Της Δέσποινας Βλάχου,
Το ζήτημα της σεξουαλικής κακοποίησης που μπορεί να οδηγήσει σε εγκυμοσύνη νεαρά κορίτσια και έφηβες έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις στην Παραγουάη. Σύμφωνα με μία έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, δύο κορίτσια μεταξύ 10 και 14 ετών κατά μέσο όρο γεννούν κάθε μέρα στην Παραγουάη, γεγονός που οφείλεται σε έναν συνδυασμό εκτεταμένης κακοποίησης παιδιών και στους πολύ αυστηρούς νόμους που υπάρχουν στη χώρα σχετικά με την άμβλωση.
Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, που δημοσιεύθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, επισημαίνει την ανεπαρκή δράση για αντιμετώπιση της πολιτιστικής ανοχής στη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, αναφέροντας ότι το 80% των περιπτώσεων λαμβάνουν χώρα εντός του οικογενειακού κύκλου. Η έκθεση, με τίτλο «Mitãkuña ndaha’eiva’erã sy» (δεν είναι κορίτσια, είναι μητέρες), αναλύει τις αποτυχίες του συστήματος υγείας, εκπαίδευσης και δικαιοσύνης που υπάρχει στην Παραγουάη για την αντιμετώπιση περιπτώσεων σεξουαλικής βίας κατά παιδιών και εφήβων.
Η Παραγουάη έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά εγκυμοσύνης σε παιδιά και έφηβες στη Λατινική Αμερική, μια περιοχή που, στο σύνολό της, έχει τα δεύτερα υψηλότερα ποσοστά στον κόσμο. Η χώρα μαστίζεται εδώ και καιρό από τη σεξουαλική βία κατά των παιδιών. Το 2015, ενα 11χρονο κορίτσι, γνωστό με το ψευδώνυμο «Mainumby» (που σημαίνει Κολιμπρί), αναγκάστηκε να γεννήσει, παρά την καταδικαστική απόφαση της Διαμερικανικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του ΟΗΕ. Μεταξύ 15 και 20% των γεννήσεων στον λεγόμενο Νότιο Κώνο (Αργεντινή, Βραζιλία, Χιλή, Ουρουγουάη, Παραγουάη) γίνονται από έφηβες μητέρες, ποσοστό που παρέμεινε σταθερό την τελευταία δεκαετία, ενώ υπολογίζεται ότι το 20% των κοριτσιών που βιώνουν σεξουαλική βία στην Παραγουάη είναι κάτω των 15 ετών. Επιπλέον, εκτός από τα ανησυχητικά υψηλά ποσοστά των νέων κοριτσιών και εφήβων που αναγκάστηκαν να ολοκληρώσουν τις εγκυμοσύνες τους, στην Παραγουάη, που έχει μόλις 7 εκατομμύρια κατοίκους, περισσότερα από 12.000 κορίτσια ηλικίας 15 και 19 ετών γέννησαν, μόνο το 2019. Η Εισαγγελία της Παραγουάης κατέγραφε κατά μέσο όρο 12 περιπτώσεις σεξουαλικής βίας κατά παιδιών και εφήβων για το 2019 σε καθημερινή βάση. Η Διεθνής Αμνηστία αναφέρει για κάθε μία περίπτωση που καταγράφεται, υπάρχουν άλλες πέντε που δεν αναφέρονται ποτέ. Φαίνεται μάλιστα πως τα παιδιά των γηγενών πληθυσμών είναι αρκετά ευάλωτα. Μια σειρά περιπτώσεων ακραίας σεξουαλικής βίας εναντίον ιθαγενών κοριτσιών προκάλεσε την έντονη λαϊκή οργή το 2020.
Οι περισσότερες πράξεις σεξουαλικής κακοποίησης συμβαίνουν στο οικογενειακό περιβάλλον και σε ορισμένες περιπτώσεις, η κακοποίηση οδηγεί σε εγκυμοσύνη. Πολλές από αυτές τις εγκυμοσύνες μπορεί να ήταν αποτέλεσμα σεξουαλικής βίας, έλλειψης ολοκληρωμένης σεξουαλικής αγωγής, ανεπαρκών πληροφοριών για την πρόληψη της πρόωρης εγκυμοσύνης ή ανεπαρκούς πρόληψης σε υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας.
