτσι, τον Σεπτέμβριο του 2019, ορκίστηκε μια δεύτερη κυβέρνηση υπό την πρωθυπουργία του Giuseppe Conte, που έμελλε να είναι και η τελευταία του. Τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα των πολιτικών εντός του PD επέφεραν την «απόσχιση» του Matteo Renzi και 36 συνεργατών του (βουλευτών και γερουσιαστών), δημιουργώντας, μάλιστα, το κεντρώο Ζήτω η Ιταλία (Italia Viva – IV), το οποίο, αν και παρέμεινε στη συμμαχική κυβέρνηση για περισσότερο από έναν χρόνο, διαφώνησε για τον τρόπο αξιοποίησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων και αποχώρησε από τον συνασπισμό τον Ιανουάριο του 2021. Το γεγονός αυτό ώθησε, πάλι, τον Giuseppe Conte στην παραίτησή του.
Ο σωτήρας “Super” Mario Draghi
Τα κόμματα της συμμαχικής κυβέρνησης αναλώθηκαν σε ατέρμονες συζητήσεις δίχως κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα, αφού κανένα εξ αυτών δεν προσέβλεπε θετικά την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον εκάστοτε ηγέτη τους. Για τον λόγο αυτό, ο Ιταλός Πρόεδρος, Sergio Mattarella, στράφηκε προς τον τεχνοκράτη τραπεζίτη και οικονομολόγο, Mario Draghi, ο οποίος χαίρει ευρείας εκτίμησης από όλο το πολιτικό φάσμα, παρόλο που δεν κατατάσσεται πουθενά, θεωρώντας εαυτόν ανεξάρτητο. Ο “Super Mario” δέχθηκε την πρόταση του Mattarella και, έχοντας λάβει την έγκριση πανταχόθεν, ορκίστηκε Πρωθυπουργός της Ιταλίας στις 13 Φεβρουαρίου.
Ο Draghi έγινε δεκτός από σύσσωμη την ιταλική κοινωνία, χάρη στο όνομα που έχει χτίσει τα τελευταία έτη. Ειδικότερα, από το 2005 μέχρι το 2011 διετέλεσε Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ιταλίας, ενώ από το 2011 έως το 2019 τελούσε χρέη Προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Κατά την οκταετή του θητεία στο βασικό οικονομικό όργανο της Ε.Ε., ο Draghi επωμίστηκε το βάρος της κρίσης του 2008 και θεωρήθηκε πρωτεργάτης της αναβίωσης των πληγέντων κρατών, στα οποία συγκαταλέγεται η Ελλάδα. Ως «σωτήρας» του ευρωπαϊκού νομίσματος αλλά και της Ευρωζώνης συλλήβδην, ο Draghi, με τη μετριοπαθή του στάση, έχει κερδίσει τον σεβασμό των περισσότερων –αν όχι όλων– κρατών-μελών της Ένωσης.
Η χαρισματική αυτή φιγούρα, λοιπόν, που έχει λάβει το ψευδώνυμό του από το ομώνυμο video game, ξεκίνησε ευθύς αμέσως τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, προκειμένου να ανακάμψει η χώρα του. Έθεσε ως πρώτο στόχο την ενίσχυση του ψηφιακού δικτύου και την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, την επίσπευση του εμβολιαστικού προγράμματος, την επιτάχυνση των εκκρεμών δικαστικών υποθέσεων. Ωστόσο, τα πιο αμφιλεγόμενα διαρθρωτικά μέτρα, που αφορούν τη φορολογία, την αγορά εργασίας και το συνταξιοδοτικό δεν έχουν τεθεί σε εφαρμογή, διότι το «πακέτο» της οικονομικής αρωγής από το Ταμείο Ανάκαμψης πρόκειται να δοθεί εξ ολοκλήρου, κατόπιν βεβαιώσεων, από το 2022. Και σε αυτό το σημείο τα πράγματα περιπλέκονται.
