Της Αθηνάς Ζαγκώτη,
Ο ήχος είναι μια έννοια, ένα φαινόμενο που μπαίνει στη ζωή μας από τη στιγμή που γεννιόμαστε, χωρίς, ωστόσο, να γνωρίζουμε ότι τον αντιλαμβανόμαστε. Ο ήχος προκαλείται κυρίως από μεταβολές υλικών σωμάτων, συνδυαστικά με διεγέρσεις της ακοής του κάθε ανθρώπου. Πρόκειται για τα λεγόμενα «ηχητικά κύματα», τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Με την πάροδο του χρόνου, και καθώς το ανθρώπινο γένος εξελισσόταν, άρχισε να μελετά και να αναζητά διάφορες πτυχές και χρήσεις του φαινομένου ήχος και να δημιουργεί μηχανές, μέσα από τις οποίες παράγονταν ήχοι, τόσο για τη διασκέδαση όσο και για τη διευκόλυνση της ζωής των ανθρώπων.
Στις αρχές του 1877, πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες προσπάθειες δημιουργίας μιας μηχανής, η οποία θα προσέφερε ευχαρίστηση στους ανθρώπους, μιας «παιχνιδομηχανής» καλύτερα, που θα προσέφερε ήχο για ευχαρίστηση. Μια τέτοια μηχανή θα ήταν δύσκολο να δημιουργηθεί σε καιρούς που οι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονταν ορισμένες λειτουργίες και μεθόδους, ενώ τα μέσα δημιουργίας τόσο εξειδικευμένων μηχανικά προϊόντων ήταν σχεδόν δυσεύρετα. Παρόλα αυτά, εν έτει 1877, ο επιχειρηματίας και εφευρέτης Thomas Edison δημιούργησε τον λεγόμενο φωνογράφο ή αλλιώς φωνόγραφο. Ο φωνογράφος του Edison ήταν ο πρόγονος του μεταγενέστερου γραμμοφώνου, μια συσκευή η οποία αποτελείτο από έναν κύλινδρο με αυλάκια, καλυμμένο με αλουμινόχαρτο, μια βελόνα και ένα χωνί. Σκοπός του μηχανήματος αυτού ήταν να ηχογραφεί, αλλά ταυτόχρονα και να παράγει ήχο. Με τη βοήθεια της βελόνας, καταγραφόταν στα αυλάκια του κυλίνδρου ο ήχος. Ωστόσο, τα πρώτα αποτελέσματα δεν είχαν την επιτυχία που οραματίστηκε ο Edison, καθώς ο ήχος δεν ήταν καθαρός. Παρόλα αυτά, πέτυχε τον στόχο του, μια μηχανή ηχογράφησης και αναπαραγωγής ήχου ταυτοχρόνως.
Οι πρώτες ηχογραφήσεις του Edison αποτυπώθηκαν στις ανάγλυφες εσοχές του κυλίνδρου, καλυμμένου με αλουμινόχαρτο, μέσω της γραφίδας/βελόνας, η οποία λαμβάνει μονάχα τις ηχητικές δονήσεις. Κατά τη διαδικασία της ηχογράφησης, το αλουμινόχαρτο τυλίγεται γύρω από τον κύλινδρο. Λίγο αργότερα, η πρώτη αυτή εφεύρεση του Thomas Edison υπέστη κάποιες βελτιώσεις. Αξιοσημείωτες είναι εκείνες του Emil Berliner, Γερμανο-Αμερικανού εφευρέτη, το 1887, χάρη στις οποίες ο ήχος ανιχνεύονταν καλύτερα με τη βοήθεια μιας επίπεδης σπείρας, χωρίς να είναι αναγκαίο να καταγραφεί σε κύλινδρο. Ωστόσο, από τον επίπεδο δίσκο προέκυψε ένα «αρνητικό», το οποίο, παρόλα αυτά, χρησιμοποιήθηκε ως προσχέδιο/υπόδειγμα, ώστε να δημιουργηθούν πανομοιότυποι δίσκοι, ακολουθώντας τα «βήματα» του αυθεντικού. Οι δίσκοι αυτοί, με τη νέα μορφή τους, ήταν σε θέση να παίξουν στο λεγόμενο γραμμόφωνο, τη συσκευή μετεξέλιξης του φωνογράφου, που μετονομάστηκε από τον Berliner.
