Του Μάριου Ντινάκους,
Η Δημοκρατία της Βουλγαρίας είναι μία χώρα η οποία βρίσκεται στη νοτιοανατολική Ευρώπη, στη βαλκανική χερσόνησο. Συνορεύει με την Ελλάδα στα νότια, την Τουρκία στα ανατολικά, τη Ρουμανία και τη Σερβία στα βόρεια και τη βόρεια Μακεδονία στα δυτικά, ενώ βρέχεται από τη Μαύρη Θάλασσα στα ανατολικά. Ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται σε 6,9 εκατομμύρια κατοίκους. Εθνολογικά, αποτελείται κατά πλειοψηφία από Βούλγαρους, ενώ υπάρχουν μειοψηφίες Τούρκων και Ρομά, οι οποίοι αποτελούν το 1/10 της εθνολογικής σύνθεσης. Επίσημη γλώσσα είναι τα Βουλγάρικα, τα οποία μαζί με τη Σερβική-Κροατική και τη Σλοβενική γλώσσα ανήκουν στην οικογένεια των σλαβικών γλωσσών, ενώ υπάρχουν αρκετές ομοιότητες με τη γλώσσα που ομιλείται στη Βόρεια Μακεδονία. Επίσημη θρησκεία δεν υπάρχει, λόγω του γεγονότος ότι η χώρα είχε διανύσει μία έντονη κομμουνιστική περίοδο, κατά την οποία προωθούνταν έντονα η αθεΐα, ωστόσο υπάρχουν αρκετοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι. Όσον αφορά το επίπεδο των Διεθνών Σχέσεων, η χώρα αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και της Οικονομικής Συνεργασίας των Χωρών της Μαύρης Θάλασσας.
Γενικότερα, αν εξετάσει κανείς την ιστορία της Βουλγαρίας, θα διαπιστώσει ότι πρόκειται για ένα κράτος με επεκτατικές τάσεις και ένα μακρύ ιστορικό συγκρούσεων και εντάσεων με τους γείτονές της. Όμως, από την έναρξη των ενταξιακών διαδικασιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, (οι οποίες άρχισαν αρκετά πιο πριν από την επίσημη ένταξη της χώρας στην Ε.Ε.), το πρόσωπο της χώρας άλλαξε σε πολλά πράγματα και, κατά επέκταση, και στις Διεθνείς Σχέσεις. Πλέον, η Βουλγαρία αποτελεί ένα σύγχρονο κράτος, το οποίο, αν και αντιμετωπίζει δομικά προβλήματα, έχει καταφέρει να επιτύχει πλήθος συνεργασιών με τρίτες χώρες και να αναπτύξει περαιτέρω τις Εμπορικές του σχέσεις και να προσελκύσει επενδυτές από τις γύρω χώρες και κυρίως Έλληνες. Επίσημο νόμισμα είναι το Λεβ Βουλγαρίας, το οποίο εκδίδεται από την Κεντρική Τράπεζα της Βουλγαρίας, ενώ χρησιμοποιείται και το ευρώ για διάφορες οικονομικές συναλλαγές. Η χώρα δεν έχει επιτύχει ακόμη τους στόχους που απαιτούνται για την υιοθέτηση του ευρώ, βρίσκεται όμως σε καλό δρόμο. Σημερινό πολίτευμα είναι Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, με Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Ρούμεν Ράντεφ και Πρωθυπουργό τον Στέφαν Γιάνεφ.
