Της Δώρας Νικολάου,
Ας μη μας τρομάζει ο τίτλος! Πράγματι, εύλογα θα μπορούσε κανείς να αποθαρρυνθεί, καθώς ακούγεται και πιστεύεται από αρκετούς πως οι Καλές Τέχνες αποτελούν χόμπι και θέμα συζήτησης των λίγων και ειδικών, ότι είναι μια ενασχόληση που απαιτεί πλούσιο πνευματικό υπόβαθρο από τους οπαδούς της, ή τουλάχιστον τους θέλει έντονα πληροφορημένους για το θέμα, ή ακόμη και μέλη αντίστοιχων καλλιτεχνικών κύκλων.
Το βιβλίο Η διαλεκτική της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το βιομηχανικό χρηστικό αντικείμενο, της συγγραφέως και Διδάκτορος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Παρασκευής Κερτεμελίδου, το οποίο έχει δοκιμιακό χαρακτήρα και κυκλοφόρησε τον περασμένο Νοέμβριο από τις Εκδόσεις Επίκεντρο, σίγουρα διαψεύδει την εν λόγω πεποίθηση. Η συγγραφέας έχει πλούσιες ακαδημαϊκές, αλλά και επαγγελματικές ενασχολήσεις, καθώς είναι Αρχιτέκτων Μηχανικός του Α.Π.Θ, κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος – Ειδίκευσης Μουσειολόγου, Διδάκτωρ Αρχιτεκτονικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και Επίκουρη Καθηγήτρια του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος.
Συστήνοντάς μας βήμα βήμα, κατανοητά και χωρίς πομπώδεις, προσποιητές έννοιες το αντικείμενο της Μοντέρνας Τέχνης, όταν το βρίσκουμε συνυφασμένο με τη μαζική βιομηχανική παραγωγή καθημερινών αντικειμένων, το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα επιτυχές εγχείρημα, που κατορθώνει να φέρει σε επαφή οποιονδήποτε φιλότεχνο ενδιαφερόμενο με το αντικείμενο. Μάς αποδεικνύει ότι η Μοντέρνα Τέχνη δεν είναι απλώς μια προσποιητή ασχολία της καλλιτεχνικής ελίτ ή ένα ακατανόητο προνόμιο μονάχα των ακαδημαϊκά και επαγγελματικά ασχολούμενων με αυτή.
Η μελέτη της Π. Κερτεμελίδου ξεκινάει με την εισαγωγή σε βασικές έννοιες της τέχνης που περιστρέφεται γύρω από τη βιομηχανική παραγωγή, τη χρήση καθημερινών αντικειμένων και την ανύψωσή τους από χρηστικά σε καλλιτεχνικά μέσα. Όροι, όπως το Design, η Art Nouveau, Art Deco, η Αντι-Τέχνη του Νταντά, εξηγούνται με απλό ύφος και αναλύονται για τη διευκόλυνση ή πληροφόρηση όλων των αναγνωστών. Η απαρχή του εκάστοτε καλλιτεχνικού κινήματος διερευνάται και εξηγείται μέσα από ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, όπως τη Βιομηχανική Επανάσταση, την αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής, την πρωτόγνωρη αφθονία καταναλωτικών αγαθών, αλλά και την αναπόφευκτη αντίδραση της νέας γενιάς στον κατεστημένο ακαδημαϊσμό της τέχνης.
Οι νέες μέθοδοι που έρχονται, φέρνουν τη δική τους επανάσταση και η τέχνη μπορεί πια και να βρεθεί μέσα στα σπίτια όλων! Καθημερινά αντικείμενα, “arts and crafts” που συνιστούν τον πλέον ολοκληρωμένο σχεδιασμό, η νέα αισθητική στην αρχιτεκτονική και η επήρεια της Σχολής Bauhaus είναι όλα έννοιες που αναλύονται στον αναγνώστη. Μελετάται, επίσης, με την αντιπαραβολή διάφορων θεωριών το πιο φιλοσοφικό και πάντοτε αναπάντητο ερώτημα του «Τι είναι τέχνη;» και πιο συγκεκριμένα, τι καθόρισε τη σύγχρονη εκδοχή της ως άξιας θαυμασμού, προστασίας ή συζήτησης. Πρόκειται, βέβαια, για ένα θέμα που ίσως και να απασχολεί πολλούς από εμάς κατά τη γνωριμία με αυτή.
Το θέμα είναι ιδιαίτερα πρόσφορο για συζήτηση, διότι, η ευρέως αποδεχόμενη και θεμελιωμένη ομορφιά της κλασικής, για παράδειγμα, τέχνης ευκολότερα ερμηνεύεται με τα κοινά μας διδάγματα, αλλά οι σύγχρονες μορφές μπορούν συχνά να προκαλέσουν το κοινό γούστο και τις προσωπικές αντιλήψεις περί αισθητικής. Χωρίς να κουράζει καθόλου και από βασικούς ορισμούς, όπως τα “readymades” του Duchamp, μας συστήνει με πρωταρχικά, αλλά και παγιωμένα, πρότυπα έργα του κινήματος, σημαντικούς σταθμούς, όπως τη δημιουργία της Pop-art και του κολλάζ την επαναχρησιμοποίηση αντικειμένων κοινών και σκουπιδιών.
Η έρευνα συνεχίζεται, υιοθετώντας για τα καλλιτεχνήματα την έννοια του μουσειακού εκθέματος και παραθέτοντας μια λίστα των σημαντικότερων design μουσείων, τον συμβολισμό πίσω από τους διαφορετικούς τρόπους έκθεσης. Κάθε καλλιτέχνης εκπροσωπεί, άλλωστε, άλλον σκοπό. Είναι ένας μεγάλος διάλογος ανάμεσα στον δημιουργό και το κοινό του. Μέσα σε όλο αυτό το έργο, δε θα μπορούσε να λείπει και η αναφορά στην ελληνική σκηνή του κινήματος, τους Έλληνες καλλιτέχνες που διέπρεψαν στον χώρο, εκπροσώπησαν την είσοδο του αντικειμένου στη χώρα και εξελίχθηκαν με βάση όσα συνάντησαν και διδάχτηκαν στο διεθνές καλλιτεχνικό περιβάλλον.
Το βιβλίο της Παρασκευής Κερτεμελίδου είναι χωρίς αμφιβολία ένα εναλλακτικό πόνημα που φανερώνει γνώση του αντικειμένου και παρουσιάζει διαφορετικές όψεις του βιομηχανικού προϊόντος. Καθόλου εξεζητημένο, προσιτό σε κάθε ενδιαφερόμενο αναγνώστη, ανεξαρτήτως προηγούμενου υπόβαθρου, θα μπορούσε να αποτελέσει την ιδανική γνωριμία με το θέμα, για οποιονδήποτε κι αν το τολμήσει!
