Του Τιμολέοντος Παλαιολόγου,
Η έξοδος της Ελλάδος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ως φυσικό επακόλουθο του αιφνίδιου ιταλικού τελεσιγράφου, και η απροσδόκητη επιτυχής απόκρουση της αρχικής επίθεσης, σε συνδυασμό με τη μετέπειτα προώθηση εντός του ιταλοκρατούμενου αλβανικού εδάφους, αποτέλεσε μία εξαιρετικά ιδιάζουσα -από στρατιωτικής πλευράς- εξέλιξη για την ελληνική στρατιωτική και πολιτική ηγεσία. Η Ελλάς, 18 μόλις χρόνια μετά την ολοκληρωτική ήττα και ταπείνωση, στρατιωτική και πολιτική, στο Μικρασιατικό μέτωπο, χρειάστηκε όχι μόνο να πράξει τα δέοντα αμυνόμενη τα εναπομείναντα κεκτημένα των Βαλκανικών πολέμων, αλλά θα χρειαζόταν να αντεπιτεθεί έναντι ενός ανώτερου τεχνολογικά και υπέρτερου αριθμητικά εχθρού.
Ιταλική Επίθεση 28ης Οκτωβρίου
Η Ιταλική επίθεση εκδηλώθηκε στις 5:30 το πρωί της 28ης Οκτωβρίου. Στα σύνορα με την Αλβανία η ελληνική άμυνα είχε διαχωριστεί στους τομείς Ηπείρου, Πίνδου και Δυτικής Μακεδονίας και η φύλαξη των συνόρων είχε ανατεθεί σε 4 Μεραρχίες πεζικού (IX, X, XI και την ενισχυμένη VIII Μεραρχία) και 2 Ταξιαρχίες πεζικού (ΙV, V). Από την άλλη, ο Ιταλικός Στρατός είχε παρατάξει: α) στον τομέα Ηπείρου το XXV Σώμα Στρατού «Τσαμουριά», αποτελούμενο από τις Μεραρχίες πεζικού «Φερράρα», «Σιένα», την τεθωρακισμένη Μεραρχία «Κένταυρος» και το παράκτιο τμήμα αποτελούμενο από 1 Μεραρχία ιππικού β) στον τομέα Πίνδου την επίλεκτη III Μεραρχία Αλπινιστών «Τζούλια» γ) στον τομέα Δυτικής Μακεδονίας το XXVI Σώμα Στρατού «Κορυτσά», αποτελούμενο από τις Μεραρχίες πεζικού “Parma”, “Piemonte”, “Venezia” και “Arezzo”.
Η αρχική ιταλική επίθεση κατόρθωσε στο δυτικό της τμήμα να προελάσει και να καταλάβει το λιμάνι της Ηγουμενίτσας, ενώ παράλληλα, σταδιακά, η Μεραρχία Τζούλια κατόρθωσε να καταλάβει την Κόνιτσα και την Βωβούσα, φτάνοντας σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από το Μέτσοβο, δημιουργώντας, έτσι, φόβο υπερκέρασης των ελληνικών δυνάμεων και θέτοντας σε σημαντικό κίνδυνο το σύνολο της αμυντικής παράταξης του Ελληνικού Στρατού στη Γραμμή Ελαιάς-Καλαμά. Εν τέλει, μέχρι και τις 13 Νοεμβρίου, οι ελληνικές δυνάμεις κατόρθωσαν να κάμψουν τις ιταλικές επιθέσεις και προετοιμάστηκαν υλικά και ψυχολογικά για αντεπίθεση εντός του αλβανικού εδάφους με αντικειμενικό στόχο την κατάληψη του λιμανιού της Αυλώνας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Mussolini, εκνευρισμένος από την παταγώδη αποτυχία της εισβολής στην Ελλάδα, καθαίρεσε τον Ιταλό διοικητή των εν Αλβανία ιταλικών δυνάμεων, Sebastiano Visconti Prasca, και τον αντικατέστησε με τον τέως Υπουργό Πολέμου, Ubaldo Soddu.