Ιστορικά, η χώρα, για αρκετά χρόνια μέχρι και την Οθωμανική Επικράτηση, αποτελούσε ισχυρή δύναμη της Ευρώπης και ενεπλάκη σε σημαντικές πολεμικές συγκρούσεις με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η σύγχρονη ιστορία της Βουλγαρίας ξεκινάει στις 3 Μαρτίου 1878 με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, η οποία αναγνωρίζει επίσημα ένα Ημιαυτόνομο Βουλγαρικό Πριγκιπάτο. Από εκεί και έπειτα, η χώρα ήθελε να επικρατήσει γεωγραφικά, και έτσι πήρε μέρος σε Δύο Βαλκανικούς Πολέμους και σε δύο Παγκοσμίους Πολέμους, όταν και επέκτεινε τα σύνορά της. Στα πλαίσια αυτών των πολεμικών αναμετρήσεων, έλαβαν χώρα συγκρούσεις και με την Ελλάδα, εκτός από τις άλλες γειτονικές χώρες, οι οποίες είχαν ως στόχο την έξοδο της Βουλγαρίας στο Αιγαίο. Μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η χώρα κατήργησε τη μοναρχική εξουσία και, με βάση τη Συμφωνία των Ποσοστών, η Βουλγαρία πέρασε στη Σοβιετική Σφαίρα επιρροής και έτσι, μετατράπηκε σταδιακά σε μια Σταλινική και Σοσιαλιστική οικονομία και κοινωνία.
Ωστόσο, με την κατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ το 1989, ο τότε ηγέτης της χώρας Ζίβκοβ παραιτήθηκε και έτσι η Βουλγαρία προχώρησε στη μετάβαση σε μία Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, με σαφή προσανατολισμό στη Δύση και στους νόμους που διέπουν την ελεύθερη αγορά. Οι πρώτες εκλογές, ωστόσο, έφεραν στην εξουσία το Βουλγαρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (στην ουσία όμως διέπονταν από πιο φιλελεύθερες απόψεις σε σχέση με τις προηγούμενες σοσιαλιστικές κυβερνήσεις) και θεσπίστηκε ένα φιλελεύθερο Σύνταγμα, που στόχο έχει τον πλουραλισμό ιδεών και απόψεων. Η μετέπειτα κατάσταση που ακολούθησε, δηλαδή τα πρώτα χρόνια της μετάβασης από μία κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία σε μία καπιταλιστική οικονομία, ήταν δύσκολη και έπρεπε να περάσουν αρκετά χρόνια ώστε και η οικονομία και η κοινωνία να μπορέσουν να προσαρμοστούν. Επομένως, τα πρώτα θετικά αποτελέσματα της «φιλελευθεροποίησης» χώρας, φαίνονται από το 2004, όταν η Βουλγαρία έγινε μέλος του ΝΑΤΟ και το 2007, όταν έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Οικονομία της Βουλγαρίας διέπεται από τις αρχές της ελεύθερης αγοράς και του ελεύθερου ανταγωνισμού, έχει ένα μεγάλο ιδιωτικό τομέα, ενώ ο δημόσιος είναι αρκετά μικρότερος. Πριν τη μετάβαση, ίσχυε το ακριβώς αντίθετο και καταβλήθηκαν ιδιαίτερες προσπάθειες, προκειμένου να υπάρξει ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα. Οι ισχυρότεροι τομείς είναι η ενέργεια, τα ορυχεία, η παραγωγή μηχανολογικού εξοπλισμού, η γεωργία και ο τουρισμός.
Τα πρώτα χρόνια της οικονομικής στασιμότητας, οφείλονταν στη διάλυση της COMECON το 1991 στα πλαίσια της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης. Με τη διάλυση της COMECON, λοιπόν, κατέρρευσαν όλες οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ των χωρών του Ανατολικού μπλοκ. Επιπλέον, εμπόδιο αποτέλεσαν και οι αργοί ρυθμοί ιδιωτικοποιήσεων, οι οποίοι μάλιστα πολλές φορές δεν διεξάγονταν με πλήρη διαφάνεια και εξυπηρετούσαν συμφέροντα συγκεκριμένων ιδιωτών, οι αντιφατικές φορολογικές και επενδυτικές πολιτικές, η μεγάλη και χρονοβόρα γραφειοκρατία και άλλα πολλά πράγματα. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα την αδυναμία προσέλκυσης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων ή ακόμα και τη διενέργεια εγχώριων επενδύσεων, λόγω του γενικότερου ασαφούς πλαισίου. Η οικονομία, λοιπόν, αδυνατούσε να βρει οικονομικούς πόρους για να ενισχύσει τους Ρυθμούς Ανάπτυξής της.
