Της Νεφέλης Τσιλοπούλου,
Οι πρώτες μέρες του Δεκέμβρη μας καλωσορίσαν και το πνεύμα των Χριστουγέννων έχει σχεδόν κατακλύσει την ατμόσφαιρα. ‘’The most wonderful time of the year‘’, σύμφωνα με τους γνωστούς στίχους βρίσκεται ενώπιον μας, μαζί με τα απαραίτητα στολίδια. Λαμπάκια, γιρλάντες, χαρακτηριστικές μελωδίες της εποχής έχουν κάνει δειλά την εμφάνιση τους, παρασέρνοντας μικρούς και μεγάλους. Στο παρόν άρθρο θα αφήσουμε στην άκρη διάσημα τραγούδια που έχουν ταξιδέψει και πολυτραγουδηθεί σε όλο τον κόσμο και εποχιακές ταινίες που άφησαν το δικό της στίγμα στη βιομηχανία της 7ης τέχνης και θα δώσουμε λίγο φως στα παραμύθια που μας διάβασαν ή μας αφηγήθηκαν όταν ήμασταν μικροί ή ακόμα και σ΄ αυτά που ανακαλύψαμε μεγαλώνοντας.
1. Το κοριτσάκι με τα σπίρτα
Ποιος δεν έχει νιώσει αυτή την γλυκιά θλίψη ακούγοντας τη συγκεκριμένη ιστορία; Η πρώτη δημοσίευση μας πηγαίνει πίσω στον Δεκέμβρη του μακρινού 1845, πληροφορία που κάνει εντυπωσιακή την συνειδητοποίηση της μακροζωίας του παραμυθιού. Είναι έργο του Δανού συγγραφέα και ποιητή Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (μεταξύ άλλων όπως «Τα καινούργια ρούχα του Αυτοκράτορα», «Η τοσοδούλα», «Το ασχημόπαπο»), το οποίο εξιστορεί τις τελευταίες στιγμές ενός μικρού κοριτσιού.
Η πλοκή μας μεταφέρει σε μία χιονισμένη πόλη παραμονή Πρωτοχρονιάς, όπου οι κάτοικοι της γιορτάζουν εύθυμοι το γεγονός της αλλαγής του χρόνου ανταλλάσσοντας δώρα γύρω από ένα γεμάτο τραπέζι. Σε ένα σημείο του δρόμου, ένα μικρό κοριτσάκι πουλάει σπίρτα για να επιβιώσει, ώσπου λόγω ενός ατυχήματος της πέφτουν στο χιόνι και βρέχονται. Κατακλυσμένη από φόβο πως θα την τιμωρήσει ο πατέρας της, βρίσκει καταφύγιο σε μία γωνία και ανάβει ένα σπίρτο για να ζεσταθεί. Κάθε φορά που άναβε ένα σπίρτο, έβλεπε και ένα όραμα, τα περισσότερα με τη μορφή της γιαγιάς της, η οποία είχε πεθάνει. Το κοριτσάκι αυτό δεν έχει την κατάληξη που θα ανακούφιζε τον αναγνώστη, αλλά αντίθετα, με την τραγική τροπή της υπόθεσης τον βάζει σε σκέψεις και σε επαγρύπνηση.
Το παραμύθι αυτό, σίγουρα δεν ταιριάζει με την ψυχολογία των εορτών μιας και το τέλος κάθε άλλο παρά ελπιδοφόρο είναι. Αλλά, αυτό που κατορθώνει είναι να μας προσγειώσει στην πραγματικότητα και να μας υπενθυμίσει πως δεν είναι για όλους τους ανθρώπους αυτές οι μέρες γιορτινές και ξέγνοιαστες. Αν ένα πρέπει να είναι το μήνυμα των Χριστουγέννων, αυτό ας είναι η αγάπη. Για όλους.
