Της Αγγελικής Λιάμα,
Άγχος: μια φυσιολογική αντανακλαστική αντίδραση του οργανισμού, ένα αρχέγονο ένστικτο επιβίωσης σε μια απειλητική κατάσταση. Γιατί, όμως, το 77% του σύγχρονου πληθυσμού υποφέρει από το άγχος σε τέτοιο βαθμό, που το σώμα αντιδρά;
Η γλώσσα δίνει πάντα πολύτιμες απαντήσεις, επομένως καθίσταται ζωτικής σημασίας ο ετυμολογικός έλεγχος της λέξης, που θα συνεισφέρει στην καλύτερη κατανόηση της έννοιάς της. Ετυμολογικά, το άγχος προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα ἄγχω, που σημαίνει σφίγγω/πνίγω. Άγχος είναι, λοιπόν, το συναίσθημα εκείνο που προκαλεί στο άτομο αίσθηση ασφυξίας, που μεταδίδει την ένταση σε όλο το σώμα, για να προειδοποιήσει για μια απαιτητική συνθήκη. Αυτό το συναίσθημα, που σε μικρές δόσεις (ευ στρες) είναι χρήσιμο, αν όχι απαραίτητο και δημιουργικό, αν του επιτραπεί να «λάβει» τα ηνία της εξουσίας στη ζωή οποιουδήποτε, είναι ικανό να δηλητηριάσει ολόκληρο τον οργανισμό του.
Το άγχος συνδέεται με υπερδιέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (το σύστημα που προετοιμάζει τον οργανισμό να αμυνθεί σε περιστάσεις μάχης ή φυγής) και αυτή η υπερδιέγερση πυροδοτείται από κάποιον φανταστικό ή πραγματικό κίνδυνο. Μόλις ο κίνδυνος παρέλθει, εκκρίνεται ακετυλοχολίνη, που αναστέλλει τη διέγερση που είχε προηγηθεί και επαναφέρει τον οργανισμό σε συνθήκες χαλάρωσης. Ωστόσο, όταν το άγχος διατηρείται σε υψηλά επίπεδα για μεγάλα χρονικά διαστήματα, δημιουργείται υπερδιέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και η ορμόνη του στρες (κορτιζόλη) εκτοξεύεται, φθείροντας τον οργανισμό.
Όσον αφορά το ανοσοποιητικό σύστημα, είναι το σύστημα εκείνο που αποτελείται από διάφορα κύτταρα και όργανα, υπεύθυνα για την άμυνα του οργανισμού απέναντι σε οτιδήποτε επιχειρήσει να διαταράξει την ομοιόστασή του (η ικανότητα του οργανισμού να διατηρεί σταθερές εσωτερικές συνθήκες ανεξάρτητα από το εξωτερικό περιβάλλον). Η δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος αφορά τη συνθήκη εκείνη που το ανοσοποιητικό αποδυναμώνεται, καθίσταται λιγότερο ενεργό από τα φυσιολογικά επίπεδα κι έτσι προκαλούνται λοιμώξεις που απειλούν ακόμα και την ίδια τη ζωή του ατόμου. Εντούτοις, δυσλειτουργία προκύπτει κι από ένα υπερδραστήριο ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο δύναται να αποβεί επικίνδυνο και μοιραίο. Η επικινδυνότητα σε αυτήν την περίπτωση πηγάζει από το γεγονός ότι το ανοσοποιητικό αρχίζει να επιτίθεται στους φυσιολογικούς ιστούς του οργανισμού σαν να είναι ξένοι, καταστρέφοντας τα ίδια του τα όργανα και προκαλώντας αυτοάνοσα νοσήματα.
Πώς σχετίζεται, όμως, το άγχος με το ανοσοποιητικό σύστημα του ατόμου; Πώς είναι δυνατόν μια άκρως στρεσογόνος περίοδος στη ζωή του ατόμου, να επιδεινώσει την υγεία του και να φθείρει το ανοσοποιητικό του σύστημα;
Όπως ήδη προαναφέρθηκε, η ορμόνη που συνδέεται με το άγχος ονομάζεται κορτιζόλη. Η κορτιζόλη είναι η ορμόνη εκείνη που προετοιμάζει τον οργανισμό απέναντι σε κάποιον επικείμενο κίνδυνο, σε μια συνθήκη απειλής. Για να παραχθεί, λοιπόν, μεγάλη ποσότητα κορτιζόλης, ο οργανισμός μειώνει την ποσότητα μιας πρωτεΐνης απαραίτητης για τη σηματοδότηση άλλων ανοσιακών κυττάρων, γνωστών ως λεμφοκυττάρων. Αυτό, όμως, έχει ως αποτέλεσμα τη γενικότερη καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος, εφόσον τα λεμφοκύτταρα αποτελούν τη μία από τις δύο βασικές ομάδες κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος.
Η κορτιζόλη είναι απαραίτητη για τον οργανισμό, όταν αυξάνεται για μικρό χρονικό διάστημα. Όταν, όμως, τα επίπεδά της παραμείνουν αυξημένα για μεγάλα χρονικά διαστήματα (παρατεταμένες συνθήκες στρες, χρόνιο άγχος) και κατ’ επέκταση κατασταλεί το ανοσοποιητικό σύστημα, απορρυθμίζονται τα ανοσιακά κύτταρα, κάτι που αποδυναμώνει τον οργανισμό και τον καθιστά ευάλωτο απέναντι σε απλές γρίπες αλλά ακόμη και σε χρόνιες νόσους, σε γαστρεντερικά προβλήματα, σε καρδιαγγειακές νόσους, αλλά και σε αυτοάνοσες ασθένειες.
Συμπερασματικά, η σωματική υγεία αναμφισβήτητα επηρεάζεται άμεσα από τη ψυχική υγεία. Το άγχος, που αποτελεί πλέον μια οδυνηρή καθημερινότητα στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες, είναι ικανό να δηλητηριάσει μυαλό και σώμα. Για να εξασφαλιστεί μια καλή ποιότητα ζωής, οφείλουμε να το διατηρήσουμε σε ένα ελεγχόμενο, δημιουργικό επίπεδο. Η σωματική άσκηση, η ισορροπημένη διατροφή, ο επαρκής ύπνος και η ενασχόληση με δημιουργικές δραστηριότητες, ενδεχομένως, ακούγονται κλισέ, αλλά αναμφίβολα θέτουν τη βάση για καλύτερη σωματική και ψυχική υγεία, καθώς και βελτίωση της καθημερινότητας. Αν το άγχος επιμένει και τα συμπτώματα του καθιστούν το άτομο δυσλειτουργικό και την καθημερινότητα ανυπόφορη, το να συμβουλευτεί κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας καθίσταται αναγκαίο. Άλλωστε, το ταξίδι για μια βελτιωμένη εκδοχή του εαυτού μας, δεν σταματά ποτέ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δημητρακόπουλος Α., Το στρες και οι επιδράσεις του στο ανοσοποιητικό σύστημα, pathologia.eu. Διαθέσιμο εδώ
- Abraham M., Anxiety and the Immune System, calmclinic.com. Διαθέσιμο εδώ
- Θερμόπουλος Μ., Με ποιόν τρόπο το στρες καταστρέφει το ανοσοποιητικό σύστημα, iatropedia.gr. Διαθέσιμο εδώ
