Της Αννίτας Ελισσαίου,
Πενήντα χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίησή του από τη Βρετανική Αυτοκρατορία, το νησιωτικό κράτος του Μπαρμπέιντος (ή Μπαρμπάντος) πρόκειται να γίνει η νεότερη Δημοκρατία του κόσμου, έπειτα από την περσινή ανακοίνωση αποκήρυξης της Βασίλισσας Ελισάβετ ως αρχηγού του κράτους και αλλαγής του πολιτεύματος. Από σήμερα, το δημοφιλές τουριστικό νησί της Καραϊβικής δεν είναι πλέον Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, και εκπροσωπείται από τη νεοεκλεγείσα Πρόεδρο Sandra Mason.
Οι διεργασίες για τη μεταβολή του πολιτεύματος και την είσοδο της χώρας σε μια νέα περίοδο ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 2020 και επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από το κίνημα του Black Lives Matter στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, που ξέσπασε εκ νέου τον Μάιο του ίδιου έτους. Το κίνημα έφερε το νησί αντιμέτωπο με τις μαύρες σελίδες του παρελθόντος του: την άφιξη των Ευρωπαίων, τη βρετανική αποικιοκρατία, την υποδούλωση του λαού, τη βία, τον πόνο και την κακοποίηση που υπέστησαν μέχρι την κατάργηση της δουλείας το 1834. Το έδαφος του Μπαρμπέιντος το καθιστούσε ιδανικό για παραγωγή ζάχαρης, από το εμπόριο της οποίας πλούτιζαν οι Βρετανοί αποικιοκράτες. Στο νησί τίθενται σε ισχύ για πρώτη φορά νόμοι φυλετικού διαχωρισμού από τους Βρετανούς, καθώς και ένα οικονομικό σύστημα βασισμένο στη δουλεία, που αργότερα μεταφέρθηκε ως «παράδειγμα» στα υπόλοιπα νησιά-αποικίες της Καραϊβικής.
Το αποικιακό παρελθόν της χώρας και η επιρροή των Βρετανών, μέχρι την ανεξαρτησία της το 1966, άφησε ένα στίγμα στο Μπαρμπέιντος, χωρίς όμως να γίνονται πολλές συζητήσεις. Αρκετοί ακτιβιστές θεωρούν ότι το αποικιακό παρελθόν οφείλεται για τις ανισότητες και τα κοινωνικά προβλήματα του παρόντος. Ανακαλύψεις ομαδικών τάφων σκλάβων ανά την επικράτεια σημαδεύουν τις βιαιότητες των Βρετανών εκείνη την εποχή, ενώ τα αγάλματα Βρετανών αποικιοκρατών και του Μπούσα, του άνδρα που ηγήθηκε της μεγαλύτερης εξέγερσης υποδουλωμένων στο Μπαρμπέιντος είναι η υπενθύμιση της «αμαυρωμένης» ιστορίας. Όμως, όταν ο «χείμαρρος» του Black Lives Matter έφτασε στο νησί, έφερε ξανά στο προσκήνιο αυτό το κομμάτι του παρελθόντος. Σε συνδυασμό με ένα ευρύτερο κίνημα που αποσκοπεί στην ενδυνάμωση των δεσμών με τα αφρικανικά κράτη, από τα οποία οι κάτοικοι ισχυρίζονται ότι κατάγονται, τα αιτήματα για αλλαγή γίνονταν όλο και περισσότερα. Αποκορύφωμα ήταν η αφαίρεση του αγάλματος του Horatio Nelson, στρατηγού του Βρετανικού Ναυτικού, από κεντρική πλατεία της πρωτεύουσας Bridgetown. Λίγες μέρες αργότερα, η Πρωθυπουργός της χώρας Mia Mottley ανακοίνωσε ότι το Μπαρμπέιντος θα γίνει Δημοκρατία.
Η τελευταία φορά που πραγματοποιήθηκε μια παρόμοια απόφαση ήταν το 1992, όταν ο Μαυρίκιος, νησιωτικό κράτος του Ινδικού Ωκεανού, αυτοανακηρύχθηκε Δημοκρατία και αποχώρησε από την Κοινοπολιτεία. Στην περίπτωση των Μπαρμπέιντος, όμως, η ιδέα είχε προταθεί κι άλλες φορές στο παρελθόν, αλλά για ποικίλους λόγους δεν ευδοκίμησε. Η πρώτη πρόταση έγινε τη δεκαετία του 1970 από μια κυβερνητική επιτροπή, αλλά απορρίφθηκε από φόβο ότι η μεταβολή του καθεστώτος θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολιτική αστάθεια και αυταρχισμό, όπως στις περιπτώσεις του Σουρινάμ και της Γουιάνας. Περίπου 20 χρόνια αργότερα, το θέμα τίθεται ξανά υπό εξέταση, όμως «παγώνει» λόγω προβληματισμών για τις οικονομικές επιπτώσεις μιας τέτοιας κίνησης. Η χώρα βασίζονταν -τότε, όσο και σήμερα- σε τεράστιο βαθμό, στον τουρισμό, τις διεθνείς επιχειρήσεις και τραπεζικές επενδύσεις, κυρίως από τη Μεγάλη Βρετανία. Μετά από την απόκτηση της ανεξαρτησίας του, το Μπαρμπέιντος γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη, μια από τις καλύτερες ανάμεσα στις πρώην αποικίες. Επικρατούσε η ανησυχία ότι η πρόοδος στον εκπαιδευτικό, υγειονομικό και δημόσιο τομέα θα μπορούσε να χαθεί, αν η χώρα ακολουθούσε την πορεία προς την ίδρυση μιας Δημοκρατίας.