Το ζήτημα της προεδρίας
Ο Sergio Mattarella γνωστοποίησε, προ ολίγων ημερών, ότι δεν θα συμπεριληφθεί στους υποψηφίους που θα διεκδικήσουν το προεδρικό χρίσμα τον Ιανουάριο του 2022, μετά τη λήξη, δηλαδή, της επταετούς του θητείας. Έχοντας φθάσει στην ηλικία των 80 ετών, η απόφασή του δεν θα έπρεπε, υπό φυσιολογικές συνθήκες, να προκαλεί αναστάτωση στον ιταλικό πολιτικό χώρο, αλλά στην προκειμένη περίπτωση φαίνεται πως άνοιξε ο «Ασκός του Αιόλου». Η θέση του Προέδρου, άλλωστε, έχει περισσότερο συμβολικό χαρακτήρα, όχι εκτελεστικό, με αποτέλεσμα να αρκείται στην ενότητα της χώρας και στην προώθηση ενός αξιόλογου εταίρου στο διεθνές στερέωμα.
Βέβαια, τα ασυμβίβαστα κόμματα της Ιταλίας αδυνατούν – και προπαντός δεν θέλουν – να βρουν ένα πρόσωπο από τους κόλπους τους για την προεδρία και ο μοναδικός άνθρωπος που έχει την ικανότητα να συσπειρώσει τον λαό, δεν είναι άλλος από τον νυν Πρωθυπουργό, Mario Draghi. Όμως, εάν εγκαταλείψει τον πρωθυπουργικό θώκο και επιλεχθεί από το σώμα των μεγάλων εκλεκτόρων, τότε η κυβέρνηση «έκτακτης ανάγκης» θα μείνει «ακέφαλη» και θα ξεκινήσει από το μηδέν ένας φαύλος κύκλος συζητήσεων και συμμαχιών. Το γεγονός δε, ότι σε επικείμενες εκλογές εμφανίζεται ως φαβορί το PD, ενώ ακολουθούν τα ακροδεξιά κόμματα της Giorgia Meloni και του Matteo Salvini, σημαίνει πως είναι αρκετά πιθανή μία κυβέρνηση συνασπισμού από ευρωσκεπτικιστές φασίστες.
Άρα, εν ολίγοις, το προσεχές διάστημα θα καταστεί ιδιαίτερα κρίσιμο για το μέλλον της Ιταλίας, με τον “Super Mario” να έχει την τύχη στα χέρια του. Θα προτιμήσει να παραμείνει στην πρωθυπουργία μέχρι τις αρχές του 2023, οπότε θα διαλυθεί η μεταβατική κυβέρνηση, καταφέρνοντας στο μεταξύ να ορθοποδήσει οικονομικά και πολιτικά τη χώρα του ή θα διαδεχθεί τον φίλο του Sergio Mattarella στην προεδρία, ευελπιστώντας να κατευνάσει τις αντίπαλες παρατάξεις και να εγκαθιδρυθεί, επιτέλους, μια σταθερή δημοκρατία;
*Επειδή οι προεδρικές εκλογές διεξάγονται με πλήρη μυστικότητα, ακριβώς όπως γίνεται με την εκλογή Πάπα, και η ενδεχόμενη νίκη του Draghi δεν δύναται να θεωρηθεί βέβαιη, θα κλείσω το κείμενο αυτό με μία ρήση που αγαπούν στη Ρώμη: «Όποιος εισέρχεται στο Κονκλάβιο ως Πάπας, βγαίνει Καρδινάλιος».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Italy’s succession dilemma: It only wants Mario Draghi, Politico, διαθέσιμο εδώ
- Italy’s dilemma as Mario Draghi emerges as frontrunner for presidency, Financial Times, διαθέσιμο εδώ
- Analysis-Draghi for president? How promotion could unravel Italy’s fragile progress, Reuters, διαθέσιμο εδώ