2. Ο Μολυβένιος Στρατιώτης
Η παρακαταθήκη του Άντερσεν στη διεθνή λογοτεχνία είναι αναμφίβολα ανεξίτηλη, με τον ίδιο να έχει αναγνωριστεί ως μία από τις κορυφαίες προσωπικότητες του ύστερου ρομαντισμού. Ένα ακόμα έργο του, τοποθετημένο στην εποχή των Χριστουγέννων είναι ο Μολυβένιος Στρατιώτης. Χρονολογημένο το 1838, ξετυλίγει την περιπέτεια ενός στρατιώτη που ήταν φτιαγμένος, όπως και οι υπόλοιποι 24, από μία μολυβένια «κουτάλα», όλοι ζωγραφισμένοι μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Η ιδιαιτερότητα του πρωταγωνιστή μας είναι πως το ένα του πόδι έχει φτιαχτεί λάθος, αλλά αυτός επιμένει να κάθεται εκεί έστω και κουτσός. Όταν εκπλήρωσε τον σκοπό της δημιουργίας του και έφτασε στα χέρια ενός μικρού αγοριού ως δώρο, μαζί με τα υπόλοιπα παιχνίδια του αγοριού υπήρχε μία μπαλαρίνα που στεκόταν στο ένα της πόδι. Όταν την αντίκρισε ο μολυβένιος στρατιώτης, η καρδιά του σκίρτησε, γι’ αυτό αποφάσισε να κρυφτεί πίσω από έναν χάρτινο πύργο για να της μιλήσει. Δεν τα κατάφερε ποτέ και ο μικρός του ιδιοκτήτης την επόμενη μέρα τον έβαλε πάνω στο περβάζι για να φυλάει το σπίτι, ώσπου μετά από μία σειρά από κακοτυχίες κατέληξε στα βρώμικα νερά του υπονόμου.
Η μοίρα, όμως, τους έκανε το χατίρι και έσμιξε ξανά με την αγαπημένη του μπαλαρίνα, όχι όμως για πολύ… Τρυφερή και γλυκιά, αυτή η ιστορία αναδεικνύει την δύναμη της αγάπης, την πίστη αλλά και την αφοσίωση σε μία ψυχή που μας στιγμάτισε. Άλλωστε, τα έργα του Άντερσεν έχουν ως γνώρισμα τη συγκίνηση, τη γλυκιά μελαγχολία και την ειλικρίνεια με πυρήνα τους προσωπικότητες ταλαιπωρημένες και αδικημένες. Η αντίθεση που πλάθει ανάμεσα στη γιορτή των Χριστουγέννων και την απαλή θλίψη των ιστοριών του, έρχεται πολλές φορές να μας λυτρώσει από την επιθετική θετικότητα των γιορτών.
3. Ο τάρανδος Ρούντολφ με την Κόκκινη Μύτη
Κι όμως, το χαρακτηριστικό τραγούδι του Johnny Marks που κυκλοφόρησε το 1939 είναι βασισμένο στο ομώνυμο παραμύθι με τον πρωτότυπο τίτλο ‘’Rudolf the Red- Nosed Reindeer’’ από τον Robert L. May. Το παράδοξο με την γέννηση αυτής της ιστορίας είναι πως δεν αποτελεί προϊόν κάποιας συγγραφικής ιδιοφυίας που πέρασε στην αιωνιότητα, ούτε ανήκει στους λεγόμενους θρύλους της προφορικής παράδοσης. Στην πραγματικότητα, όλα ξεκίνησαν από την αλυσίδα πολυκαταστημάτων Montgomery Ward, η οποία ήθελε να βρει μία λύση για να αυξήσει τα κέρδη της από τις πωλήσεις βιβλίων ζωγραφικής. Ο Robert L. May εργαζόταν ως κειμενογράφος εκείνο των καιρό και είχε μία ευκολία στη σύνθεση στίχων και παιδικών παραμυθιών, γι’ αυτό και επιλέχθηκε για να γράψει μία εμπορική χριστουγεννιάτικη ιστορία για την αύξηση των πωλήσεων.
O May, επηρεασμένος από το σχολικά του χρόνια, όπου βίωσε τα αποδοκιμαστικά σχόλια των συμμαθητών του επειδή ήταν μικροκαμωμένος και με την βοήθεια της τετράχρονης κόρης του Barbara, έγραψε αρχικά διαφορετικές εκδοχές μέχρι να καταλήξουν σε δύο. Καμία δεν έγινε δεκτή με θέρμη καθώς η κόκκινη μύτη ήταν συνυφασμένη με τους αλκοολικούς και δεν ήθελαν να συνδεθεί αυτή η εικόνα με παιδιά. Η εντολή της έκδοσης δόθηκε αφού η ιστορία εικονογραφήθηκε από τον Denver Gillen , μια επιτυχία που ξεπέρασε τις 1 εκατομμύριο πωλήσεις.