Μετά από όλα αυτά, το 1996, η χώρα γίνεται μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και αρχίζει να συνάπτει σημαντικές οικονομικές συμφωνίες με τρίτες χώρες, οι οποίες αποτέλεσαν εφαλτήριο για τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων και προσέλκυσαν και Άμεσες Ξένες Επενδύσεις. Όπως παρατηρούμε και από το διάγραμμα του κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π., η δεκαετία του 2000 ήταν ιδιαίτερα θετική για την οικονομία της χώρας, με όλες τις μεταβλητές του Α.Ε.Π. να έχουν ανοδική τάση, μαζί, βέβαια, και με τον πληθυσμό. Επίσης, σημαντική ενίσχυση έδωσε και η ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς έτσι ενισχύθηκαν οι εμπορικές σχέσεις με τη Δύση. Η είσοδος της χώρας στην Ε.Ε. αποτέλεσε εγγύηση αξιοπιστίας για τους εταίρους της, επομένως, αυτό το γεγονός λειτούργησε θετικά τόσο για την ανάπτυξη του Διεθνούς Εμπορίου, όσο και για την προσέλκυση ΑΞΕ.
Παρόλα αυτά, σημαντικές αδυναμίες παραμένουν η χαμηλή παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα λόγω του νομίσματός της, το οποίο είναι αδύναμο στη διεθνή αγορά, και λόγω της ανεπαρκούς χρηματοδότησης για Έρευνα και Ανάπτυξη. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι στην οικονομική κρίση του 2008, ήταν από τις μοναδικές χώρες που απέκτησαν γρήγορη ανάπτυξη σε αντίθεση με τις άλλες βαλκανικές χώρες. Μένει οριακά κάτω από το όριο των 10.000$ όσον αφορά το κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π. και συνεχίζει να χαρακτηρίζεται ως αναπτυσσόμενη χώρα. Η πορεία της, όμως, είναι καθαρά αναπτυξιακή και, μάλιστα, με πολύ γρήγορους ρυθμούς από το 2000 και έπειτα, με μόνη εξαίρεση την περίοδο 2008-2015, όταν και πάλι είχε τις καλύτερες επιδόσεις σε σχέση με τις γειτονικές της χώρες, όπως αναφέραμε και παραπάνω.
Επιπλέον, ο δείκτης των εκπαιδευτικών δαπανών, ο οποίος, όπως παρατηρούμε, έχει συνεχή αυξητική τάση, κατάσταση που αποτυπώνεται και στη γενικότερη κοινωνική εικόνα της Βουλγαρίας, με τη δημιουργία νέων σχολείων, την πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού και την απόκτηση υλικοτεχνικής υποδομής. Άλλος ένας σημαντικός δείκτης είναι αυτός των δαπανών για το σύστημα υγείας, ο οποίος και εδώ παρατηρείται να έχει συνεχή άνοδο, και αυτό αντικατοπτρίζεται στην κοινωνική κατάσταση της χώρας.
Εν κατακλείδι, με εικόνα τα πρώτα χρόνια της μετάβασης, η Βουλγαρία αντιμετώπισε αρκετά προβλήματα, όπως συνέβη άλλωστε και με άλλες χώρες που μετέβησαν από μία κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία σε μία πιο φιλελεύθερη. Ωστόσο, η χώρα προσαρμόστηκε άμεσα και, τη δεκαετία του 2000, ανασυγκροτήθηκε και παρατηρήθηκαν συνεχείς χρονιές οικονομικής ανάπτυξης. Κύριος λόγος ήταν η ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς έτσι η χώρα απέκτησε άμεση πρόσβαση και χρηματοδότηση από τις διεθνείς αγορές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Bulgaria, Britannica, Retrieved from here
- Economic Growth of Bulgaria and Its Determinants, Ivan Krumov Todorov and Kalina Durova, 2016, Retrieved from here
- Bulgaria: economy in good shape despite recent slowdown, Anton Mihailov, Retrieved from here
- The Bulgarian financial crisis of 1996/1997, Berlemann Michael, Nenovsky Nikolay, Retrieved from here
- A Brief History of Bulgaria, bulgariatravel.org, Retrieved from here
- Education Reform in Bulgaria: A Study in Failure, Evgenii Dainov, Retrieved from here
