Του Νίκου Σαρρή,
Η λύρα είναι ένα έγχορδο μουσικό όργανο, από τα γνωστότερα που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες, και συνήθως συνόδευε την απαγγελία στίχων. Παιζόταν με τη βοήθεια του πλήκτρου, δηλαδή μιας πένας, με παρόμοιο τρόπο που παίζεται η σημερινή κιθάρα. Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, η δημιουργία του οργάνου αυτού, που είναι άρρηκτα συνυφασμένη τόσο με την αρχαία Ελλάδα όσο και με τον θεό Απόλλωνα, αποδίδεται στον θεό Ερμή.
Ο Ερμής ήταν γιος του Δία και της Μαίας, της μεγαλύτερης από τις κόρες του Τιτάνα Άτλαντα και τις Ωκεανίδας Πλειόνης. Γεννήθηκε σε ένα σπήλαιο στο όρος Κυλλήνη. Ο Ερμής γνώριζε να μιλάει και να περπατάει από την πρώτη μέρα της γέννησής του. Μάλιστα, την ίδια μέρα βγήκε από τη σπηλιά για να εξερευνήσει τον περιβάλλοντα χώρο. Την προσοχή τού τότε τράβηξε μια χελώνα. Αφού τη σκότωσε, πήρε το καβούκι της και τοποθέτησε πάνω επτά χορδές, όσες και οι Πλειάδες, με αποτέλεσμα να κατασκευάσει την πρώτη λύρα.
Αργότερα, το θεϊκό βρέφος πείνασε. Αναζητώντας τροφή, κατέφτασε στην Πιερία, όπου ο Απόλλωνας έβοσκε τα ιερά βόδια του βασιλιά Άδμητου ως βοσκός. Τότε, αποφάσισε να κλέψει πενήντα από αυτά. Ο Ερμής σκέφτηκε πως, αν οδηγούσε απλώς το κοπάδι προς μια κατεύθυνση, τα ίχνη από τις πατημασιές των ζώων θα βοηθούσαν τον Απόλλωνα να εντοπίσει τον επίδοξο κλέφτη. Τότε, ο πονηρός Ερμής ανάγκασε τα βόδια, των οποίων τα πόδια κάλυψε με φύλλα, να περπατήσουν ανάποδα προς μια κοντινή σπηλιά. Ο ίδιος κάλυψε επίσης τα ίχνη του, περπατώντας με αυτοσχέδια σανδάλια, που θα μπέρδευαν τον Απόλλωνα. Στον διάβα του δε βρέθηκε κανένας, παρά μόνο ένας γέροντας. Ο Ερμής του δώρισε ένα βόδι για να μη μαρτυρήσει την κλοπή στους θεούς. Όταν, όμως, άλλαξε μορφή και ξαναπέρασε από το ίδιο σημείο, ρώτησε τον γέροντα για τα βόδια, υποσχόμενος πολλά δώρα. Εκείνος δέχτηκε να του μιλήσει για την κλοπή και ο Ερμής, για να τον τιμωρήσει, τον μεταμόρφωσε σε βράχο. Μέχρι το ξημέρωμα της επόμενης μέρας, ο θεός είχε γυρίσει στην Κυλλήνη, αποδεικνύοντας την ικανότητά του ως κλέφτης.
Όταν ο Απόλλωνας γύρισε στην Πιερία, δε βρήκε το κοπάδι του. Τότε, με τα προφητικά πουλιά του, που ονόμαζε οιωνούς, εντόπισε τα βόδια του και τον κλέφτη Ερμή. Όταν ο Απόλλωνας τον κατηγόρησε, εκείνος αρνήθηκε, υποστηρίζοντας πως απλά ήταν ένα αθώο νεογέννητο βρέφος. Ο θεός του φωτός δεν πείστηκε. Γνωρίζοντας ότι ο πατέρας του μωρού ήταν ο Δίας, τον οδήγησε στον Όλυμπο για να κριθεί από τον πατέρα των θεών για την ανίερη πράξη του. Ο Δίας βρήκε τις δικαιολογίες του Ερμή διασκεδαστικές και τον διέταξε να τον οδηγήσει στο κλεμμένο κοπάδι. Εντυπωσιασμένος από την ικανότητα του γιου του να κλέβει, ο Δίας τον έκανε αγγελιαφόρο των θεών, αλλά και προστάτη των κλεφτών.
Ο Απόλλωνας, όμως, ήταν ακόμη εκνευρισμένος. Ο νεογέννητος αδερφός του, προκειμένου να τον εξευμενίσει, δώρισε τη λύρα που έχει φτιάξει στον θεό της μουσικής. Αυτό το όργανο συνδέθηκε τόσο με τον Απόλλωνα, με αποτέλεσμα να γίνει ένα από τα θεϊκά σύμβολά του. Για τον εαυτό του κατασκεύασε αμέσως ένα νέο όργανο, τον αυλό. Ως αντάλλαγμα, στον Ερμή χαρίστηκε το κηρύκειο, που έγινε σύμβολο του αγγελιαφόρου των θεών. Ο Απόλλωνας ζήτησε από τον Ερμή, γνωρίζοντας την ιδιότητά του ως προστάτη των κλεφτών, να ορκιστεί να μην ξανακλέψει τίποτα που άνηκε σε εκείνον. Έτσι, οι δύο νεαροί θεοί συμφιλιώθηκαν.
Ο Απόλλωνας, αργότερα, δώρισε τη λύρα στον Ορφέα, μυθικό ποιητή και Αργοναύτη. Ο Ορφέας, όντας γιος της Μούσας Καλλιόπης, αύξησε τις χορδές της λύρας σε εννέα, όσες, δηλαδή, και οι Μούσες, προκειμένου να τιμήσει τις προστάτιδες των τεχνών.
Μέσα από τον μύθο για τη δημιουργία της λύρας, συμπεραίνουμε τη σημασία της μουσικής για τους αρχαίους Έλληνες. Η τέχνη αυτή ήταν τόσο σημαντική για τους προγόνους μας, που θεώρησαν ως θεϊκή εφεύρεση ένα από τα αρχαιότερα μουσικά όργανα, ενώ ως προστάτη της μουσικής τέχνης λάτρευαν έναν από τους πιο ισχυρούς θεούς, τον Απόλλωνα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Hansen, W. (2004), Handbook of Classical Mythology, ABC-CLIO.
- Προβατάκη. Θωμά. (2002), Η Μυθολογία των Ελλήνων, Αθήνα: Εκδ. Ρέκος.
