Της Ελένης Κωστούλα,
Η 1η Δεκεμβρίου αποτελεί την Παγκόσμια Ημέρα κατά του ΑΙDS. Αρχικά, καθιερώθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και ύστερα από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1988. Σήμερα, 30 χρόνια μετά, το AIDS εξακολουθεί να αποτελεί μία εκ των σύγχρονων πανδημιών της εποχής μας. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών έχει ιδρύσει επίσημο φορέα, τον UNAIDS, με σκοπό την καταπολέμηση του ιού, ενώ τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη να τερματιστούν οι ανισότητες που απορρέουν από τον ιό του AIDS και άλλες πανδημίες σε όλο τον κόσμο. Χωρίς τολμηρή δράση κατά των ανισοτήτων, ο κόσμος κινδυνεύει να αποπροσανατολιστεί από τους στόχους για τον τερματισμό του AIDS έως το 2030, στο πλαίσιο μίας παρατεταμένης πανδημίας COVID-19 και μιας έντονης κοινωνικο-οικονομικής κρίσης.
Σαράντα χρόνια έχουν περάσει από όταν πρωτοαναφέρθηκαν κρούσματα AIDS, και ο HIV εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρή απειλή. Σήμερα, όμως, ο κόσμος φαίνεται να αμελεί τη δέσμευσή του για τερματισμό του ιού έως το 2030. Ο εκτροχιασμός αυτός από την πορεία της καταπολέμησης δεν προκύπτει ούτε λόγω έλλειψης γνώσεων ούτε λόγω μη επαρκών εργαλείων, αλλά εξαιτίας των ανισοτήτων που στέκονται εμπόδιο σε τεκμηριωμένες λύσεις που αφορούν όχι μόνο τη θεραπεία αλλά και την πρόληψη του HIV. Γι’ αυτό, κρίνεται αδήριτη η ανάγκη ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του κοινού σχετικά με τον ιό.
Τι είναι, όμως, το AIDS και από τι προκαλείται; Το AIDS, πρόκειται για σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας και περιγράφει τη συλλογή συμπτωμάτων και λοιμώξεων που σχετίζονται με επίκτητη ανεπάρκεια του ανοσοποιητικού συστήματος. Η μόλυνση από τον ιό HIV έχει καθιερωθεί ως η υποκείμενη αιτία του AIDS. Ο HIV είναι ένας ρετροϊός που προσβάλλει τα κύτταρα του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος (κυρίως τα CD4-θετικά Τ-λεμφοκύτταρα και μακροφάγα, τα οποία είναι βασικά συστατικά του ανοσοποιητικού συστήματος), με αποτέλεσμα να καταστρέφει ή να μειώνει τη λειτουργία τους. Η μόλυνση από αυτόν έχει ως αποτέλεσμα την προοδευτική εξάντληση του ανοσοποιητικού συστήματος, οδηγώντας σε ανοσοανεπάρκεια. Αυτό θεωρείται ανεπαρκές όταν δεν μπορεί πλέον να εκπληρώσει τον ρόλο του για την καταπολέμηση λοιμώξεων και ασθενειών. Τα άτομα με ανοσοανεπάρκεια διαθέτουν έναν οργανισμό πολύ πιο ευάλωτο σε ευρύ φάσμα λοιμώξεων και καρκίνων. Οι ασθένειες που σχετίζονται με σοβαρή ανοσοανεπάρκεια είναι γνωστές ως ευκαιριακές λοιμώξεις, επειδή εκμεταλλεύονται το εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Το επίπεδο ανοσοανεπάρκειας ή η εμφάνιση ορισμένων λοιμώξεων, χρησιμοποιούνται ως δείκτες ότι η μόλυνση από τον ιό HIV έχει εξελιχθεί σε AIDS.
A scanning electron micrograph of an HIV-infected CD4 cell.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί από τον ιό δεν γνωρίζουν ότι έχουν μολυνθεί. Αμέσως μετά τη μόλυνση, μερικοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν μια ασθένεια που μοιάζει με αδενικό πυρετό (συνοδευόμενη από πυρετό, εξάνθημα, πόνους στις αρθρώσεις και διευρυμένους λεμφαδένες), η οποία μπορεί να εμφανιστεί τη στιγμή της ορομετατροπής. Η ορομετατροπή αναφέρεται στην ανάπτυξη αντισωμάτων κατά του HIV και συνήθως λαμβάνει χώρα μεταξύ ενός και δύο μηνών μετά την εμφάνιση μιας λοίμωξης. Παρά το γεγονός ότι συχνά η συμπτωματολογία του ιού HIV, ύστερα από λοίμωξη, είναι απούσα, ένα πρόσφατα μολυσμένο άτομο είναι μολυσματικό, δηλαδή μπορεί να συμβάλει στη μετάδοση του ιού.
