Της Αννίτας Ελισσαίου,
Στις 4 Δεκεμβρίου, οι πολίτες της Γκάμπια κλήθηκαν να ψηφίσουν στις πρώτες δημοκρατικές εκλογές που διεξάγονται μετά το τέλος της ταραχώδους εποχής του πρώην Προέδρου, Yahya Jammeh, το 2016. Πρόκειται για ένα τεστ της πολιτικής κατάστασης στη χώρα, έπειτα από τη μεταβατική περίοδο που ακολούθησε την αλλαγή του καθεστώτος, με βασικά ζητήματα αυτά της οικονομίας, της ασφάλειας και της καταπολέμησης της διαφθοράς.
Ο Jammeh ανέλαβε την εξουσία μετά από πραξικόπημα του 1994 και παρέμεινε Πρόεδρος για 22 χρόνια, ενώ είχε μάλιστα δηλώσει πως θα κυβερνά την Γκάμπια για «ένα δισεκατομμύριο χρόνια». Η διακυβέρνησή του χαρακτηρίστηκε από βία, διαφθορά, αμέτρητα εγκλήματα κατά του λαού και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πολιτικών ελευθεριών, φαινόμενα πλήρως νομιμοποιημένα από την κυβέρνησή του. Οι εκλογές του 2016, όμως, ανέδειξαν νικητή τον Adama Barrow αντί για τον Jammeh, ο οποίος αρνήθηκε τα αποτελέσματα και δεν εγκατέλειψε τη θέση του. Ακολούθησαν εντάσεις σε όλη τη χώρα, με κράτη της Δυτικής Αφρικής να προειδοποιούν για στρατιωτική επέμβαση στη χώρα, αν δεν υποχωρούσε. Ο Jammeh τελικά εξορίστηκε στην Ισημερινή Γουινέα το 2017, με τις κατηγορίες εναντίον του να υφίστανται ακόμα.
Μετά την αποχώρηση του Jammeh από τη χώρα, ο Adama Barrow, ο νέος Πρόεδρος, ανέλαβε το τεράστιο έργο της αποκατάστασης της Γκάμπια. Η μικρή χώρα της Δυτικής Αφρικής, με πληθυσμό μόλις 2,5 εκατομμύρια κατοίκους, υπέφερε από τα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα που άφησε πίσω του το καθεστώς Jammeh, αλλά και από τις ανοιχτές ακόμα πληγές -κυριολεκτικά και μεταφορικά- που επέφεραν οι βιαιότητες του πρώην Προέδρου. Ο Barrow, ωστόσο, κατάφερε να εξασφαλίσει έναν σταθερό, παρότι μικρό, ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης, να επιβάλλει σημαντικές θεσμικές αλλαγές και να αποκαταστήσει την κοινωνία της χώρας.
Παρά την τεταμένη πολιτική κατάσταση μετά την ανάθεσή του στη θέση του Προέδρου, ο Barrow και η κυβέρνησή του κατάφεραν να αποφύγουν το φαινόμενο της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης, που παρατηρείται συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις. Η μεταβατική περίοδος προς τη δημοκρατία, στην περίπτωση του Σουδάν για παράδειγμα, οδήγησε σε πραξικόπημα τον Οκτώβριο αυτού του έτους και καταστρατήγηση των δημοκρατικών θεσμών. Η Γκάμπια απέφυγε μια παρόμοια κατάσταση, χάρη σε μεγάλο βαθμό στην ενεργό δράση και συμμετοχή στα πολιτικά δρώμενα της κοινωνίας των πολιτών. Ο λαός της χώρας δραστηριοποιήθηκε έντονα στη συμμετοχή στην πολιτική σκηνή, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την αποτροπή των παραβιάσεών τους, ενώ συνέβαλε στην ταχεία ανάπτυξη και διάδοση των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Η κυβέρνηση κατάφερε, επίσης, σημαντικές βελτιώσεις στον τομέα της δικαιοσύνης, ειδικά ενόψει των εκλογών, οι οποίες είδαν πολύ υψηλά ποσοστά συμμετοχής, περίπου 90%.
Οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν με επιτυχία, και ανέδειξαν νικητή τον Barrow για δεύτερη φορά. Σύμφωνα με εκλογικούς παρατηρητές από την Αφρικανική Ένωση και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η εκλογική διαδικασία ακολούθησε πιστά τους προβλεπόμενους νόμους, ανταποκρίθηκε στα διεθνή πρότυπα, και η καταμέτρηση των ψήφων έγινε με διαφάνεια. Κατά την προεκλογική περίοδο, ο Jammeh, που εξακολουθεί να ασκεί σημαντική επιρροή στη χώρα από την εξορία του, είχε ζητήσει από τον λαό να μην ψηφίσει τον Barrow, αλλά τον συνασπισμό Mama Kandeh, τον οποίο χαρακτήρισε ως «σκλάβο» του. Οι εκκλήσεις του για μποϊκοτάρισμα των εκλογών δεν πέτυχαν, όπως φάνηκε από τη συμμετοχή του κόσμου. Η Γκάμπια περνά την πρώτη φάση της εξέτασης της δημοκρατίας της, όμως το… διαγώνισμα δεν σταματά εδώ.
