Της Αγγελικής Μανωλάκη,
Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, η ψυχολόγος Diana Baumrind μέσα από το έργο της παρατήρησε κάποιες σημαντικές παραμέτρους στην ανατροφή των παιδιών. Οι παράμετροι αυτοί περιλάμβαναν τη ζεστασιά, τη φροντίδα, τρόπους επικοινωνίας και πειθαρχίας. Διαπίστωσε, λοιπόν, πως οι γονείς υιοθετούσαν κάποιες από αυτές τις παραμέτρους στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται τρία διακριτά είδη γονεϊκότητας. Το πρώτο, το οποίο θα αναλύσουμε και στο παρόν άρθρο είναι το δημοκρατικό στυλ (authoritative parenting). Ακολουθεί το αυταρχικό ύφος, το επιτρεπτικό και τέλος το αδιάφορο γονεϊκό ύφος.
Οι γονείς που υιοθετούν μία δημοκρατική προσέγγιση στον τρόπο που ασκούν τα γονικά τους καθήκοντα τείνουν να παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευελιξία και προθυμία να εμπλακούν σε ενεργό διάλογο με τα παιδιά τους και να τα ακούσουν προσεκτικά. Τους παρέχουν ασφάλεια, ζεστασιά και αγάπη χωρίς να δείχνουν μια τιμωρητική διάθεση απέναντί τους σε περίπτωση αποτυχίας.
Μέσα από την παρατήρηση περιστατικών δικών της αλλά και της έρευνας, η Baumrind διαπίστωσε πως οι γονείς αυτοί «παρακολουθούν και μεταδίδουν σαφή πρότυπα για τη συμπεριφορά των παιδιών τους. Παραμένουν δυναμικοί, χωρίς όμως να γίνονται παρεμβατικοί και περιοριστικοί. Προτιμούν να πειθαρχούν με υποστηρικτικές μεθόδους. Θέλουν τα παιδιά τους να είναι τόσο δυναμικά όσο και κοινωνικά υπεύθυνα, και τόσο αυτόνομα όσο και συντροφικά». Αυτός ο συνδυασμός γονεϊκών μεθόδων οδηγεί στη δημιουργία της αίσθησης της ανεξαρτησίας, της αυτονομίας και του αυτοελέγχου. Με αυτό τον τρόπο, τα παιδιά τείνουν να είναι πιο χαρούμενα και πιο επιτυχημένα στη ζωή τους.
Οι δημοκρατικοί γονείς θέτουν κανόνες και όρια στα παιδιά τους, αλλά δεν απαιτούν τυφλή υπακοή σε αυτούς. Αντίθετα, προτιμούν να συζητούν μαζί τους τους κανόνες που θεσπίζουν καθώς και το γιατί είναι απαραίτητοι. Αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους και τη σχέση τους μαζί τους με λογική και διάλογο, επομένως, είναι πιο πιθανό τα παιδιά να τηρήσουν τους κανόνες, όχι λόγω του φόβου της τιμωρίας, αλλά γιατί αναγνωρίζουν και τα ίδια τη σημασία τους και επιδιώκουν να δείξουν υπευθυνότητα. Μαθαίνουν πιο εύκολα να ξεχωρίζουν το σωστό από το λάθος και να εσωτερικεύουν τα διδάγματα των γονιών τους.
Επίσης, σύμφωνα με έρευνες (Boon, 2007· Heaven & Ciarrochi, 2008· Steinberg, Elmen & Mounts, 1989), ο συγκεκριμένος τύπος γονέα συνδέεται με υψηλές σχολικές επιδόσεις. Συγκεκριμένα, τα παιδιά που διαπαιδαγωγούνται με το δημοκρατικό μοντέλο σημειώνουν καλύτερες επιδόσεις στα μαθήματα και έχουν καλύτερη ψυχοκοινωνική προσαρμογή στο σχολικό περιβάλλον. Λόγω του ότι διαθέτουν ισχυρά κίνητρα, υψηλή αυτοεκτίμηση και αντίληψη και γνωρίζουν πώς να συνεργάζονται αρμονικά με τους γύρω τους, πιστεύοντας στον εαυτό τους και στις δυνάμεις τους. Όλα αυτά σχετίζονται άμεσα με τις καλύτερες επιδόσεις στους στον ακαδημαϊκό στίβο.
Ένα απλό παράδειγμα του πώς συμπεριφέρεται ο δημοκρατικός γονιός με το παιδί του είναι το εξής: «Είναι προτιμότερο μία ώρα πριν κοιμηθείς να μη χρησιμοποιείς το laptop γιατί ίσως σου προκαλέσει υπερένταση και δημιουργήσει ζητήματα με τον ύπνο».
Άλλο ένα βασικό χαρακτηριστικό αποτελεί η διεκδίκηση ποιοτικού οικογενειακού χρόνου, όπου γονείς και παιδιά συμμετέχουν ενεργά σε διάφορες δραστηριότητες ακόμα και αθλητικές, με έμφαση όμως στην προσπάθεια του παιδιού και όχι στο αποτέλεσμα ή στη νίκη.
Συμπερασματικά, δεν αρκεί κάποιος να λέει πως είναι δημοκρατικός γονιός αλλά πρέπει να το εφαρμόζει στην πράξη κάθε μέρα και κάθε ώρα. Αυτό είναι το δύσκολο, καθώς απαιτεί συνειδητή προσπάθεια και επιμονή. Πρόκειται, όμως, αναμφίβολα και για το καλύτερο δυνατό μοντέλο με τα πιο θετικά αποτελέσματα για τη μετέπειτα πορεία του ατόμου και το είδος των σχέσεων που θα αναπτύξει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Οι τύποι γονικής μέριμνας και οι επιπτώσεις τους στα παιδιά, flowmagazine.gr, διαθέσιμο εδώ
- Γονεϊκά Στυλ Ανατροφής: Τι Είναι Και Γιατί Μας Ενδιαφέρουν, psychomotor-athens.gr, διαθέσιμο εδώ
- Δημοκρατικό στυλ γονέα και ψυχοκοινωνική εξέλιξη παιδιού, psychologynow.gr, διαθέσιμο εδώ
