Του Ιάσονα Λαδέα,
Στο πλαίσιο διαχείρισης της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης, η ελληνική Kυβέρνηση εξετάζει διαρκώς με τη σειρά της τη λήψη αποδοτικών και ουσιαστικών μέτρων, με γνώμονα την αντιμετώπιση του υψηλού αριθμού κρουσμάτων, τα οποία επιβαρύνουν τη δημόσια υγεία και προκαλούν συχνά υπέρογκο φόρτο ανταπόκρισης στις μονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ). Ο COVID-19, όπως συστήθηκε για πρώτη φορά στην ελληνική πραγματικότητα στις αρχές του 2020, συνεχίζει να απασχολεί την επικαιρότητα, καταλαμβάνοντας τις πρώτες θέσεις στην ιεραρχία των δελτίων ειδήσεων. Ακόμη και μετά την αγελαία προσέλευση του κόσμου στα εμβολιαστικά κέντρα, έχει καταστεί σαφές πως η οριστική έξοδος από την πανδημία θα πραγματοποιηθεί αργά με σταδιακά βήματα, ενώ απαραίτητη κρίνεται η προσαρμογή των ατομικών και κοινωνικών συνηθειών στις πρωτόγνωρες αυτές συνθήκες. Αναπόφευκτα, η Κυβέρνηση, ακολουθώντας το παράδειγμα και άλλων ευρωπαϊκών κρατών, εντατικοποιεί τους ελέγχους, προσδίδοντάς τους έναν πιο αυστηρό χαρακτήρα, με σκοπό να αποτρέψει ενέργειες, οι οποίες ευνοούν τη διασπορά του ιού.
Ας εμβαθύνουμε, όμως, στην έννοια του ελέγχου που διέπει πλέον την καθημερινή μας ζωή. Πιο συγκεκριμένα, η είσοδος των ανθρώπων σε οποιοδήποτε χώρο για οποιαδήποτε δραστηριότητα ελέγχεται είτε από όργανα του κρατικού μηχανισμού είτε από τους υπεύθυνους-εργαζομένους του χώρου αυτού. Άνθρωποι σχηματίζουν ουρές έξω από χώρους εστίασης, κέντρα διασκέδασης, καταστήματα και γενικότερα στο κατώφλι των υπηρεσιών που προσελκύουν κόσμο σε συστηματική βάση, προκειμένου να δείξουν το απαιτούμενο πιστοποιητικό νόσησης, εμβολιασμού ή και αρνητικό εργαστηριακό τεστ, το οποίο θα τους επιτρέψει την είσοδο. Στην πραγματικότητα, η πολιτεία ζητά ένα αποδεικτικό στοιχείο από κάθε πολίτη, το οποίο πιστοποιεί ότι ο ίδιος έχει λάβει τα απαραίτητα μέτρα προστασίας απέναντι στον κορωνοϊό και η παρουσία του δεν αποτελεί πηγή μετάδοσης του ιού στα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας.
Εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι ο έλεγχος τήρησης των μέτρων γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής πραγματικότητας. Πρόκειται πλέον για ρουτίνα, για μία αντανακλαστική κίνηση. Λίγο πριν εισέλθουμε σε ένα κατάστημα μηχανικά βάζουμε το χέρι στην τσέπη για να βγάλουμε τα απαραίτητα έντυπα, όπως με τον ίδιο ακριβώς μηχανικό τρόπο πριν φύγουμε από το σπίτι ελέγχουμε τις τσέπες μας για το αν έχουμε πάρει μαζί μας κινητό, κλειδιά και φυσικά μάσκα προστασίας. Κάτι τέτοιο αποτελεί ένα μικρό, αλλά άξιο αναφοράς, δείγμα αλλαγής των πιο απλών συνηθειών μας και εστιάζει στην ανάγκη προσαρμογής μας στα νέα δεδομένα.
Οι έλεγχοι εκ μέρους του κρατικού μηχανισμού δεν εστιάζουν αποκλειστικά στους πολίτες, αλλά επικεντρώνονται, παράλληλα, και στις επιχειρήσεις και τα μαγαζιά, όπου εντοπίζεται αυξημένη ή μειωμένη κινητικότητα του κόσμου. Ο αυστηρός τους χαρακτήρας έγκειται κυρίως στην επιβολή προστίμων και την αναστολή λειτουργίας. Η ίδια η Κυβέρνηση επιστράτευσε έναν γενναίο αριθμό αστυνομικών, ενώ ρίχνει συνεχώς «κλεφτές» ματιές σε καταστήματα που βρίσκονται στην κορυφή της «μαύρης λίστας», σε καταστήματα δηλαδή που στο παρελθόν έχουν απασχολήσει τις Αρχές για παραβίαση των μέτρων. Οι έλεγχοι και οι περιορισμοί είναι ακόμη πιο σκληροί για τους ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν εμβολιαστεί, με τους αρμόδιους θεσμούς να προχωρούν σε έναν κοινωνικό διαχωρισμό των εμβολιασμένων και των ανεμβολίαστων, με τους τελευταίους να μη διαθέτουν την αναγκαία ασπίδα αντισωμάτων απέναντι στον ιό.
