Του Ιωάννη Α. Γκαντούνα,
Πίνω και (δεν) μεθώ. Η παράφραση ενός πασίγνωστου λαϊκού άσματος, η οποία, ωστόσο, κρύβει έναν πολυδιαφημισμένο (αστικό μάλλον) μύθο. Η κατανάλωση αλκοόλ είναι βασική συνήθεια του ανθρώπου εξ αρχαιοτάτων χρόνων. Οι περισσότεροι ενήλικες αρέσκονται στο να πίνουν αλκοόλ, υποκύπτοντας στον γλυκό πειρασμό του, είτε με παρέα σε κάποιο bar είτε στη ζεστή θαλπωρή του σπιτιού. Το αλκοόλ στις μέρες μας έχει ταυτιστεί με τη διασκέδαση, την αλεγρία και την ανεμελιά της στιγμής, καθώς και με τις περισσότερες κοινωνικές συναθροίσεις, αποτελώντας αναμφίβολα στοιχείο κουλτούρας του εκάστοτε λαού.
«Οἶνος εὐφραίνει καρδίαν ἀνθρώπου», όπως αναγράφεται στα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης (Ψαλμοί 104:15), ενώ ένα από τα γνωστότερα λατινικά ρητά (τα λεγόμενα quotes) ανά τους αιώνες είναι το: “Bibere humanum est, ergo bibamus”, το οποίο και σημαίνει: «Είναι ανθρώπινο να πίνεις, επομένως ας πιούμε».
Αρχικά, πρέπει να διευκρινίσουμε πως όταν χρησιμοποιούμε τον όρο «αλκοόλ», αναφερόμαστε σε μια συγκεκριμένη ουσία. Η ουσία αυτή είναι η αιθανόλη, ή αλλιώς αιθυλική αλκοόλη, και αποτελείται από μόρια άνθρακα, υδρογόνου και ένα μόριο οξυγόνου, αποτελώντας μία από τις σπουδαιότερες ενώσεις στη φύση. Ωστόσο, όλοι οι άνθρωποι δεν συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο κατά την κατανάλωση του αλκοόλ. Διαφορετικοί άνθρωποι, που ανήκουν σε διαφορετικό φύλο ή σε διαφορετικές φυλετικές ομάδες, έχουν διαφορετικές αντοχές στις επιδράσεις ζάλης και μέθης, που συνεπάγεται της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ.
Γιατί οι άνδρες είναι πιο «βαριά ποτήρια» από τις γυναίκες;
Η αιθανόλη είναι ένα υδατοδιαλυτό μόριο, δηλαδή μπορεί να αναμειχθεί με το νερό. Επομένως, μετά την κατανάλωσή του, εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος που έχει υδατική φύση και εν συνεχεία κατανέμεται εύκολα στους επιμέρους ιστούς του σώματος, με εξαίρεση τον λιπώδη ιστό. Οι άντρες έχουν εκ φύσεως πιο μεγάλη σωματική διάπλαση από αυτήν των γυναικών, με αυτό να συνεπάγεται με περισσότερο μυϊκό ιστό και λιγότερο λιπώδη. Επειδή, λοιπόν, η είσοδος στους ιστούς εξαρτάται από την παροχή αίματος σε αυτούς, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι άνδρες διαθέτουν περισσότερους μύες, με ευκολία αντιλαμβάνεται κανείς πως η αιμάτωση στους άρρενες είναι μεγαλύτερη. Έτσι, η ίδια ποσότητα αλκοόλ θα κατανεμηθεί περισσότερο στον οργανισμό ενός άνδρα σε σύγκριση με εκείνον μιας γυναίκας, και γι’ αυτόν τον λόγο οι γυναίκες αισθάνονται την επίδραση του αλκοόλ γρηγορότερα.