Η χώρα έχει φτάσει πλέον σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο πολιτικής ωριμότητας, γεγονός που αποτέλεσε σημάδι για τη Mottley ότι η ώρα της αλλαγής έφτασε. Ορισμένοι προβληματισμοί σχετικά με την οικονομία παραμένουν: η πανδημία του κορωνοϊού έχει κάνει ζημιά στον τουρισμό, με αποτέλεσμα οι ειδυλλιακές παραλίες του νησιού να μένουν άδειες. Η ανεργία, ως αποτέλεσμα, έχει αυξηθεί, παρά την προσπάθεια της κυβέρνησης για χρηματοδότηση του δημόσιου τομέα για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Τα παραπάνω, πάντως, δεν αποτέλεσαν εμπόδιο στο… «διαζύγιο» από το βρετανικό στέμμα, και η διαδικασία προχώρησε κανονικά, μετά και από την «αναβάθμιση» της Sandra Mason από Γενικό Κυβερνήτη σε Πρόεδρο του κράτους.
Δεν λείπουν, όμως, και οι κριτικές ως προς την απόφαση της Πρωθυπουργού. Για μερικούς, το Μπαρμπέιντος μπορεί να γίνεται Δημοκρατία, όμως η διαδικασία δεν ήταν ιδιαίτερα…δημοκρατική. Ο λαός δεν συμμετείχε στην απόφαση, πέρα από την υποστήριξη των προαναφερθέντων κινημάτων. Η Mottley όρισε μια Συμβουλευτική Επιτροπή, με στόχο την προετοιμασία και διαχείριση της αλλαγής του καθεστώτος, και προχώρησε στις απαραίτητες διεργασίες, αφότου εξασφάλισε την πλειοψηφία του Κοινοβουλίου. Αρκετοί πολιτικοί αναλυτές έκαναν λόγο για ανάγκη μιας μεγαλύτερης περιόδου διαβουλεύσεων στη Βουλή, αλλά ενεργότερης και αμεσότερης συμμετοχής του λαού στη διαδικασία, ίσως μέσω ενός δημοψηφίσματος. Επίσης, αρνητικά σχολιάστηκε από μερικούς η πρόσκληση του Πρίγκιπα Καρόλου, διαδόχου του βρετανικού θρόνου, ως επίτιμου καλεσμένου. Θεωρούν τη βασιλική οικογένεια υπεύθυνη για τα δεινά του παρελθόντος, κατηγορώντας τη ότι δεν έχει απολογηθεί ή αποκαταστήσει οικονομικά τη χώρα για τις ζημιές που προκάλεσε.
Ο Πρίγκιπας Κάρολος, ως εκπρόσωπος του στέμματος, δείχνει να αποδέχεται την αλλαγή του καθεστώτος. Σε δήλωσή του, επεσήμανε ότι οι σχέσεις συνεργασίας και εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο χωρών δεν θα επηρεαστούν και πως η αφοσίωσή τους στην υπεράσπιση των κοινών τους αξιών και την επίτευξη των στόχων τους παραμένει η ίδια. Η δεκτική, φιλική στάση του στέμματος εγείρει το εξής ερώτημα: πόσο πιθανό είναι να ακολουθήσουν την ίδια κατεύθυνση με το Μπαρμπέιντος άλλα κράτη της Κοινοπολιτείας; Από τη γειτονική Τζαμάικα έως, τους «μεγάλους», Καναδά και Αυστραλία, ποια η πιθανότητα να κάνουν το ίδιο;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Barbados to become a republic, replacing British queen, France 24, διαθέσιμο εδώ
- Nelson, BLM and new voices: why Barbados is ditching the Queen, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Barbados ditches Britain’s Queen Elizabeth to become a republic, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Barbados is ready to ditch Britain’s Queen. For many in the country, the move has been a long time coming, CNN, διαθέσιμο εδώ
