Tης Βιβής Καπογιαννάτου,
Αν και πιστεύεται ευρέως πως το φαινόμενο της έμφυλης βίας χτυπά για πρώτη φορά έντονα την πόρτα μας, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη συνολικά, αγνοούμε πως πρόκειται για ένα βαθιά ριζωμένο κοινωνικό φαινόμενο, που καλά κρατεί. Ωστόσο, η πιο έντονη από ποτέ επανεμφάνιση του μετά την πανδημία του Covid–19 φέρνει στο προσκήνιο το εξής ερώτημα: Πώς αντιτάσσεται νομοθετικά η Ευρώπη στο φαινόμενο αυτό και πώς η δράση της αξιολογείται;
Σύμφωνα με Ευρωπαϊκά στατιστικά, το 33% των γυναικών έχει υποστεί φυσική ή σεξουαλική κακοποίηση, το 22% έχει δεχθεί βίαιες συμπεριφορές από στενούς συντρόφους τους, ενώ ο αριθμός των γυναικοκτονιών (femicide) αυξάνεται καθημερινά.
Το πρώτο νομικά δεσμευτικό διεθνές κείμενο που θέτει κριτήρια για την πρόληψη της έμφυλης βίας και, συνάμα, η πρώτη προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου είναι η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Η σύμβαση αυτή υπογράφεται από την Ευρωπαϊκή ένωση το 2017. Η επικύρωσή της, ωστόσο, δεν έχει πραγματωθεί ακόμη σε 7 από τα συμβαλλόμενα κράτη (Τσεχία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Βουλγαρία, Λετονία, Λιθουανία και το εκτός Ε.Ε. κράτος του Ηνωμένου Βασιλείου). Πρόκειται για ένα κείμενο το οποίο απαιτεί την ποινικοποίηση διαφόρων μορφών βίας κατά των γυναικών –όπως για παράδειγμα της ενδοοικογενειακής βίας, της επίμονης παρακολούθησης, της σεξουαλικής παρενόχλησης και της ψυχολογικής βίας– και την επιβολή νομικών κυρώσεων. Εν ολίγοις, καθιστά τη βία αναγνωρισμένο έγκλημα και στοχεύει στην πρόληψή της. Έντονη έμφαση, παράλληλα, προσδίδεται και στην υποχρέωση των κρατών να λαμβάνουν ολοκληρωμένες και ενοποιημένες πολιτικές, να προτάσσουν την προστασία των θυμάτων και την τιμωρία των θυτών. Σύμφωνα, μάλιστα, με το Άρθρο 14, προωθείται η διανομή εκπαιδευτικού υλικού για την ενημέρωση και την επιμόρφωση των νέων, με απώτερο σκοπό την ανάδειξη της αξίας του αμοιβαίου σεβασμού και της αμφισβήτησης των στερεοτυπικών ρόλων των δύο φύλων. Η σύμβαση, επομένως, της Κωνσταντινούπολης αποτελεί βασικό θεμέλιο για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών.
Η δράση, βέβαια, της Ευρώπης δεν σταματάει εκεί και αυτό είναι κάτι αισιόδοξο. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδοτεί έναν μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών, εθνικών και τοπικών δράσεων για την καταπολέμηση της βίας, ο αριθμός των οποίων ξεπερνά τα 200. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται και οι εξής: TEAMWORK, DESTALK, ENHAGA. Πρόκειται για project τα οποία λειτουργούν με κύριο γνώμονα την καταπολέμηση και την πρόληψη της βίας αλλά και την υποστήριξη των θυμάτων. Την ίδια στιγμή, το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), το οποίο ιδρύθηκε το 2010, διεξάγει συνεχείς έρευνες και συλλέγει δεδομένα για την έμφυλη βία. Μάλιστα από το 2020-23, πραγματοποιείται νέα έρευνα ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ε.Ε. με στόχο να συγκεντρωθούν περισσότερα αριθμητικά δεδομένα σχετικά με τη βία κατά των γυναικών, λειτουργώντας ως εφαλτήριο για τις μελλοντικές δράσεις της Ε.Ε.
Με μία πρώτη ματιά, λοιπόν, είναι εμφανές πως η Ε.Ε. έχει συνειδητοποιήσει την ύπαρξη του προβλήματος και είναι διατεθειμένη να το αντιμετωπίσει. Θετικά σε αυτό το κίνημα συμβάλλει και η «Στρατηγική για την ισότητα των φύλων 2020-2025» της Ε.Ε., με την Πρόεδρο της Επιτροπής, Ursula Von der Leyen, να αναφέρει πως «αν και η ισότητα των δύο φύλων συνιστά βασική αξία της Ευρωπαϊκής ένωσης, δεν αποτελεί ακόμη πραγματικότητα». Πρόκειται για μία εκστρατεία που παρουσιάζει στόχους πολιτικής και δράσεις για την επίτευξη σημαντικής προόδου έως το 2025, με κύριο κίνητρο την ανάδειξη μια Ευρώπης με ισότητα φύλων. Ταυτόχρονα, θέτει ως βασικό της εγχείρημα τον τερματισμό της έμφυλης βίας και των έμφυλων στερεοτύπων .
Το νομοθετικό πλαίσιο της Ευρώπης καθώς και οι πρόσθετες δράσεις της είναι πράγματι μια προσπάθεια που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, ωστόσο ο δρόμος προς την πάταξη της έμφυλης βίας είναι μακρύς. Το τείχος της Ευρώπης απέναντι στο φαινόμενο αυτό δεν είναι άτρωτο και αυτό δυστυχώς επιβεβαιώνεται με τον χειρότερο τρόπο, αφού τα ποσοστά της ενδοοικογενειακής βίας και των γυναικοκτονιών αυξάνονται τα τελευταία χρόνια δραματικά. Συμπερασματικά, τόσο η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής ένωσης όσο και οι λοιποί οργανισμοί θα πρέπει να διευρύνουν την κοινωνική ευαισθητοποίηση και να ανανεώσουν το νομικό πλαίσιο με νέα, αυστηρότερα και επίκαιρα μέτρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Στρατηγική για την ισότητα των φύλων, Ευρωπαίκη Επιτροπή, διαθέσιμο εδώ
- Σύμβαση Κωνσταντινούπολης: όλα τα κράτη-μέλη να την επικυρώσουν άμεσα, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, διαθέσιμο εδώ