Ωστόσο, οι διαφορές αυτές δεν είναι απαραίτητα καθολικές. Αντίθετα, θα μπορούσε να είναι απόλυτα σχετικές. Το 20% του αλκοολούχου ποτού που καταναλώνουμε απορροφάται στο στομάχι, ενώ το υπόλοιπο 80% απορροφάται από το λεπτό έντερο. Η ταχεία λήψη του αυξάνει τη συγκέντρωση της αιθανόλης στο στομάχι και στο λεπτό έντερο. Όσο μεγαλύτερη είναι η συγκέντρωση, τόσο ταχύτερη είναι η απορρόφηση της αιθανόλης. Η μέγιστη συγκέντρωση στο αίμα επιτυγχάνεται 30 λεπτά μετά τη λήψη ενός αλκοολούχου ποτού. Επιπλέον, το γεμάτο στομάχι επιβραδύνει την απορρόφηση. Οπότε, το «φάε κάτι πριν πιεις» όχι μόνο δεν είναι μύθος, αλλά είναι σχεδόν επιβεβλημένο αν δεν θέλουμε να μεθύσουμε.
Αφυδρογονάση της αλκοόλης – Ωδή στο ένζυμο που πολεμά το αλκοόλ
Το αλκοόλ μεταβολίζεται κυρίως στο ήπαρ από το ένζυμο αφυδρογονάση της αλκοόλης (Alcohol Dehydrogenase, ADH) σε ακεταλδεΰδη, ένα τοξικό για τα κύτταρά μας μόριο, το οποίο στη συνέχεια μετατρέπεται γρήγορα σε οξικό από ένα άλλο ηπατικό ένζυμο, την αφυδρογονάση της αλδεΰδης (Aldehyde Dehydrogenase, ALDH), με την οποία όμως δεν θα ασχοληθούμε στο παρόν άρθρο.
Και ποιο είναι το πρόβλημα, θα ρωτήσει εύλογα κάποιος. Το πρόβλημα είναι ότι το αποτοξινωτικό αυτό μονοπάτι χρειάζεται χρόνο για να λειτουργήσει. Για τον λόγο αυτόν, την επόμενη μέρα ενός ξέφρενου πάρτι και του συνεπακόλουθου hangover (γιορτές έρχονται, ας πιούμε λίγο παραπάνω), το άτομο αισθάνεται υπνηλία, ξηροστομία, ζάλη, εφίδρωση, ναυτία και το διακατέχουν προβλήματα συγκέντρωσης, αστάθεια βάδισης, αδιάκριτη ομιλία και δυσκολία εκτέλεσης απλών εργασιών. Τα περισσότερα από αυτά τα συμπτώματα έχουν συνδεθεί με αυξημένα επίπεδα ακεταλδεΰδης.
Οι Ασιάτες κοκκινίζουν και μεθούν ευκολότερα
Οι άνθρωποι έχουν επτά γονίδια που παράγουν την ADH σε μια μικρή περιοχή του χρωμοσώματος 4. Οι διαφορετικές μορφές των γονιδίων της ADH επηρεάζουν τον μεταβολισμό της αιθανόλης στο αίμα, καθώς φέρουν τροποποιημένες λειτουργίες. Στο παρόν άρθρο, θα ασχοληθούμε αποκλειστικά με το γονίδιο ADH1B και τις διάφορες παραλλαγές (πολυμορφισμοί) του, οι οποίες κατανέμονται διαφορετικά στους επιμέρους εθνολογικούς πληθυσμούς.
Συγκεκριμένα, υπάρχουν τρεις διαφορετικές παραλλαγές του γονιδίου ADH1B, οι οποίες διαφέρουν ως προς την αλληλουχία των αμινοξέων και ως προς τον ρυθμό με τον οποίο μεταβολίζουν την αιθανόλη. Τα γονίδια αυτά ονομάζονται ADH1B*1, ADH1B*2 και ADH1B*3.
