Της Άννας Τσεκάνι,
Από τη στιγμή της γέννησής μας βρισκόμαστε, εκούσια ή μη, μέσα σε έναν κύκλο επιρροής, είτε αυτός είναι οικογενειακός είτε συγγενικός είτε αργότερα φιλικός και επαγγελματικός, ωστόσο ορισμένες φορές τα καθαρά προσωπικά όρια όχι μόνο καταπατούνται, αλλά συνήθως δε γίνονται καν αντιληπτά.
Οι κοινωνικές νόρμες αποτελούσαν από αναγεννήσεως κόσμου εναρκτήριο συνδετικό λίθο ανάμεσα στους ανθρώπους και μία σημαντική μορφή συνένωσης και συνύπαρξης των ανθρώπων. Οι νόρμες στο σύνολό τους ποικίλουν ανάλογα με το αν συμμορφώνονται με τις αξίες και τους κανόνες της εκάστοτε κοινωνικής συμπεριφοράς, αφού τις περισσότερες φορές δεν είναι τα άτομα που αποτελούν τον συνδετικό κρίκο, αλλά οι κανόνες και τα πρότυπα που τις αποτελούν.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι ίδιες αυτές οι κοινωνικές νόρμες μπορούν να οδηγήσουν και ορισμένες φορές να περιορίσουν μία κοινωνική συμπεριφορά χωρίς καν την ύπαρξη κάποιου νόμου, ενώ σε πολλές περιπτώσεις αναδύονται δυναμικά και στο κοινωνικό σύστημα. Η ύπαρξη τους έγκειται είτε στην επιθυμία των ανθρώπων για επίτευξη των σκοπών τους είτε στις βαθιές ρίζες που έχει η παράδοση στη σκέψη του κόσμου.
Πολλές φορές συναντάμε αυτή τη σχετική συμμόρφωση (conformity) στην ίδια την κοινωνική ομάδα, είτε μέσα από την στείρα υιοθέτηση αντιλήψεων, για την επίτευξη της αποδοχής και της ταύτισης με την κοινωνική ομάδα, είτε μέσα από την αποφυγή κάποιας διένεξης ή σύγκρουσης, έτσι ώστε να υπεισέλθει πάλι μια νοητή αποδοχή από την ομάδα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της σχετικής συμμόρφωσης αποτελεί το πείραμα του Milgram, το οποίο βασίζεται στην θέληση του κόσμου να συμμορφωθεί-να υπακούσει σε μια αρχή ακόμα και αν αυτή η εντολή παραβιάζει τα ηθικά όρια του καθενός.
Το πείραμα του Milgram αποτελούνταν από μία σειρά από κοινωνικά-ψυχολογικά πειράματα μέσα από τα οποία υπήρχε ένας εθελοντής σε ρόλο «καθηγητή» και ένας εθελοντής «μαθητής», ο οποίος εν αγνοία του πρώτου αποτελούσε μέρος της ίδιας της έρευνας και όχι απλά εθελοντής, ενώ υπήρχε και η σχετική αρχή, ο «αρμόδιος» του πειράματος. Κατά τη διάρκεια, λοιπόν, του πειράματος, ο καθηγητής έπρεπε να υποβάλει τον εθελοντή σε ορισμένες ερωτήσεις: Σε κάθε λάθος απάντηση ο «μαθητής» θα δεχόταν ηλεκτροσόκ με ανώτατο όριο 450 volt, το οποίο θα του προκαλούσε και τον σχετικό πόνο.
Στην αρχή του πειράματος πολλοί συμμετέχοντες δήλωσαν την επιθυμία τους να σταματήσουν το πείραμα, ωστόσο η πλειονότητα των συμμετεχόντων συνέχισε, ενώ κάθε φορά κάποιος συμμετέχων δήλωσε πως ήθελε να σταματήσει ο οργανωτής του πειράματος απλά τον παρότρυνε να συνεχίσει. Σε περίπτωση που επέμενε, τότε το πείραμα σταματούσε, ενώ αν συνέχιζε, το πείραμα θα σταματούσε μόλις ο δέκτης θα λάμβανε το μέγιστο όριο των 450volt.
Κατά τη διάρκεια του πρώτου κύκλου των πειραμάτων το 65% των συμμετεχόντων έφτασε μέχρι και τα 450 volt, παρά το γεγονός ότι είχαν κάποιους ενδοιασμούς, απλά και μόνο με την παρότρυνση της σχετικής αρχής. Τα αποτελέσματα έδειχνα ξεκάθαρα τη θέληση του κόσμου να υπακούει σε μία φιγούρα, η οποία δηλώνει πως είναι αρμόδια σε έναν τομέα (στην παραπάνω περίπτωση είναι αρμόδια για το πείραμα), αψηφώντας το γεγονός ότι οι πράξεις τους έχουν αντίκτυπο στη ζωή και ίσως και στην υγεία κάποιου άλλου ατόμου.
Η υπακοή και η συμμόρφωση είναι μία μορφή κοινωνικής επιρροής, όπου συνθέτει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ίσως να αποτελεί πλέον κομμάτι της φύσης του κόσμου να υπακούει σε μία αρμόδια σχετική αρχή ή ακόμα και να αποτελεί επακόλουθο της κουλτούρας του εκάστοτε πολιτισμού. Ωστόσο, οι ρίζες της συμμόρφωσης σε μια αρχή βρίσκονται βαθιά μέσα στην παγκόσμια ιστορία και η ανθρώπινη συμπεριφορά αποτελεί έναν αρκετά περίπλοκο παράγοντα. Ίσως, λοιπόν, να μη χρειαστεί να θέσουμε την προσοχή μας στην επιρροή που υπάρχει από τις κοινωνικές ομάδες, αλλά στον λόγο και τον τρόπο που επηρεάζονται τόσο εύκολα τα άτομα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Group Influence: Definition, Theory & Examples, study.com, διαθέσιμο εδώ
- Social Influence, courses.lumenlearning.com, διαθέσιμο εδώ
- Social influence: Social norms, conformity and compliance, psycnet.apa.org, διαθέσιμο εδώ