Η Ελληνική Αντεπίθεση
Την 14η Νοεμβρίου θα εκδηλωθεί η ελληνική αντεπίθεση εναντίον των ιταλικών δυνάμεων. Οι ελληνικές δυνάμεις θα έχουν διαμορφωθεί ως εξής: α) στον τομέα Ηπείρου θα επιχειρεί το Α’ Σώμα Στρατού υπό τον αντιστράτηγο Παναγιώτη Δεμέστιχα, αποτελούμενο από την VIII Μεραρχία πεζικού (υπό τον υποστράτηγο Χαράλαμπο Κατσιμήτρο), τη ΙΙ Μεραρχία πεζικού (υπό τον υποστράτηγο Γεώργιο Λάβδα) και τη Μεραρχία ιππικού (υπό τον υποστράτηγο Γεώργιο Στανωτά) β) στον τομέα Πίνδου, υπαγόμενο στο Τ.Σ.Δ.Μ. (Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας) υπό τον αντιστράτηγο Ιωάννη Πιτσίκα, θα επιχειρεί το Β’ Σώμα Στρατού υπό τον αντιστράτηγο Δημήτριο Παπαδόπουλο, αποτελούμενο από την Ι Μεραρχία πεζικού (υπό τον υποστράτηγο Βασίλειο Βραχνό), την V Tαξιαρχία πεζικού (υπό τον συνταγματάρχη Α. Καλή) και την Ταξιαρχία ιππικού (υπό τον συνταγματάρχη Σωκράτη Δημάρατο) γ) στον τομέα Δυτικής Μακεδονία, υπαγόμενο εξίσου στο Τ.Σ.Δ.Μ., θα επιχειρεί το Γ’ Σώμα Στρατού υπό τον αντιστράτηγο Γεώργιο Τσολάκογλου, αποτελούμενο από την ΙΧ Μεραρχία πεζικού (υπό τον υποστράτηγο Χρήστο Ζυγούρη), την Χ Μεραρχία πεζικού (υπό τον υποστράτηγο Χρήστος Κίτσο), την ΧV Μεραρχία πεζικού (υπό τον υποστράτηγο Α. Μεταξά) και την ΧΙ Μεραρχία πεζικού στην περιοχή του Ορεστικού Άργους (υπό τον υποστράτηγο Ν. Τσίπουρα).
Η αρχική επίθεση των ελληνικών δυνάμεων εκδηλώθηκε από το Γ’ ΣΣ στη γραμμή μεταξύ των υψωμάτων Μόροβα-Ιβάν που κάλυπταν την πόλη της Κορυτσάς. Ο Ελληνικός Στρατός κατόρθωσε στις 21 Νοεμβρίου να καταλάβει το ύψωμα Μόροβα και στις 22 Νοεμβρίου κατέλαβε το ύψωμα Ιβάν, καθώς και την όμορη πόλη της Κορυτσάς, η οποία προηγουμένως είχε εγκαταλειφθεί από τους Ιταλούς, ενώ στις 30 Νοεμβρίου κατελήφθη το Πόγραδετς και οι ιταλικές δυνάμεις απωθήθηκαν προς το Ελμπασάν. Παράλληλα, το Β’ ΣΣ θα καταλάβει στις 21 Νοεμβρίου την Ερσέκα και τη Μόροβα και στις 22 το Λεσκοβίκι, ενώ στις 3 Δεκεμβρίου θα καταλάβει την Πρεμετή. Το Α’ ΣΣ θα ανακαταλάβει την Κόνιτσα στις 16 Νοεμβρίου, η οποία, προτού εγκαταλειφθεί από τους Ιταλούς, πυρπολήθηκε, ενώ στις 18 εγκαταλείφθηκε η Ηγουμενίτσα και μέχρι τις 24 Νοεμβρίου το μέτωπο είχε επανέλθει στην οροθετική γραμμή. Κατόπιν, θα επιτεθεί και θα καταλάβει τους Αγίους Σαράντα στις 6 Δεκεμβρίου, ενισχύοντας τη δυνατότητα ανεφοδιασμού του Ελληνικού Στρατού από το λιμάνι της πόλης.