Η ADH1B*1, είναι η κυρίαρχη παραλλαγή που παρατηρείται παγκοσμίως μεταξύ των Καυκάσιων, των ιθαγενών Αμερικανών (οι γνωστοί σε όλους μας Ινδιάνοι) και των ανθρώπων αφρικανικής καταγωγής. Ωστόσο, είναι λιγότερο κοινή μεταξύ των ασιατικών πληθυσμών, ιδιαίτερα εκείνων της ανατολικής Ασίας. Από την άλλη, οι ADH1B*2 και ADH1B*3 έχουν ως αποτέλεσμα την παραγωγή ενζύμων, με ικανότητα αυξημένου ρυθμού μεταβολισμού της αιθανόλης κατά 70-80 φορές σε σχέση με την ADH1B*1. Ως αποτέλεσμα, η ακεταλδεΰδη μπορεί να συσσωρευτεί στο αίμα προκαλώντας ανεπιθύμητες παρενέργειες μετά τη χρήση αλκοόλ. Η παραλλαγή ADH1B*2 απαντάται συχνά σε Aνατολικοασιάτες (Κινέζους Χαν, Ιάπωνες, Κορεάτες, Φιλιππινέζους, Μαλαισιανούς), στους Αβορίγινες της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας και επιπλέον στο 25% περίπου των ανθρώπων εβραϊκής καταγωγής. Επιπρόσθετα, η παραλλαγή ADH1B*3 βρίσκεται κυρίως σε ανθρώπους αφρικανικής καταγωγής και ιθαγενείς Αμερικανούς.
Αν και μπορεί να εμπλέκονται διάφοροι κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες, αυτά τα διαφορετικά γενετικά υπόβαθρα σχετικά με τον μεταβολισμό του αλκοόλ θα μπορούσαν πολύ πιθανόν να εξηγήσουν τη χαμηλότερη συχνότητα κατάχρησης αλκοόλ σε ορισμένους πληθυσμούς της ανατολικής Ασίας. Ορισμένες μελέτες, μάλιστα, αναφέρουν πως οι φορείς των παραλλαγών ADH1B*2 και ADH1B*3 εμφανίζουν μικρότερη πιθανότητα ανάπτυξης τάσεων αλκοολισμού.
Το αλκοόλ ήταν, είναι και θα παραμείνει ένα σημαντικό στοιχείο της καθημερινότητας του ανθρώπου. Τελικά, οι αντοχές μας σε αυτό δεν είναι αποκλειστικά θέμα «προπόνησης», όπως πολλοί προτιμούν να πιστεύουν. Δηλαδή, άνθρωποι οι οποίοι πίνουν αρκετά συχνά αλκοόλ και σε μεγαλύτερες ποσότητες δεν αναπτύσσουν μία επίκτητη ανοχή στην αλκοόλη, αλλά υπάρχει ένα ευρύ φάσμα παραγόντων που υπαγορεύει στον οργανισμό μας αν θα πρέπει να σταματήσουμε στο πρώτο ή στο τέταρτο ποτό. Ωστόσο, το γεγονός αυτό σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποτελέσει το έναυσμα μίας άνευ προηγουμένου κατανάλωσης αλκοολούχων ποτών και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δικαιολογήσει τον αλκοολισμό ως επιλογή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- In Search of a Cure for the Dreaded Hangover, scientificamerican.com. Διαθέσιμο εδώ
- Αλκοολική Ηπατοπάθεια, Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Ήπατος. Διαθέσιμο εδώ
- WuY.Y. et al., (2021), Association Study of Alcohol Dehydrogenase and Aldehyde Dehydrogenase Polymorphism With Alzheimer Disease in the Taiwanese Population. Frontiers in Neuroscience, 15: 1-9. Διαθέσιμο εδώ
- Rajendram R, Hunter R, Preedy V, Alcohol: Absorption, Metabolism, and Physiological Effects. Encyclopedia of Human Nutrition, Third Edition, Vol 1, (2013), ElsevierLtd. Διαθέσιμο εδώ
- Dasgupta A., (2017), Genetic polymorphisms of alcohol metabolizing enzymes associated with protection from or increased risk of alcohol abuse. Alcohol, Drugs, Genes and the Clinical Laboratory, 107-16. Διαθέσιμο εδώ
- Park B.L., Shin D.H., (2016), ADH Cluster Genes, Genome-Wide Association Studies, and Alcohol Dependence. Neuropathology of Drug Addictions and Substance Misuse, 1(Chapter48): 520-30. Διαθέσιμο εδώ