Ο όρος AIDS χρησιμοποιείται για πιο προχωρημένα στάδια μόλυνσης από τον ιό HIV. Η πλειονότητα των μολυσμένων ανθρώπων, εάν δεν το αντιμετωπίσουν με τη βοήθεια ομάδας επαγγελματιών υγείας, αναπτύσσουν σημεία AIDS εντός διαστήματος 8 με 10 έτη. Το AIDS προσδιορίζεται με βάση ορισμένες λοιμώξεις. Η νόσος HIV σταδίου Ι είναι ασυμπτωματική και δεν κατηγοριοποιείται ως AIDS. To Στάδιο II περιλαμβάνει μικρές βλεννογονοδερματικές εκδηλώσεις και υποτροπιάζουσες λοιμώξεις στο ανώτερο αναπνευστικό σύστημα. Στη συνέχεια, το Στάδιο III συνίσταται από ανεξήγητη χρόνια διάρροια για περισσότερο από μήνα, σοβαρές βακτηριακές λοιμώξεις και πνευμονική φυματίωση. Και τέλος, το στάδιο IV περιλαμβάνει τοξοπλάσμωση του εγκεφάλου, καντιντίαση του οισοφάγου, των βρόγχων ή των πνευμόνων και σάρκωμα Kaposi. Οι περισσότερες από αυτές τις καταστάσεις είναι ευκαιριακές λοιμώξεις που μπορούν να αντιμετωπιστούν εύκολα σε υγιή άτομα.
Ο ιός μπορεί να εντοπιστεί στα υγρά του σώματος, δηλαδή στο αίμα, στα κολπικά και σπερματικά υγρά και στο μητρικό γάλα. Η μετάδοση, επομένως, γίνεται κατά την επαφή με τα υγρά αυτά στην περίπτωση της μετάγγισης αίματος και της κοινής χρήσης μολυσμένων βελόνων και αιχμηρών, της σεξουαλικής επαφής χωρίς προφυλάξεις, ιδιαίτερα της διεισδυτικής (πρωκτικό ή κολπικό σεξ), αλλά και μεταξύ βρέφους και μολυσμένης μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του τοκετού και του θηλασμού.
Ως εκ τούτου, για την αποφυγή μόλυνσης, απαραίτητη είναι η πρόληψη. Με τη σεξουαλική μετάδοση του ιού να είναι η πιο διαδεδομένη, είναι απαραίτητη η συστηματική και ορθή χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή. Ακόμα, καμία σύριγγα δεν πρέπει να χρησιμοποιείται δεύτερη φορά και από διαφορετικό άτομο, ενώ απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί να είναι αποστειρωμένες.
Σε περίπτωση που γίνει άμεσα αντιληπτή η έκθεση στον ιό, εντός 72 ωρών, μπορεί να αποφευχθεί η μόλυνση. Αυτό μπορεί να συμβεί σε χώρους υγειονομικού ενδιαφέροντος όπου το προσωπικό είναι εύκολο να έρθει σε επαφή με σωματικά υγρά και να μολυνθεί. Έτσι, σήμερα είναι ανεπτυγμένη η θεραπεία PEP (Post-exposure preventive treatment) που περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, διαγνωστικές εξετάσεις και καθοδήγηση.
Μέχρι και σήμερα, δεν έχει επιτευχθεί πλήρης ίαση του AIDS. Ωστόσο, υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία, η οποία, εάν ξεκινήσει έγκαιρα και ληφθεί τακτικά, έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας και την εξασφάλιση διάρκειας ζωής παρόμοιας με εκείνης που αναμένεται απουσία μόλυνσης. Έτσι σήμερα, τα αποτελεσματικά αντιρετροϊκά φάρμακα μπορούν να ελέγξουν τον ιό και να βοηθήσουν στην πρόληψη της μετάδοσης, ώστε τα άτομα με HIV λοίμωξη να απολαμβάνουν υγιή, μακρά και παραγωγική ζωή. Τα αντιρετροϊκά λειτουργούν κατά της μόλυνσης εμποδίζοντας την αναπαραγωγή του ιού, ενώ το άτομο το οποίο λαμβάνει αποτελεσματική αντιρετροϊκή θεραπεία δεν είναι πλέον μολυσματικό. Η πρόοδος στην αντιμετώπιση της νόσου μείωσε τις νέες μολύνσεις κατά 36% αλλά και τους θανάτους κατά 38% μεταξύ του 2000 με 2017.
Σήμερα, το AIDS αποτελεί μία πραγματικότητα και μάστιγα που δεν κάνει διακρίσεις. Δεν πρόκειται για ένα ενοχοποιημένο αντικείμενο προβληματισμού, αλλά αρμόζει να αντιμετωπίζεται διεθνώς ως ζήτημα με κοινωνικές, εκτός από ιατρικές, προεκτάσεις. Μύθοι, όπως ότι η μετάδοση του ιού γίνεται από τα κουνούπια αλλά και ότι μολύνει αποκλειστικά άτομα ομοφυλόφιλα ή χρήστες ουσιών, πρέπει να καταρριφθούν. Η ενημέρωση όλων μας και η συμμόρφωση με τις τεχνικές πρόληψης, είναι πράξη ευθύνης και η Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS είναι μία αφορμή υπενθύμισης, ώστε όλοι οι φορείς να συσπειρωθούν για την παροχή πόρων και την εξάλειψη των ανισοτήτων σχετικά με την αγωγή για την καταπολέμηση του ιού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- HIV and AIDS – Basic facts, unaids.org. Διαθέσιμο εδώ
- Waymack J.R., Sundareshan V., Acquired Immune Deficiency Syndrome, StatPearls. Διαθέσιμο εδώ