Ο Ρούντολφ, λοιπόν, είναι ένας τάρανδος με κόκκινη μύτη, που όταν βράδιαζε έλαμπε, γι’ αυτό και δέχεται πειράγματα από την υπόλοιπη ομάδα τάρανδων, ώσπου ο Άι-Βασίλης τον τοποθετεί στην αρχή του ελκήθρου για να φωτίζει τον δρόμο, καθώς εκείνη την παραμονή είχε ομίχλη. Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας πολύ έξυπνα μετατρέπει ένα φαινομενικό ελάττωμα σε προσόν, γνώρισμα ιδιαίτερο και χρήσιμο που δεν αποτελεί πηγή ντροπής. Σίγουρα ένα τέχνασμα πολύ βοηθητικό για τις συνειδήσεις των μικρών παιδιών.
4. Η Χριστουγεννιάτικη Ιστορία
Αυτό το μικρό αφιέρωμα θα ήταν τουλάχιστον λειψό, αν παραλείπαμε από την λίστα την ιστορία ορόσημο των Χριστουγέννων. Η Χριστουγεννιάτικη Ιστορία (στο πρωτότυπο με τίτλο ‘’A Christmas Carol’’), είναι ένα δημιούργημα του Άγγλου Συγγραφέα Κάρολου Ντίκενς, με πρώτη ημερομηνία κυκλοφορίας 19 Δεκεμβρίου του 1843.
Η ιστορία μας συστήνει στην ιδιότροπη προσωπικότητα του Εμπενίζερ Σκρουτζ, ο οποίος έχει ως κύρια γνωρίσματα την τσιγκουνιά –είναι εξαιρετικά φιλάργυρος, υστερεί σε συμπόνια και ενσυναίσθηση και απεχθάνεται τα Χριστούγεννα. Όμως, πρόκειται να αναθεωρήσει για αρκετές από τις απόψεις του, όταν την παραμονή των Χριστουγέννων δέχεται την απρόσμενη επίσκεψη από το πνεύμα του πεθαμένου του συνεργάτη Τζέικομπ Μάρλεϊ– όμοια προσωπικότητα με τον Σκρουτζ σ’ όλη του τη ζωή, ο οποίος τον προειδοποιεί να αλλάξει χαρακτήρα για να μην έχει το ίδιο τέλος μ’ αυτόν. Στη συνέχεια τον επισκέπτονται και άλλα τρία πνεύματα από το Παρόν, το Παρελθόν και το Μέλλον με σκοπό να τον νουθετήσουν.
Το δημιούργημα αυτό πραγματεύεται δύο καίρια φαινόμενα της εποχής της Βικτωριανής Αγγλίας που βίωσε την άνθιση του καπιταλισμού μετά την Βιομηχανική Επανάσταση: Αυτό της κοινωνικής αδικίας και της φτώχειας που συνεπάγεται. Το έργο δέχτηκε πολύ καλή αποδοχή από τις πρώτες μέρες κυκλοφορίας του, πουλώντας μάλιστα 6.000 αντίτυπα, αριθμό αξιοσημείωτο για την εποχή. Έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο, στο θέατρο ενώ ακόμα και ο χαρακτήρας της Disney Σκρουτζ Μακ Ντακ είναι εμπνευσμένος από τον πρωταγωνιστή του Ντίκενς.
Τα Χριστούγεννα είναι αναμφισβήτητα μία ξεχωριστή εποχή του έτους, όπου η καθημερινότητα φοράει τα γιορτινά της και για λίγο αλλάζει μορφή. Ευκαιρία για πολλούς να επιστρέψουν σπίτι για τις γιορτές, ένα κάλεσμα με φίλους, ανταλλαγή δώρων, το στόλισμα του δέντρου: Μικρά, ξεχωριστά πράγματα που συμβαίνουν μόνο αυτή την περίοδο. Οι Χριστουγεννιάτικες ιστορίες, μελαγχολικές και γλυκές, μας υπενθυμίζουν πως πίσω από τα φωτεινά λαμπάκια κρύβεται η ανθρωπιά και η αγάπη για κάθε τι ζωντανό εκεί έξω, αλλά ακόμα και προς τους ίδιους τους εαυτούς μας.