Κατάληψη του Αργυροκάστρου
Μετά και την κατάληψη των Αγίων Σαράντα από το απόσπασμα Λιούμπα στις 6 Δεκεμβρίου το απόσπασμα απαλλάχθηκε από τη ΙΙ Μεραρχία Πεζικού για να ανασυγκροτηθεί. Ταυτόχρονα, την 1η Δεκεμβρίου, η ΙΙΙ Μεραρχία πεζικού κατέλαβε το χωριό Βουλιαράτες στη Δερόπολη, 25 χιλιόμετρα από το Αργυρόκαστρο και στις 3 Δεκεμβρίου κατέλαβε το ύψωμα Πλατυβούνι μεταξύ Δέλβινο-Αργυροκάστρου. Την ίδια ημέρα κατελήφθη το Δέλβινο, ενώ μέχρι τις 7 Δεκεμβρίου η ΙΙΙ Μεραρχία είχε προωθηθεί μέχρι τη γραμμή ύψωμα Μακρύκαμπος-χωριό Σούβλιανη και θα αντικατασταθεί σταδιακά από την IV Μεραρχία πεζικού. Η VIII Μεραρχία πεζικού θα καταλάβει με τη σειρά της στις 6 Δεκεμβρίου το Λιμπόχοβο και θα συμπτυχθεί με την ΙΙ Μεραρχία, που βρισκόταν ανατολικά του χωριού Σούχα, ενώ την επομένη θα αντικατασταθεί από την ΙΙΙ Μεραρχία πεζικού. Η IV Μεραρχία, που επιστρατεύτηκε στο Ναύπλιο, θα κληθεί και θα τεθεί σε εφεδρεία ενώ από 6 Δεκεμβρίου θα ενταχθεί στο Α’ ΣΣ και το βράδυ της 7ης Δεκεμβρίου θα αντικαταστήσει κάποια τμήματα της ΙΙΙ Μεραρχίας, ενώ την επομένη οι δυνάμεις αυτές θα καταλάβουν τη Δερβιτσάνη και υψώματα πέριξ του Αργυροκάστρου. Την ίδια στιγμή, στις 7 Δεκεμβρίου, ένα Συγκρότημα -δύναμης ενός τάγματος πεζικού, δύο πεδινών πυροβολαρχιών και μίας πυροβολαρχίας αντιαρματικού πυροβολικού- που είχε δημιουργηθεί προκειμένου να καλύψει τα πλευρά των μεραρχιών που ενεργούσαν βόρεια και νότια της περιοχής Κακαβιά–Αργυρόκαστρο, προωθήθηκε στη Δερβίτσανη και την επόμενη ημέρα, στις 8 Δεκεμβρίου, αφού πληροφορήθηκε ότι η πόλη είχε εγκαταλειφθεί από τους Ιταλούς, εισήλθε θριαμβευτικά στο Αργυρόκαστρο και το κατέλαβε.
Η σημαντική προώθηση του Ελληνικού Στρατού στην ενδοχώρα της ιταλοκρατούμενης Αλβανίας διήρκησε μέχρι και τα μέσα περίπου του Δεκεμβρίου, όποτε και έπαυσε η σημαντική περαιτέρω εισχώρηση στο εσωτερικό της Αλβανίας με κάποια σταθεροποίηση στις γραμμές. Στις 22 Δεκεμβρίου κατελήφθη η Χειμάρρα και στις 10 Ιανουαρίου του ’41 η Στενωπός της Κλεισούρας στο όρος Τρεμπέσινα, διαμορφώνοντας, έτσι, σε μεγάλο βαθμό το μέτωπο που θα υφίσταντο μέχρι και τη γερμανική επίθεση στις 6 Απριλίου 1941.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό έργο (1978), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους: Νεότερος Ελληνισμός από το 1913 ως το 1941, τομ. ΙΕ΄, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, σελ. 416-430
- Ιστοσελίδα Γενικού Επιτελείου Στρατού, Χερσαίες Επιχειρήσεις κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, διαθέσιμο εδώ