Μετά τη μεγάλη του αυτή εφεύρεση, ο Γερμανός Emil Berliner λαμβάνει βραβείο ευρεσιτεχνίας, ενώ οι δίσκοι του έγιναν πασίγνωστοι σε όλον τον κόσμο. Σε πρώτο στάδιο, οι δίσκοι παράγονταν από γυαλί, στη συνέχεια ως ιδανικότερο υλικό θεωρήθηκε ο ψευδάργυρος, ενώ καταληκτικά, για οικονομικούς κυρίως λόγους, αλλά και διευκόλυνσης, χρησιμοποιήθηκε το πλαστικό. Μετά την επιτυχία του Berliner και την αλλαγή ολόκληρου του συστήματος ηχογράφησης και αναπαραγωγής ήχου, το γραμμόφωνο ήταν πλέον η μοναδική συσκευή που χρησιμοποιούνταν για τον σκοπό αυτό. Τι διαφορές είχε το γραμμόφωνο από τον φωνογράφο; Το γραμμόφωνο ήταν μια μηχανή η οποία αποτέλεσε μετεξέλιξη του φωνογράφου. Το γραμμόφωνο αποτελούνταν από έναν «βραχίονα», ο οποίος με τη σειρά του διατηρούσε βελόνα, η οποία λάμβανε μέσω των δονήσεων τον ήχο και τον κατέγραφε. Ήταν μια συσκευή ηχογράφησης και αναπαραγωγής ήχου. Οι δίσκοι του Berliner αποτέλεσαν τους πρώτους ολοκληρωμένους δίσκους, τα πρώτα αρχεία, θα λέγαμε, αναπαραγωγής ήχου. Επίσης, διευκόλυναν και τις βιομηχανίες, καθώς ήταν οι πρώτοι δίσκοι που παράγονταν μαζικά.
Οι δίσκοι του Berliner έγιναν ανάρπαστοι, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία της εταιρείας του, “Berliner Gramophone Company”. Η εταιρεία δημιουργήθηκε με σκοπό τη μαζική παραγωγή δίσκων και φυσικά, την παραγωγή της μηχανής χρήσης τους, το γραμμόφωνο. Ο Berliner, για να προωθήσει το έργο του, πλησίασε επιφανείς ανθρώπους, παραγωγούς, καλλιτέχνες και τους έπεισε να χρησιμοποιήσουν για την καταγραφή της μουσικής τους το σύστημά του. Δυο γνωστοί καλλιτέχνες της εποχής, ο Enrico Caruso και η Dame Nellie Melba, ήταν από τους πρώτους που εμπιστεύτηκαν την B. Gramophone Company για την ηχογράφηση της μουσικής τους. Αργότερα, ο εφευρέτης μας προχωρά σε ακόμα ένα καινοτόμο βήμα. Με τη μέθοδο της διαφήμισης και χρησιμοποιώντας διάσημα ονόματα, όπως του Francis Barraud, διακεκριμένου ζωγράφου, ο Berliner δημιούργησε θυγατρική, τη λεγόμενη “His Master’s Voice”, η οποία χρηματοδοτήθηκε από την Gramophone Co. Η εταιρεία του Γερμανο-Αμερικανού εφευρέτη επεκτάθηκε και σε άλλες χώρες, δημιουργώντας παραρτήματα της B. Gramophone Co., όπως τη Berliner Gram-o-phone στον Καναδά, τη Deutsche Grammophon στη Γερμανία και τη βρετανική εταιρεία Gramophone Co. Μετά την εξέλιξή της, η εταιρεία έδινε πιστοποιητικά επιμόρφωσης για ερασιτέχνες στη χρήση του γραμμόφωνου, αλλά και στην ηχογράφηση και δημιουργία δίσκων.
Καταληκτικά, παρατηρούμε σε ευρύτερο πλαίσιο ότι από τους προηγούμενους αιώνες οι μηχανές έκαναν την εμφάνισή τους, με σκοπό να κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Σε αυτό, συνέβαλε η επινοητικότητα και εφευρετικότητα ορισμένων ανθρώπων, οι οποίοι «δώρισαν» στην ανθρωπότητα τα ευρήματά τους. Από τον φωνογράφο του Edison, έως το γραμμόφωνο του Berliner, οι εξελίξεις «μακραίνουν και πληθαίνουν», βοηθώντας τον κόσμο να γίνει καλύτερος. Το γραμμόφωνο και οι δίσκοι κατέλαβαν το μονοπώλιο στην ηχογράφηση και αναπαραγωγή μουσικής και, φυσικά, ήταν το επικρατέστερο μέσο διασκέδασης σε κάθε σπίτι έως και τη δεκαετία του 1980, όταν αντικαταστάθηκε από τις κασέτες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bellis, M. (2019), Emile Berliner and the History of the Grammophone. Άρθρο από την ιστοσελίδα ThoughtCo. Διαθέσιμο εδώ.
- Stross, R. (2010), Phonograph: The Incredible Talking Machine, Άρθρο από την ιστοσελίδα Time.com. Διαθέσιμο εδώ.
- Λήμμα “Phonograph” (1998), από την ιστοσελίδα Britannica Encyclopedia. Διαθέσιμο εδώ.