Τα παραπάνω παραδείγματα αποτυπώνουν την εικόνα της σημερινής κοινωνίας, την εικόνα που θα αντικρύσει κάποιος αν κάνει μια βόλτα σε πολυσύχναστους δρόμους των μεγαλουπόλεων της χώρας. Και δεν είναι μόνο στην Ελλάδα. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες ασκούν σκληρούς ελέγχους με σκοπό τον περιορισμό μετάδοσης του ιού. Εξάγεται το συμπέρασμα, λοιπόν, πως εύλογη είναι η δημιουργία αντιδράσεων, απέναντι σε μία πιθανή αυστηροποίηση των ελέγχων. Η δράση φέρνει αντίδραση. Η απομόνωση που κράτησε μήνες, η μείωση του τζίρου, η διαρκής χρήση μάσκας και η αναγκαιότητα τήρησης των μέτρων συσσωρεύονται και προκαλούν έναν γενικότερο αναβρασμό, που σε ορισμένες περιπτώσεις εκδηλώνεται με πορείες διαμαρτυρίας και εναντίωσης στα νέα μέτρα.
Ο έλεγχος, όσον αφορά τα μέτρα που λαμβάνονται για τον περιορισμό μετάδοσης του κορωνοϊού, δεν ασκείται αποκλειστικά από το κράτος. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης διαχρονικά λειτουργούν ως φορέας κοινωνικού ελέγχου με κριτική διάθεση, ιδιαίτερα σε περιόδους παγκοσμίων κρίσεων. Κάτω από τέτοιες πρωτόγνωρες συνθήκες ο ρόλος τους αποκτά βαρύνουσα σημασία, όπως και η ευθύνη τους, ως ανάλογα ποσά. Οι νέες εξελίξεις γύρω από την πανδημία μονοπωλούν το περιεχόμενο των ειδήσεων και εισβάλλουν σε κάθε νοικοκυριό, με ενδελεχή και συνεχή ρεπορτάζ γύρω από τους καθημερινούς ελέγχους που λαμβάνουν χώρα σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρουμε πως η διεξαγωγή καθημερινών και επισταμένων ελέγχων αποτελεί ένα αλματώδες βήμα προσέγγισης της επιστροφής στην κανονικότητα. Δεν είμαστε πλέον απομονωμένοι στις κατοικίες μας, τελείως απροστάτευτοι απέναντι σε μια υγειονομική απειλή. Οι νέοι, μαθητές και φοιτητές, παρακολουθούν και πάλι μαθήματα από τα θρανία και τα έδρανα αντίστοιχα, η οικονομία αναπνέει, ενώ ο αθλητισμός και οι τέχνες χαρίζουν ξανά θέαμα, προσκαλώντας τους θεατές να διαλέξουν θέση και εισιτήριο. Η κοινωνία, με λίγα λόγια, πραγματοποιώντας κάποια δειλά βήματα, αρχίζει να επαναλειτουργεί με ένα ιδιαίτερο, υπολειτουργικό καθεστώς. Σε αυτήν, ωστόσο, τη συλλογική προσπάθεια, οι συνεχείς και, σε ορισμένες περιπτώσεις, κουραστικοί έλεγχοι κρίνονται απαραίτητοι, καθώς εμποδίζουν την κατάσταση από το να γίνει και πάλι ανεξέλεγκτη. Κανείς δεν θέλει να γυρίσει εκεί που ήταν χθες.
Οφείλουμε, ωστόσο, να κάνουμε μια νύξη και στους ανθρώπους οι οποίοι υποδέχονται στις επιχειρήσεις τους μεγάλο αριθμό ατόμων και είναι υποχρεωμένοι να πραγματοποιούν ελέγχους καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Βρίσκονται συνεχώς με μία μάσκα τυλιγμένη γύρω από το πρόσωπό τους, απολυμαίνουν διαρκώς τον χώρο και αναγκάζονται να υπενθυμίζουν στον κόσμο να διατηρεί τις απαραίτητες αποστάσεις ασφαλείας, εκθέτοντας και οι ίδιοι τον εαυτό τους στον κίνδυνο του ιού. Δεν χρειάζεται να τους φέρνουμε σε δύσκολη θέση. Η ενσυναίσθηση, η υπομονή και το αίσθημα ατομικής ευθύνης αποτελούν βασικά συστατικά για τη σωστή διαχείριση της υπάρχουσας κατάστασης και για τη διατήρηση της πολιτειακής ισορροπίας.
Καθίσταται, λοιπόν, φανερό πως ο έλεγχος των πολιτών για την τήρηση των μέτρων απέναντι στον κορωνοϊό αποτελεί, αναμφίβολα, αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Ζούμε σε μία πρωτοφανή και εύθραυστη για όλους μας εποχή. Καλούμαστε όλοι να αποτελέσουμε έναν κρίκο σε μια αλυσίδα συλλογικής προσπάθειας, να προστατέψουμε τις ευπαθείς ομάδες και να ελαφρύνουμε τον αγώνα των υγειονομικών, που βρίσκονται συνεχώς στην πρώτη γραμμή και στη σημερινή εποχή διαμορφώνουν τη δική μας «λεγεώνα των υπερηρώων».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Κορωνοϊός: Σαρωτικοί έλεγχοι από το Σάββατο – Επιστρατεύονται 8.000 αστυνομικοί, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
