Της Εμιλένας Πούπα,
Ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής μυθολογίας είναι αφιερωμένο στο Δωδεκάθεο, με ποικίλους μύθους να έχουν πρωταγωνιστές τους θεούς του Ολύμπου. Από τους πιο διαδεδομένους της Ελληνικής Μυθολογίας, αδιαμφισβήτητα, είναι αυτός που περιγράφει τη φιλονικία ανάμεσα στη θεά της σοφίας, Αθηνά, και τον θεό της θάλασσας, Ποσειδώνα. Το κέντρο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, η πόλη των Αθηνών, ήταν αυτή που αποτέλεσε το μήλο της έριδος, ανάμεσα στους δύο θεούς, σχετικά με την κυριαρχία τους σε αυτήν. Το όνομα της πόλης θα εξαρτιόταν από τον νικητή της διαμάχης, με μόνο κριτήριο για την ανάδειξη του, τη χρησιμότητα του δώρου που θα προσέφερε στην πόλη.
Όπως είναι ευρέως γνωστό, η Αθηνά ήταν η θεά της Σοφίας και η αντιπρόσωπος της στρατιωτικής τέχνης. Επιπλέον, ως θεά της νοημοσύνης, της λογικής και της σύνεσης, οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η ίδια τους είχε διδάξει την τέχνη της γεωργίας, με αποτέλεσμα να πραγματοποιούν ετήσιες γιορτές αφιερωμένες σε αυτήν, σχετιζόμενες με τη γεωργία, με γνωστότερη τα Παναθήναια. Εμβλήματά της ήταν το δόρυ, η κουκουβάγια και η ελιά. Από την άλλη πλευρά, ο Ποσειδώνας ήταν ο θεός της Θάλασσας. Ως κυρίαρχος σε αυτήν, ήλεγχε όλα τα καράβια και είχε επίγνωση των πραγμάτων αναφορικά με τη θάλασσά και το τι γινόταν σ’ αυτήν. Κυρίως, τον λάτρευαν οι παραθαλάσσιες πόλεις, οι οποίες, μάλιστα, διοργάνωναν διάφορες γιορτές προς τιμήν του, με πιο χαρακτηριστική τα Ίσθμια. Σύμβολό του αποτελούσε η τρίαινα, την οποία κρατούσε στο δεξί του χέρι, σύμφωνα πάντα με τις απεικονίσεις σε αγγεία και νομίσματα που σώζονται μέχρι σήμερα.
Αν και υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές για τη συγκεκριμένη αντιπαράθεση, η επικρατέστερή, του περιηγητή Παυσανία, αναφέρει ότι η διαμάχη ξεκίνησε από τον Ποσειδώνα, ο οποίος ζήτησε από τον βασιλιά της πόλης Κέκροπα να αναλάβει την προστασία της και να την ονομάσει Ποσειδωνία. Ο Ποσειδώνας χτύπησε την τρίαινα του στα βράχια της ακρόπολης και αμέσως, ξεχύθηκε ένα κύμα από θαλάσσιο νερό, δημιουργώντας μ’ αυτόν τον τρόπο ένα πηγάδι στο Ερέχθειο. Η προσφορά του θεού στους κατοίκους ήταν αυτή η πηγή αλμυρού θαλασσινού νερού, η οποία συμβολικά σε διάφορες παραλλαγές του μύθου ίσως συμβολίζεται και αλληγορικά με ένα άλογο που ξεπροβάλλει από τα βάθη της θάλασσας κατ’ εντολή του Ποσειδώνα. Η Αθηνά, όμως, παρουσιάστηκε και διεκδίκησε, επίσης, την κυριαρχία της πόλης. Χτύπησε το δόρυ της στο έδαφος, με αποτέλεσμα να ξεπροβάλλει μια ελιά γεμάτη καρπούς. Το δώρο της θα παρείχε στους κατοίκους της πόλης τροφή, λάδι και ξυλεία. Ο Κέκροπας βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα δίλημμα και ζήτησε τη βοήθεια των θεών και των κατοίκων της πόλης, για να καταλήξει στην καλύτερη απόφαση για το μέλλον αυτής.
Οι θεοί κατέληξαν εύλογα στο συμπέρασμα, μετά από τη σύγκριση των δύο θεϊκών δώρων, ότι η ελιά αποτελούσε χρησιμότερο δώρο απ’ ό,τι το αλμυρό νερό και έτσι, η θεά της σύνεσης βγήκε νικήτρια από αυτήν τη διαμάχη. Έχοντας υπόψιν του ο βασιλιάς Κέκροπας ότι η πόλη ήταν περικυκλωμένη από θαλάσσιο νερό, το δώρο του θεού Ποσειδώνα κρίθηκε μη αναγκαίο για τους κατοίκους της, σε σχέση με το δώρο της θεάς Αθηνάς, που ήταν κάτι πρωτόγνωρο μέχρι τότε, και οι κάτοικοι θα το χρησιμοποιούσαν πιο εύκολα στην καθημερινή τους ζωή. Το αποτέλεσμα αυτής της φιλονικίας ήταν να ονομαστεί η πόλη «Αθήνα», προς τιμήν της θεάς Αθηνάς.
Τέλος, ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι, σύμφωνα με τον μύθο, η ελιά που προσέφερε η θεά της σοφίας, παρόλο που αργότερα κάηκε από τους Πέρσες, δεν εξαφανίστηκε και την επομένη κιόλας μέρα έβγαλε καρπούς. Αυτή ακριβώς ήταν η απόδειξη ότι η προστάτιδά τους δεν είχε εγκαταλείψει ούτε την πόλη ούτε τους κατοίκους της. Είναι σαφές ότι αν τα πράγματα είχαν διαφορετική εξέλιξη, η πόλη δε θα ονομαζόταν «Αθήνα». Αν το δώρο του Ποσειδώνα είχε αποδειχθεί πιο χρήσιμο από την ελιά και ο ίδιος στεφόταν νικητής της διαμάχης, αντί για τη θεά Αθηνά, η πόλη η οποία αποτελεί σήμερα πρωτεύουσα της Ελλάδας, πιθανότατα θα ονομαζόταν Ποσειδωνία, προς τιμήν του θεού της θάλασσας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Abigail M. et. al. (2018 ed.), The Mythology Book: Big Ideas Simply Explained, London: Dorling Kindersley (D.K.) Limited
- Προβατάκη, Θωμά Μ. (2002), Η μυθολογία των Ελλήνων, Αθήνα: Εκδ. Ρέκου
- Roman L. and Roman M. (2010), Encyclopedia of Greek and Roman Mythology, New York: Facts on File, Inc