Το ζήτημα των αμβλώσεων στην Παραγουάη
Στην Παραγουάη, η διαδικασία της άμβλωσης μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολη. Οι επικρατούσες προκαταλήψεις για την άμβλωση μπορούν περαιτέρω να εμποδίσουν την πρόσβαση μιας γυναίκας ή ενός κοριτσιού στη φροντίδα, και το ζήτημα παραμένει ταμπού. Σε αντίθεση με άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, η Παραγουάη δεν έχει δείξει σημάδια ότι ακολουθεί τον δρόμο των χωρών της περιοχής που έχουν χαλαρώσει τους νόμους για τις αμβλώσεις. Οι αυστηροί νόμοι της Παραγουάης για τις αμβλώσεις θεωρούνται από τους πιο ακραίους στη Λατινική Αμερική. Οι νόμοι αυτοί δίνουν στα θύματα κακοποίησης λίγες επιλογές, εάν μείνουν έγκυες. Η δυνατότητα της άμβλωσης παρέχεται σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, όπου έχει αναγνωριστεί ιατρικά ότι η ζωή της μητέρας βρίσκεται σε κίνδυνο, ενώ η διακοπή της εγκυμοσύνης είναι αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση.
Στα χαρτιά, η Παραγουάη έχει ένα ισχυρό σώμα νόμου, συμπεριλαμβανομένου του Ποινικού Κώδικα, ο οποίος παρέχει μια σειρά από μέτρα προστασίας κατά της σεξουαλικής βίας. Η Παραγουάη έχει επίσης επικυρώσει τα κύρια διεθνή κείμενα που στοχεύουν στην καταπολέμηση των διακρίσεων και της βίας κατά των γυναικών, όπως η Σύμβαση για την Εξάλειψη όλων των Μορφών Διακρίσεων κατά των Γυναικών και η Διαμερικανική Σύμβαση για την Πρόληψη, Τιμωρία και Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών (Σύμβαση του Belém do Pará). Πιο πρόσφατα, η χώρα εισήγαγε μια σειρά από πρωτόκολλα και εξειδικευμένες υπηρεσίες σε κάθε κρατικό όργανο, συμπεριλαμβανομένης για παράδειγμα της Εθνικής Αστυνομίας και της Εισαγγελίας, για να υποστηρίξει τις προσπάθειες για την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών, γεγονός που συνέβαλε στην αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού.
Τα τελευταία χρόνια η Παραγουάη έχει καταβάλει σειρά προσπαθειών για την ενίσχυση της προστασίας των ευάλωτων ομάδων, μέσω, μεταξύ άλλων, της δημιουργίας εξειδικευμένων αποκεντρωμένων ιδρυμάτων όπως τα Δημοτικά Συμβούλια για τα Δικαιώματα των Παιδιών και των Εφήβων. Το 2016, η Παραγουάη υιοθέτησε νόμο που προωθεί τη θετική ανατροφή των παιδιών. Το 2017 τροποποίησε το άρθρο 135 του Ποινικού Κώδικα για να αυξήσει τις ποινές για εγκλήματα σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών και εφήβων· και στα τέλη του 2018 ψηφίστηκε ο νόμος 6202, ο οποίος καθορίζει κατευθυντήριες γραμμές για τους εργαζόμενους στις δημόσιες υπηρεσίες σχετικά με τον τρόπο παροχής ολοκληρωμένης φροντίδας και πρόληψης της σεξουαλικής κακοποίησης. Στόχος αυτού του νόμου είναι η πρόληψη της δευτερογενούς θυματοποίησης και των διακρίσεων, η παροχή προληπτικών μέτρων και επανόρθωσης, η προστασία του δικαιώματος των επιζώντων στην ιδιωτική ζωή και η ψυχολογική υποστήριξή τους. Ωστόσο, σχεδόν τρία χρόνια μετά, ο οδικός χάρτης για την εφαρμογή του δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί.