Ο Πρόεδρος Adama Barrow καλείται πλέον να δράσει άμεσα για τα αποτελέσματα της τελικής έκθεσης της Επιτροπής Αλήθειας, Συμφιλίωσης και Αποκατάστασης, η οποία δημιουργήθηκε μετά το τέλος του καθεστώτος Jammeh. Έργο της Επιτροπής είναι η έρευνα γύρω από τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από τον πρώην Πρόεδρο και την κυβέρνησή του, η τιμωρία των εμπλεκόμενων αστυνομικών, πολιτικών αξιωματούχων, ακόμα και του ίδιου του Jammeh, και η αποκατάσταση των θυμάτων και των οικογενειών τους. Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η κυβέρνηση της χώρας έχει ευθύνες απέναντι στα θύματα, και ότι οφείλει να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τη δικαίωσή τους μέσα στους επόμενους έξι μήνες. Υπάρχουν όμως αμφιβολίες για το αν ο Barrow, που είχε πει προεκλογικά ότι θα επιληφθεί του ζητήματος, θα καταφέρει να φέρει το έργο εις πέρας. Η γραφειοκρατία, η προστασία των προσωπικών δεδομένων των θυμάτων, οι ελλιπείς οικονομικοί πόροι για την αποζημίωση των θυμάτων και το φαινόμενο της πολιτικής διαφθοράς που δυστυχώς επιμένει στέκονται εμπόδιο.
Στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί και η κριτική που δέχεται την τελευταία περίοδο ο Barrow. Ο Πρόεδρος είχε κατηγορηθεί το 2019 για προσπάθεια υφαρπαγής της εξουσίας όταν δεν υποχώρησε από τον προεδρικό θώκο, όπως είχε συμφωνηθεί να γίνει μετά την αλλαγή του καθεστώτος, αλλά ολοκλήρωσε την πενταετή θητεία που προβλέπεται από το Σύνταγμα. Κατά την προεκλογική περίοδο, ο Barrow κίνησε τις υποψίες των πολιτών όταν το κόμμα του, National People’s Party, συμμάχησε με το κόμμα του Jammeh, APRC. Ευθύς αμέσως δημιουργήθηκαν προβληματισμοί για τις προθέσεις του Προέδρου, αλλά και για τις μετέπειτα κινήσεις του σε ό,τι αφορά τη δίωξη των εγκληματιών επί καθεστώτος Jammeh.
Η τελευταία (?) δοκιμασία για τη δημοκρατία της Γκάμπια εμφανίζεται με τη μορφή της αμφισβήτησης των εκλογικών αποτελεσμάτων. Λίγες μέρες μετά την ανακοίνωση του νικητή, ο μεγαλύτερος αντίπαλος του Barrow, Ousainou Darboe, προσέφυγε στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, αμφισβητώντας την εκλογική νίκη του Barrow. Ο βετεράνος πολιτικός, πρώην Αντιπρόεδρος του κόμματος του Barrow και παλαιότερα ανταγωνιστής του Jammeh για τη θέση του Προέδρου, επικαλέστηκε καθυστερήσεις ανακοινώσεων των αποτελεσμάτων σε ορισμένες περιοχές, αλλά δεν έχει φέρει ενώπιον της δικαιοσύνης ακόμα στοιχεία που να αποδεικνύουν τυχόν παρατυπίες της εκλογικής επιτροπής. Η κίνησή του ήταν όμως αρκετή για να προκαλέσει εντάσεις, με υποστηρικτές του να σπεύδουν σε διαμαρτυρίες στην πρωτεύουσα Banjul κατά της επανεκλογής του Barrow. Οι διαμαρτυρίες κατέληξαν σε συγκρούσεις με ψηφοφόρους του τελευταίου, προτού επέμβει η αστυνομία.
Η μέχρι τώρα πορεία της Γκάμπια προς τη δημοκρατία δείχνει τεράστια πρόοδο, αλλά υπογραμμίζεται η ανάγκη για συνέχιση των προσπαθειών για πλήρη «ανάρρωση» από το καθεστώς Jammeh. Όσο η επιρροή του τελευταίου παραμένει τόσο δυσκολότερη θα είναι η διαδικασία αποκατάστασης. Το δημοκρατικό καθεστώς της χώρας θα εξακολουθεί να εξετάζεται, αλλά η διαφάνεια της εκλογικής διαδικασίας και το τεράστιο ποσοστό συμμετοχής είναι σίγουρα ενθαρρυντικά στοιχεία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Gambians set for high-stake polls, first since end of Jammeh era, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Adama Barrow’s re-election and The Gambia’s long walk to justice, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- The Gambia election signals hope for democracy, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- The Gambia’s 55-year-old marbles voting system is simple but difficult to cheat, The Conversation, διαθέσιμο εδώ
- Gambia police disperse protesters contesting president’s re-election, VOA News, διαθέσιμο εδώ
- Gambia opposition files legal challenge to election result, Reuters, διαθέσιμο εδώ