Οι συντηρητικοί τομείς έχουν επανειλημμένα μπλοκάρει την εφαρμογή μίας ολοκληρωμένης σεξουαλικής αγωγής, ένα μέτρο που ζητείται από την έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας ως ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών και εφήβων. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι άκρως συντηρητικές ομάδες κατέχουν μεγάλης πολιτική δύναμη στην Παραγουάη, ενώ και τα δύο σώματα του Κογκρέσου της χώρας έχουν δηλώσει «υπέρ της ζωής και της οικογένειας» τα τελευταία χρόνια. Οι ευρύτερες πολιτικές της Παραγουάης για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των παιδιών έχουν επίσης επικριθεί από διεθνείς οργανισμούς.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της σεξουαλικής βίας και αναγκαστικής εγκυμοσύνης σε κορίτσια και έφηβες;
Τα κορίτσια που έχουν επιζήσει από σεξουαλική κακοποίηση αντιμετωπίζουν μία σειρά από εμπόδια για την ανοικοδόμηση της ζωής τους, σε μια χώρα όπου οι αρχές αγνοούν τις φωνές τους και δεν ακούν τις απόψεις των ειδικών για τη σεξουαλική βία. Εκτός από τις ψυχολογικές επιπτώσεις της σεξουαλικής βίας, μαζί με τις περιορισμένες οικονομικές και εκπαιδευτικές ευκαιρίες, που συμβαίνουν παράλληλα με την αναγκαστική μητρότητα, ο τοκετός πριν το σώμα ενός κοριτσιού είναι σωματικά έτοιμο να το κάνει μπορεί να αποτελέσει σοβαρό κίνδυνο για τη σωματική του υγεία. Παγκοσμίως, οι επιπλοκές από την εγκυμοσύνη και τον τοκετό είναι η κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των κοριτσιών ηλικίας 15-19 ετών, με περίπου 70.000 κορίτσια να πεθαίνουν κάθε χρόνο από επιπλοκές που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. Σύμφωνα με στοιχεία που συνέλεξε η UNICEF, στην Παραγουάη οι μητρικοί θάνατοι των εφήβων αντιπροσωπεύουν το 20% όλων των μητρικών θανάτων στη χώρα. Ένα μωρό που γεννιέται από έφηβη μητέρα μεταξύ 15-19 ετών διατρέχει σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο βρεφικής θνησιμότητας. Για τα κορίτσια, αυτό οδηγεί συχνά σε περικομμένες παιδικές ηλικίες και σχέδια ζωής. Χωρίς επιλογές, πολλά κορίτσια καταλήγουν να ζουν με τους κακοποιητές τους ή σε σπίτια όπου συχνά πιέζονται να γίνουν μητέρες και υφίστανται περαιτέρω κακοποίηση, στερώντας κάθε δυνατότητα ποιοτικής εκπαίδευσης και αξιοπρεπών σχεδίων ζωής.
Εν κατακλείδι, φαίνεται ότι η Παραγουάη γυρίζει την πλάτη της στα κορίτσια και στις έφηβες, καθώς αντιμετωπίζουν τεράστια κακοποίηση. Πολλοί θεωρούν ότι το ζήτημα αυτό αντανακλά την επιρροή θρησκευτικών και συντηρητικών φατριών που υποστηρίζουν τους περιορισμούς στις αμβλώσεις. Μάλιστα, είναι ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι όσο συνεχίζουμε να το αντιμετωπίζουμε ως κάτι φυσιολογικό τόσο το πρόβλημα θα διαιωνίζεται, και η κακοποίηση και η βία θα συνεχίζονται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Adolescent Pregnancy: A Reality that Poses a Challenge to Governments in the Southern Cone, UNFPA – America Latina y el Caribe, διαθέσιμο εδώ
- Paraguay: Draconian abortion laws and failure to tackle child sex abuse forces girls as young as ten to carry out pregnancies – new report, Amnesty International, διαθέσιμο εδώ
- ‘It destroyed the girl she was’: the toll of pregnancy on Paraguay’s children, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Super-strict abortion laws in Paraguay forced many girls under 14 to give birth, researchers say, The Washington Post, διαθέσιμο εδώ
- Average of two girls aged 10 to 14 give birth daily in Paraguay, Amnesty finds, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Paraguay: Sexual Violence and Child and Adolescent Pregnancy, Equality Now, διαθέσιμο εδώ
